Τρείς δεκαετίες συμπληρώνονται και ο Παττακομανώλης ωριμότερος, με σταθερή πυξίδα τη γνώση και την πείρα, με αίσθημα ευθύνης συνεχίζει το οδοιπορικό του στις λεωφόρους του πολιτισμού και της λαϊκής παράδοσης.
Πρωτοχορευτής στην Παγκρήτια Ένωση, ξεκίνησε το πιο όμορφο ταξίδι της ζωής του στον μαγικό κόσμο της κρητικής παράδοσης, που από τους μινωικούς χρόνους μέχρι σήμερα λάμπει στο πολιτιστικό στερέωμα της Ευρώπης.
Με όχημα το Λαογραφικό Όμιλο «Κουρήτες», που πριν από 26 και πλέον χρόνια δημιούργησε, με την τρίτη και τέταρτη γενιά χορευτών και χορευτριών του Ομίλου, συνεχίζει, με σταθερό πάντα προσανατολισμό, το ταξίδι στο όνειρο, δημιουργώντας, διδάσκοντας, συχνά ξαφνιάζοντας με άγνωστες λαογραφικές αποκαλύψεις, με χορογραφικές εμπνεύσεις του.
Εκπλήξεις επιφύλαξε ο Παττακομανώλης το βράδυ στις 13 Δεκέμβρη στο κρητικό κέντρο διασκέδασης «Ζορμπάς», όπου η Ένωση Απανταχού Σφακιανών τον τίμησε και τον βράβευσε για την προσφορά του στο λαϊκό πολιτισμό, την παράδοση, τη διαφύλαξη και διάδοση των εθίμων της Κρήτης, για τη Σφακιανή καταγωγή του.
Ήταν μια όμορφη νοσταλγική βραδιά θύμησης για τους παλιούς, διασκέδαση και διδαχή για του νέους. Από κάθε άποψη ήταν μια θαυμάσια εκδήλωση για την Κρήτη και τον πολιτισμό της, που είχε τη σφραγίδα του Μανώλη Παττακού και επιμελήθηκε, με κάθε λεπτομέρεια, το Δ.Σ. της Ένωσης Απανταχού Σφακιανών.
Οι γενιές των «Κουρητών» που χόρεψαν για να τιμήσουν τις δεκάδες προσκεκλημένους και το δάσκαλο τους Παττακομανώλη διατηρούν τη δική τους ξεχωριστή χορευτική έκφραση, το δικό τoυς αέρα. Η προσφορά τους, όμως, παραμένει ενιαία και αδιαίρετη, και αποτελεί λαμπρό αποτέλεσμα συντροφικής, συλλογικής ποιοτικής δουλειάς με συντονιστή και οδηγητή τον Μανώλη Παττακό.
Παλιοί και νέοι «Κουρήτες», σαν μια μεγάλη παρέα, χόρεψαν και γλέντησαν, όπως εκείνοι ξέρουν και ξάφνιασαν όλους μας όταν παρουσίασαν το «μινωικό χορό», που εμπνεύστηκε από τα βάθη των αιώνων και «μοντάρισε» χορογραφικά ο Μανώλης Παττακός.
Χορός, χωρίς συνοδεία μουσικής, μεταφυσικός, με στοιχεία μυστικισμού, ιεροτελεστίας, προσευχής. Τον χόρεψαν χωριστά οι άντρες, ξαναζωντανεύοντας του μυθικούς «Κουρήτες» και χωριστά οι γυναίκες, όπως τελετουργικά έπρατταν οι ιέρειες των μινωικών χρόνων.
Το ρυθμό, που άφηνε αίσθηση δέησης, οι γυναίκες τον κρατούσαν με ανάλαφρα πατήματα και οι άντρες με βαριοπατήματα, που έδειχναν σιγουριά και αποφασιστικότητα αλλά και συμβολισμό για να «ακουστεί» ο χορός τους στον «κάτω κόσμο»…
Έκπληξη της βραδιάς ήταν όταν ο Μανώλης Παττακός, που ξανάδειξε πιστό αντίγραφο από το Μουσείο Μπενάκη της παλαιότερης γυναικείας σφακιανής φορεσιάς, του 17ου αιώνα.
Την παρουσίασε με εντυπωσιακό τρόπο, η χορεύτρια Σταυρούλα Μακρυδάκη. Λευκό ριχτό ανοιχτό μαντήλι μέχρι τους ώμους στο κεφάλι, φαρδύ μακρύ λευκό φόρεμα κεντημένο από τη μέση και κάτω με νεράιδες, γοργόνες, πουλιά, βυζαντινούς αετούς, λουλούδια, ρούσες πέρδικες και άλλα ζώα από την πλούσια κρητική πανίδα.
Όταν η Σταυρούλα Μακρυδάκη διέγραφε χορευτικούς κύκλους στην πίστα και το πλουμιστό φόρεμα άνοιγε από τη μέση και κάτω σαν μεγάλη ομπρέλα, στη θύμηση έρχονταν χορογραφίες από τα μπαλέτα Μπεριόσκα!
Στις εκδηλώσεις που οργανώνει ή μετέχει ο Λαογραφικός Όμιλος «Κουρήτες», ανταμώνουν παλαιότερες γενιές των εραστών της παράδοσης, μερακλήδων της Κρήτης με νεώτερες, που μαθαίνουν και συνεχίζουν πάνω στα ζάλα των παλαιών. Συνθετικός κρίκος είναι ο Μανώλης Παττακός, που γεφυρώνει τις γενιές μέσα από το λαϊκό πολιτισμό και τα έθιμα μας.
Οι τέσσερις γενιές «Κουρητών» δεν διαγωνίστηκαν στην πίστα του «Ζορμπά» για να αποδείξουν ποιά είναι καλύτερη από την άλλη. Όλες είναι ισάξιες και αποτελούν μια δυνατή αλυσίδα πολιτισμού, η οποία, όσο θα περνούν τα χρόνια, όσο ο Παττακομανώλης παραμένει δυνατός τόσο η αλυσίδα θα μακραίνει και η παράδοση θα βγαίνει κερδισμένη!
Πολύχρονοι δεσμοί οικογενειακής φιλίας με συνδέουν με το Μανώλη Παττακό. Με τίμησε όταν με εμπιστεύτηκε να βαφτίσω τον πρωτογιό του Νίκο, ένα λεβεντόπαιδο σήμερα, από τους ταλαντούχους χορευτές της τέταρτης γενιάς «Κουρητών».
Με το Μανώλη Παττακό γνωριστήκαμε στο τέλος της δεκαετίας του ’80 στην Παγκρήτια Ένωση. Ήταν μια καλή εποχή για την κρητική παράδοση και την Παγκρήτια Ένωση. Ο Παττακομανώλης, ο Μιχάλης Σηφακάκης και ο Βασίλης Τουπής ξεχώριζαν ως πρωτοχορευτές. Πρόεδρος ήταν η Φαλή Βογιατζάκη και εγώ αντιπρόεδρος.
Το1988, ο Μιχάλης Σηφακάκης και ο Βασίλης Τουπής, με πρωτοβουλία του Μανώλη Παττακού, δημιούργησαν το Λαογραφικό Όμιλο «Κουρήτες». Δύσκολα τα πρώτα βήματα, αλλά σταθερά και σίγουρα τα πατήματα τους.
Υπήρξαν ιδιαίτερα σχολαστικοί σε αυτό που έκαναν και απαιτητικοί πρώτα από τους εαυτούς τους. Τελειομανείς, θα έλεγα. Επιδίωξαν την ποιότητα, δεν αναλώθηκαν σε χαμηλού επιπέδου τουριστικές πανηγυριώτικες εμφανίσεις, πέτυχαν τους στόχους τους και καταξιώθηκαν. Δημιούργησαν τη δική τους παράδοση στο χώρο του λαϊκού πολιτισμού.
Ο Παττακομανώλης προγραμμάτισε σωστά κάθε του κίνηση. Μελέτησε λαογραφία, έκανε σχεδιασμούς σε βάθος χρόνου και έβαλε φιλόδοξους στόχους. Γρήγορα οι «Κουρήτες» ξεχώρισαν και κέρδισαν με το σπαθί τους την αναγνώριση και καταξίωση.
Ο πιστός συνοδοιπόρος του Παττακομανώλη, ο Γιάννης Μαραγκάκης, πρώην διευθυντής του «Φοίνικα» και αντιπρόεδρος του Λαογραφικού Ομίλου «Κουρήτες», οι πρωτοχορευτές Μιχάλης Σηφακάκης, Βασίλης Τουπής, Γιάννης Σημαντηράκης, Γιώργης Παττακός, αδελφός του Παττακομανώλη, οι πρωτοχορεύτριες Μαρίνα Παττακού, σύζυγος του Μανώλη Παττακού, Πηνελόπη Λουκογιαννάκη και Παναγιώτα Διακάκη υπήρξαν σκαπανείς της δύσκολης αρχικής προσπάθειας και αποτέλεσαν το βασικό πυρήνα της πρώτης γενιάς των «Κουρητών». Για ένα διάστημα συμπορεύτηκαν με τους ισάξιους Δημήτρη Λιονή, Γιώργο Μαρκαντώνη, Χρήστο Λουσίδη, Μιχάλη Αρετάκη, Χαράλαμπο Ιερονυμάκη, Αντώνη Μαρτσάκη, Ειρήνη Λουσίδη, Θεοδοσία Κεχαγιαδάκη, Ευαγγελία Θεοδωράκη, Μαρία Αντωνακάκη, Μαρία Βιβιλάκη, Ευγενία Τόλη, Μαρία Μαρκαντώνη και Αγγελική Σαραβελάκη, της δεύτερης γενιάς και τους παρέδωσαν τη σκυτάλη.
Στην εντυπωσιακή εκδήλωση των Σφακιανών για τον Παττακομανώλη, την τρίτη γενιά εκπροσώπησαν οι Στέλιος Κορκιδάκης, Φραγκίσκος Δανδουλάκης, Αλέξανδρος Γενεράλης, Στέφανος Ζερβός, Δημήτρης Κόκκινος, Κατερίνα Κορκιδάκη, Χριστοθέα Πετράκη, Ευαγγελία Αλεξάκη, Ελένη Χατζηδάκη και Κυριακή Οικονόμου.
Η τέταρτη γενιά εκπροσωπήθηκε από τους Γιώργη Καργιολάκη, Μιχάλη Βογιατζηδάκη, Αριστοτέλη Πετράκη, Φάνη Μπαρμπούνη, από τους γιούς του Παττακομανώλη, το Γιώργη και το φιλιότσομου Νίκο και τις Σταυρούλα Μακρυδάκη, Νιόβη Καλοκύρη, Ιωάννα Καρπαδάκη και Βιργινία Πετράκη.
Οι «Κουρήτες», στα 26 και πλέον χρόνια πολιτιστικής παρουσίας και δράσης ξεπέρασαν τις 1.800 εμφανίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το οδοιπορικό τους στις λεωφόρους της παράδοσης συνεχίζεται με τον ίδιο εντυπωσιακό τρόπο, με μπροστάρη και οδηγό το Μανώλη Παττακό. Οι «Κουρήτες ταξίδεψαν από τη μια άκρη της Ελλάδας στην άλλη, άστραψαν τα κρητικά ασημομάχαιρά τους στη διαχωριστική γραμμή της ελεύθερης Κύπρου με την κατεχόμενη, χόρεψαν στο Σινικό Τείχος, σε πρωτεύουσες της Ευρώπης, μπήκαν σε άβατους για τη λαϊκή μας παράδοση χώρους, όπως ήταν, πριν μερικά χρόνια, το Ηρώδειο, το Μέγαρο Μουσικής. Συνεργάστηκαν με το Λύκειο Ελληνίδων Αθηνών.
Εντυπωσίασαν με τις εμφανίσεις τους στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, στην Κίνα, στη Ρωσία, στο Καναδά, στην Ουκρανία, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ελβετία, στην Αίγυπτό
Παραμονή Χριστουγέννων το 1995 συνόδευσα τον Παττακομανώλη και τους «Κουρήτες» στο Προεδρικό Μέγαρο για να πουν κρητικά κάλαντα στον τότε Πρόεδρο Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο. Ο Πρόεδρος ενθουσιάστηκε, δημιουργήθηκε συναισθηματικός δεσμός ανάμεσα στους «Κουρήτες» και σε εκείνον. Στα δέκα χρόνια προεδρίας του Κωστή Στεφανόπουλου οι «Κουρήτες» του είπαν εφτά φορές τα κάλαντα!
Τον Αύγουστο του 1997 πήραν μέρος στην τελετή έναρξης του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Στίβου στην Αθήνα και το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς στις εκδηλώσεις για την ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα. Το 2001 χορεύουν στην Αρχαία Ολυμπία στα πλαίσια εορταστικών εκδηλώσεων για τους Ολυμπιακούς της Αθήνας.
Το 2004, στο Ηράκλειο, χόρεψαν σε μεγάλη εκδήλωση προς τιμή των Κρητών Ολυμπιονικών. Ο Παττακομανώλης, για πρώτη φορά, παρουσιάζει το «μινωικό χορό».
Το 2005, οι «Κουρήτες», εμφανίστηκαν, για δεύτερη φορά, στο Βερολίνο στην Παγκόσμια Έκθεση Τουρισμού. Το 2007 συμμετείχαν στο Διεθνές Φεστιβάλ στο Πεκίνο, στο οποίο πήραν μέρος 47 μουσικοχορευτικά σύνολα από 21 χώρες.
Το 2010 παρέλασαν στις λεωφόρους του Ντιτρόιτ και συμμετείχαν στις εκδηλώσεις για την επέτειο της 25ης Μαρτίου. Το 2014, στην Καρδίτσα, ο Παττακομανώλης παρουσίασε για πρώτη φορά, την σφακιανή κάπα που βρέθηκε σε σεντούκι του Λυκείου Ελληνίδων Αθηνών.
Οι «Κουρήτες» εκπροσώπησαν την Ελλάδα στο 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Αλεξανδρείας και Νταμανχούρ. Στο φεστιβάλ μετείχαν η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράκ, η Ιορδανία, η Ινδία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Έγιναν δεκτοί από τον Πάπα και Πατριάρχη.
Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρο Β’ ο οποίος απένειμε στο Μανώλη Παττακό τον χρυσό λέοντα του Τάγματος του Λέοντος Αλεξανδρείας.
Η όμορφη σφακιανή βραδιά στου «Ζορμπά» είχε ακόμα μία έκπληξη, ίσως την καλύτερη. Ο κόσμος εντυπωσιάστηκε και χειροκρότησε θερμά τον εξάχρονο Νικολάκη, ανιψιό του Παττακομανώλη, γιό του πρωτοχορευτή αδερφού του, Γιώργη Παττακού. Με σωστό βηματισμό, αρμονικό συνταίριασμα με τη λύρα και το λαγούτο, με εντυπωσιακά πετάγματα στον αέρα χωρίς να χάνει το ρυθμό, έδειξε το σπάνιο χορευτικό ταλέντο του.
Στις 13 Δεκέμβρη 2014, στην πίστα του «Ζορμπά», πιθανόν να γεννήθηκε ένας ακόμα σπουδαίος «Κουρήτης», ένας πανάξιος συνεχιστής των παραδόσεων της οικογένειας των Χρωμοναστηριανών Παττακών.
Ο γλυκήτατος εξάχρονος Νίκος Παττακός, έχει την τύχη δάσκαλοί του στην παράδοση, στα ήθη και έθιμα της Κρήτης, στις διαχρονικές αξίες των προγόνων μας, οδηγοί στη ζωή του να είναι ο πατέρας του Γιώργης Παττακός και ο θείος του, ο σπουδαίος Ρεθεμνιώτης με τις Σφακιανές ρίζες, ο σύντεκνός μου Μανώλης Παττακός…
