Της ΣΤΕΛΛΑΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ
Η φυσιολατρία, οι δραστηριότητες του βουνού και των μονοπατιών, η ενδημική χλωρίδα, αλλά και τα εκάστοτε μνημεία που αποτελούν «ζωντανό κύτταρο» της ιστορίας του τόπου, μπορούν να ενισχύουν και να ενδυναμώσουν το λεγόμενο «brand name» ή αλλιώς την «ετικέτα» του Ρεθύμνου.
Αυτό ήταν ένα από τα βασικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την εκδήλωση με θέμα την «διπλωματία του περιβάλλοντος», που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τρίτης στο «Σπίτι του πολιτισμού».
Την εκδήλωση -που παρακολούθησαν εκπρόσωποι αρχών, φορέων και πολίτες- διοργάνωσε το ελληνικό ινστιτούτο πολιτιστικής διπλωματίας, η διευθύντρια του οποίου μάλιστα αναφέρθηκε εκτενώς στην ανάγκη να κεφαλαιοποιηθεί το τουριστικό προϊόν του τόπου, ώστε σε συνδυασμό με τις βιωματικές εμπειρίες των επισκεπτών, όπως είπε, να λειτουργήσουν ως διαπολιτισμικός διαμεσολαβητής μεταξύ των λαών.
Η Ρέα Πολίτη, που είναι η διευθύντρια του παραρτήματος της Αθήνας του ελληνικού ινστιτούτου πολιτιστικής διπλωματίας (Ε.Ι.Π.Δ.), τόνισε μεταξύ άλλων πως το θέμα της «διπλωματίας του περιβάλλοντος», θα πρέπει να εξετάζεται μέσα από τρεις άξονες. «Πώς δηλαδή, η συμμετοχή στις φυσιολατρικές δραστηριότητες του βουνού, η διάσχιση μονοπατιών και αλλά, μπορούν να ενισχύσουν και να ενδυναμώσουν την ετικέτα του νομού. Αυτό μπορεί να κεφαλαιοποιηθεί στο εκάστοτε τουριστικό προϊόν και στον τρόπο με τον οποίο η συμμετοχή σε τέτοιου τύπου βιωματικές δραστηριότητες λειτουργεί ως διαπολιτισμικός μεσολαβητής ανάμεσα στους λαούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η ίδια παρατήρησε επίσης πως κάτι αντίστοιχο δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα ούτε στο Ρέθυμνο με έναν οργανωμένο και στρατηγικό τρόπο, δεδομένου -όπως είπε- ότι τα περισσότερα σχέδια στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. «Συνήθως στηριζόμαστε στην ιδιωτική πρωτοβουλία και τα πάντα γίνονται κατά κάποιον τρόπο ερασιτεχνικά και χωρίς να υπάρχει η «σκέπη» κάποιου οργανωμένου σχεδίου. Η πολιτιστική διπλωματία μάς δίνει αυτή τη δυνατότητα αξιοποιώντας την ήπια ισχύ, δηλαδή τον πολιτισμό», τόνισε μεταξύ άλλων η κα Πολίτη.
Και συνεχίζοντας πρόσθεσε πως «η παραδοσιακή διπλωματία ενέχει τον ψυχρό διαπραγματευτικό λόγο και την ορθολογική πολιτική άσκησης, εξωτερικής πολιτικής πάντα. Η πολιτιστική διπλωματία στοχεύει στο μυαλό και στην καρδιά των ανθρώπων. Προσπαθούμε, δηλαδή, αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία της ήπιας ισχύος, να στοχεύσουμε στις πνευματικές εκείνες δυνάμεις των λαών που μπορούν να χτίσουν γέφυρες εμπιστοσύνης και εγγύτητας. Δεν μπορεί, δηλαδή, με άλλα λόγια, ο παραδοσιακός διπλωμάτης να λειτουργήσει από μόνος του, ασκώντας εξωτερική πολιτική. Στις μέρες μας χρειάζεται και κάτι παραπάνω».
Ο ρόλος του περιβάλλοντος
Στον καθοριστικό ρόλο που έχει στις μέρες μας το περιβάλλον στην εθνική ταυτότητα, την ευρωπαϊκή, αλλά και τη διεθνή σκηνή, αναφέρθηκε στην εισήγησή του ο προπτυχιακός φοιτητής διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών του Παντείου πανεπιστημίου, Κωστής Μελισσουργός.
Ο κ. Μελισσουργός εξηγώντας στους παρευρισκόμενους τους τρεις άξονες στους οποίους βασίστηκε η εισήγησή του, τόνισε ότι ο πρώτος άξονας είναι αναμφισβήτητα ο εθνικός. Στον εθνικό άξονα, όπως είπε, δημιουργείται ένα «brand name» της Ελλάδας, με την επίσκεψη αλλοεθνών σε σπήλαια, φαράγγια και οποιαδήποτε άλλα περιβαλλοντικά μέρη της χώρας. «Και με την επιστροφή τους στις χώρες προέλευσής τους, δύνανται η γνωριμία μεταξύ των λαών και η προβολή των ελληνικών αυτών τοπίων. Έτσι αυξάνεται η επισκεψιμότητα της Ελλάδας, με τη δημιουργία αυτού του brand name», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο το περιβάλλον -όπως τόνισε- προβάλλει ένα πεδίο συνεργασίας των ευρωπαϊκών χωρών, όπως άλλωστε προκύπτει από τις διατάξεις που λαμβάνουν από την κοινή διαβούλευση στα ευρωπαϊκά όργανα για την προστασία του, αλλά και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του. «Σε διεθνές επίπεδο όμως, φανερώνεται το ερευνητικό ενδιαφέρον των μερών αυτών από αρχαιολογικής απόψεως και πώς αυτό μπορεί να αναβαθμίσει τις σπουδές αυτές στη χώρα μας και να προσελκύσει άλλους φοιτητές», κατέληξε μεταξύ άλλων ο κ. Μελισσουργός.
Σε γενικές γραμμές, όπως είπε, στη χώρα μας χρειάζονται πιο οργανωμένες προσπάθειες, ένας στρατηγικός σχεδιασμός, δηλαδή, προκειμένου να μην «χάνονται» τα πλεονεκτήματα του τόπου μας, αλλά αντιθέτως, να αναδεικνύονται και να προβάλλονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
«Βλέπουμε ότι γίνονται προσπάθειες σε παγκόσμια κλίμακα αλλά πολλές φορές χώρες, λόγω των συμφερόντων τους, τείνουν να ξεπερνούν τις συμφωνίες και να πράττουν εις βάρος του περιβάλλοντος αυτού. Άρα χάνουμε και τα πλεονεκτήματα, όχι μόνο από άποψη φυσικών πόρων αλλά και αξιοθέατων, που κι αυτά παράγουν ένα προϊόν, που αντιστοιχεί σε ένα μεγάλο μέρος του τουρισμού, ίσως πιο εκλεπτυσμένου», τόνισε μεταξύ άλλων.
Ένα αθλητικό γεγονός που λειτουργεί ως πρεσβευτής…
Είναι ένα αθλητικό γεγονός που λειτουργεί ως πρεσβευτής του περιβάλλοντος και του πολιτισμού του Ρεθύμνου. Ο λόγος για τους διεθνείς αγώνες Ψηλορείτη, «Psiloritis Race», όπως ονομάζονται και για τους οποίους μίλησε στην εκδήλωση ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής, Ανδρέας Ανδρουλιδάκης.
Ο κ. Ανδρουλιδάκης απευθυνόμενος στο κοινό παρουσίασε τα οφέλη που αποκομίζει το Ρέθυμνο από αυτή την διεθνή διοργάνωση κατά την οποία, όπως είπε, προβάλλεται μια άλλη μορφή του εναλλακτικού τουρισμού του νομού μας.
«Πιστεύουμε ότι είμαστε σε καλό δρόμο, διότι έχουμε καταφέρει να φέρουμε από 38 χώρες εκπροσώπους και φυσικά όλο αυτό γίνεται και διαδραματίζεται στον Ψηλορείτη, που είναι παγκόσμιο γεωπάρκο της UNESCO. Προσπαθούμε λοιπόν να προβάλλουμε, όσο γίνεται περισσότερο, την Κρήτη και την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο και να αναδείξουμε το περιβάλλον, τον πολιτισμό με ότι αυτό συνεπάγεται για τον πολιτισμό, για την κοινωνία και την οικονομία μας. Φέτος, κλείσαμε δέκα χρόνια διοργάνωσης και πιστεύω ότι τα έχουμε καταφέρει. Βέβαια, ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, άρα τα περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν, αρκεί να έχουμε εσάς και όλο τον κόσμο αρωγούς», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Ανδρουλιδάκης.
Σχολιάζοντας επίσης την ανταπόκριση που καταγράφεται μέχρι στιγμής από τον κόσμο, είπε χαρακτηριστικά πως «είναι μεγάλη και αυτό αποδεικνύεται από τους εθελοντές που συμμετέχουν, δεδομένου ότι όλη αυτή η διοργάνωση, είναι καθαρά εθελοντική και επίσης αποτυπώνεται και στην επισκεψιμότητα που έχει το site, που φτάνει αυτή τη στιγμή 323.000 ανά τον κόσμο επισκέπτες, όπως επίσης και τα social media, που φτάνουν πάνω από 12.000, στοχευμένα πλέον σε αθλητές».
Μια βιωματική εφαρμογή της διπλωματίας του περιβάλλοντος…
Στη βιωματική εφαρμογή της διπλωματίας του περιβάλλοντος, μέσα από τους σπάνιους βιότοπους που διαθέτει η Κρήτη και οι οποίοι ακόμα και για τους ίδιους τους κατοίκους του νησιού κάποιοι από αυτούς, είναι άγνωστοι, αναφέρθηκε στην εισήγησή του ο Μιχάλης Παπαδουράκης, που είναι καθηγητής φυσικής αγωγής και διευθυντής του περιβαλλοντικού πάρκου «Βιότοποι Κρήτης», όπως ονομάζεται.
Ο κ. Παπαδουράκης σημείωσε χαρακτηριστικά τα εξής: «Από το περιβαλλοντικό πάρκο «βιότοποι της Κρήτης», που στόχος του είναι να κάνει γνωστό την ομορφιά της κρητικής βιοποικιλότητας αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, με μια μεγάλη επισκεψιμότητα και από σχολεία αλλά και από ξένους επισκέπτες του νησιού, συμβάλλουμε και εμείς με την παρουσίασή μας σε αυτή την εκδήλωση στους στόχους τους οποίους έχει το ινστιτούτο πολιτιστικής διπλωματίας.
Θεωρούμε ότι το περιβάλλον αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα για να γίνει γνωστή η Ελλάδα και η Κρήτη. Πέρα όμως από τα αρχαιολογικά μνημεία, που είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, είναι και τα περιβαλλοντικά θέματα, στα οποία η Κρήτη αποτελεί μια πολύ σημαντική βάση ως προς το περιβάλλον της, για να γίνει γνωστή λόγω της ιδιαίτερης φύσης που έχει. Έχουμε πάρα πολύ πλούσια φύση και πάρα πολύ ιδιαίτερη. Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι πρόκειται για ένα εξωτικό περιβάλλον, το οποίο μας ξεχωρίζει και είναι πόλος έλξης και αυτός και το περιβάλλον της Κρήτης για τον κόσμο».
Ερωτηθείς ο κ. Παπαδουράκης, εάν οι Κρητικοί αξιοποιούν τελικά όσο θα έπρεπε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας, ο ίδιος υπογράμμισε πως αυτό δεν συμβαίνει στον βαθμό που θα έπρεπε. «Σε καμία περίπτωση -είπε χαρακτηριστικά- δεν έχουμε αξιοποιήσει το περιβάλλον μας, όπως θα έπρεπε. Αντίθετα, θα έλεγα το ότι υπάρχει πλήρης άγνοια, όχι μόνο στον απλό κόσμο, αλλά ακόμα και στα θεσμικά όργανα, γιατί έχουμε έναν πραγματικά μοναδικό πλούτο, τον φυσικό πλούτο της Κρήτης. Πολλά είδη τα οποία προστατεύονται, στην πράξη, υπάρχει πλήρης άγνοια το ότι είναι είδη υπό προστασία, ενώ επίσης σε καμία περίπτωση δεν έχουν αναδειχθεί».
Παράγοντας ενίσχυσης της περιβαλλοντικής «ετικέτας» και οι δραστηριότητες του ορειβατικού
Αναφορά στους τρόπους, με τους οποίους συνεισφέρει στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής «ετικέτας του Ρεθύμνου, μέσα από τις δραστηριότητες που αναπτύσσει κατά καιρούς ο σύλλογος του, έκανε και ο πρόεδρος του ορειβατικού συλλόγου Ρεθύμνου, Κωστής Μανωλεσάκης.
Ο κ. Μανωλεσάκης εστίασε στο γεγονός ότι ο σύλλογος του θέλει να αναδείξει τα «συν» του Ρεθύμνου, τα οποία -όπως είπε- θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι να τα γνωρίσουμε και για τα οποία σαν ντόπιος πληθυσμός έχουμε μάλλον άγνοια. Θα πρέπει, όπως πρόσθεσε, εμείς πρώτοι (δηλαδή, οι ντόπιοι) να τα κατανοήσουμε, να τα σεβαστούμε και να τα αγαπήσουμε. «Και μόνο αν εμείς ωριμάσουμε και αποκτήσουμε αυτή τη γνώση του τοπικού μας προϊόντος, θα μπορέσουμε να το προτείνουμε και στον επισκέπτη και να το κάνουμε γνωστό», τόνισε με έμφαση.
Έτσι λοιπόν, ο ορειβατικός σύλλογος Ρεθύμνου επιχειρεί να «μεταδώσει» το μήνυμα του με μια σειρά δράσεων που κατά καιρούς διοργανώνει και για τις οποίες, σημείωσε τα εξής: «Μέσα από διάφορες δραστηριότητες, π.χ. μαζί με πολιτιστικούς συλλόγους κάνουμε καθαρισμούς φαραγγιών ή ακτών ή συμμετέχουμε σε κάποιες δραστηριότητες με κάποιες δράσεις ή μέσα από πυρασφάλειες. Ακόμα και μέσα από τις πεζοπορίες μας, προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί συμπεριφερόμαστε στο περιβάλλον έτσι… Γιατί καταναλώνουμε ή δεν καταναλώνουμε σκεύη μιας χρήσης, για παράδειγμα, ή γιατί θέλουμε στην πεζοπορία μας να έχουμε, τώρα μπορεί να ακουστεί αστείο… μια σταφίδα και όχι ένα goji berry. Έχουμε τόσα πράγματα εδώ που δεν χρειαζόμαστε το εξωτικό, το εισαγόμενο. Με άλλα λόγια, έχουμε τόσα πράγματα τα οποία έχουμε ξεχάσει. Άρα, θα πρέπει να ξανάρθουμε λίγο πίσω, να κάνουμε λίγο στην άκρη την ανάπτυξη, να θυμηθούμε λίγο τα παλιά και να τα βάλουμε ξανά στην καθημερινότητά μας, γιατί τα έχουμε πετάξει, ακολουθώντας ένα σύγχρονο ρεύμα εκμοντερνισμού που ίσως να περισσεύει μερικές φορές».
Με πιο απλά λόγια ο κ. Μανωλεσάκης καλεί τους πολίτες να κάνουν «επιστροφή» στις ρίζες τους και πιο συγκεκριμένα, «επιστροφή» σε κάποια πράγματα που στις μέρες μας ίσως και να θεωρούνται «ντεμοντέ». «Ή τα θεωρούμε λίγο ότι δεν είναι και πολύ «in» και θέλουμε κάτι καινούριο, κάτι που μας τραβάει το ενδιαφέρον και έχουμε ξεχάσει κάποια πράγματα τόσο απλά και τόσο ταιριαστά με το τοπικό μας περιβάλλον που είναι δυστύχημα αυτό», όπως συμπλήρωσε.
Ερωτηθείς ωστόσο, εάν εμείς οι ίδιοι έχουμε συνειδητοποιήσει την αξία του περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση, εάν συμβάλλουμε στην προστασία του, απάντησε ως εξής: «Σε καμία περίπτωση. Έχουμε ωριμάσει σε ορισμένες κατηγορίες, όπως για παράδειγμα να σταματάμε στις διαβάσεις. Αυτό είναι μία κοινωνική ωρίμανση. Όμως, ακόμα διπλοπαρκάρουμε. Θα πάρουμε το φραπέ στο πλαστικό, θα το πετάξουμε, δεν θα πάρουμε μαζί μας ένα σκεύος πολλαπλών χρήσεων και άλλα. Άρα, θέλουμε λίγο να βελτιωθούμε. Να φτιάξουμε τις παραλίες μας, να σεβαστούμε τον χώρο μας, να δούμε πώς θα καταναλώσουμε λιγότερο και όχι πώς θα ανακυκλώσουμε ή πώς θα μαζέψουμε το καπάκι, αλλά πώς δεν θα αγοράσουμε το μπουκάλι. Να σκεφτούμε λίγο κάπως με περισσότερη εγκράτεια, με λιγότερη διάθεση κατανάλωσης και δημιουργίας σκουπιδιών».
Ελληνικό ινστιτούτο πολιτιστικής διπλωματίας
Για την ιστορία πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό ινστιτούτο πολιτιστικής διπλωματίας, είναι μια ελληνική επιστημονική μη κερδοσκοπική εταιρεία, η οποία ιδρύθηκε στην Αθήνα την 25η Μαρτίου 2017 και αποτελεί τον πρώτο και μοναδικό φορέα πολιτιστικής διπλωματίας στην Ελλάδα.
Συνεργάζεται με ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς, εγχώριους ή ξένους, με Α.Ε.Ι και άλλα ακαδημαϊκά εν γένει πνευματικά ιδρύματα ή ερευνητικά κέντρα, ορχήστρες, καλλιτεχνικές ομάδες και θέατρα προκειμένου να προάγει την τέχνη, την έρευνα και την καινοτομία. Διαθέτει γραφεία εντός Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό.