Μοιάζει φαγώσιμο κι όμως δεν είναι. Βρίσκεται παντού στην Κρήτη. Φυτρώνει ακόμη και πάνω στα ελαιόδεντρα. Το όνομά του: «Ομφαλωτός των Ελαιώνων». Πρόκειται για το υπ’ αριθμόν ένα επικίνδυνο μανιτάρι της Κρήτης, υπεύθυνο για πολλές δηλητηριάσεις που σημειώνονται κάθε χρόνο, ικανό να επιφέρει ακόμη και τον θάνατο.
Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του μοναχού του Αγίου Όρους, ο οποίος επήλθε από την κατανάλωση δηλητηριώδους μανιταριού αλλά και τα εκατοντάδες περιστατικά δηλητηριάσεων, που σημειώνονται κάθε χρόνο στη χώρα μας, οι ειδικοί προειδοποιούν και εφιστούν την προσοχή ως προς την κατανάλωση μανιταριών που συλλέγονται ελεύθερα από τη φύση, ειδικά το χρονικό διάστημα από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, κατά το οποίο οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη των μανιταριών στην Κρήτη, λόγω της αύξησης των βροχοπτώσεων.
Όπως αναφέρει στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» ο πρόεδρος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας κ. Γιώργος Κωνσταντινίδης, οι Κρητικοί και κυρίως αυτοί της υπαίθρου θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς τη συλλογή των μανιταριών. Ιδίως όσον αφορά το είδος «Ομφαλωτός των Ελαιώνων», το οποίο φυτρώνει σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές και όλους τους νομούς της Κρήτης.
«O Ομφαλωτός των Ελαιώνων είναι το πιο συχνό δηλητηριώδες μανιτάρι που εντοπίζεται στην Κρήτη. Είναι τοξικό και πραγματικά πολύ επικίνδυνο για κατανάλωση. Βρίσκεται συνήθως στις ρίζες ή πάνω στους κορμούς της ελιάς αλλά και σε κάποια άλλα σημεία. Είναι ένα τυπικό μανιτάρι με καπέλο και πόδι. Στην κάτω όψη του καπέλου έχει ελάσματα, τα οποία έχουν ακτινωτή διάταξη, σαν τα συνηθισμένα μανιτάρια που βρίσκουμε στα μανάβικα και τα σούπερ-μάρκετ. Το χρώμα του από πάνω είναι πορτοκαλί, ενώ τα ελάσματά του από την κάτω όψη του καπέλου είναι χρυσοκίτρινα» τονίζει ο πρόεδρος των Μανιταρόφιλων Ελλάδας.
Ο κ. Γιώργος Κωνσταντινίδης προειδοποιεί πως σε κάθε περίπτωση, μετά την κατανάλωση των τοξικών μανιταριών, ο ασθενής θα πρέπει να οδηγείται στο νοσοκομείο, άσχετα με το πόσο έντονα είναι τα συμπτώματα που θα εμφανίσει.
«Τα συμπτώματα που παρουσιάζει είναι η γαστρεντερική δηλητηρίαση ή σύνδρομο όπως ονομάζεται επισήμως. Σε κάποιες περιπτώσεις και ειδικά όταν τα άτομα είναι μεγάλης ηλικίας μπορεί να επιφέρει ακόμη και θάνατο, αν για παράδειγμα η υγεία τους είναι επιβαρυμένη ή αν δεν πάνε έγκαιρα στο Νοσοκομείο. Κάθε χρόνο σημειώνονται περισσότερα από 100 περιστατικά δηλητηριάσεων από άγρια μανιτάρια, για αυτό ο κόσμος θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός. Να σκεφτείτε πως στην Κρήτη έχουν καταγραφεί μόλις 71 είδη μανιταριών, τη στιγμή που στη χώρα υπάρχουν τουλάχιστο 6.000 διαφορετικά είδη. Άρα σίγουρα υπάρχουν δεκάδες άλλα είδη τοξικών μανιταριών στην Κρήτη για τα οποία χρειάζεται προσοχή ως προς τη συλλογή τους» προσθέτει.
Να σημειωθεί πως αν και στο νησί της Κρήτης δεν έχει γίνει ακόμη συστηματική καταγραφή των αυτοφυών μανιταριών, ωστόσο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ειδικούς. Αρκετές δεκάδες είναι τοξικά, και μερικές δεκάδες είναι θανατηφόρα. Στην Κρήτη έχει καταγραφεί το δηλητηριώδες μανιτάρι Omphalotus olearius, το ελαφρώς τοξικό Agaricus pseudopratensis, ενώ θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι υπάρχουν και άλλα δηλητηριώδη είδη.
Πάντως ο ακριβής προσδιορισμός (ταυτοποίηση) των ειδών είναι ίσως το πιο κρίσιμο σημείο στη συλλογή των αυτοφυών μανιταριών. Ατυχώς δεν υπάρχει κανένας γενικός κανόνας διάκρισης των φαγώσιμων ειδών από τα δηλητηριώδη. Αντιθέτως υπάρχουν αρκετές λαϊκές δοξασίες, λανθασμένες και άκρως επικίνδυνες. Ο μόνος κανόνας που ισχύει γενικά για τη συλλογή μανιταριών είναι αυτός που λέει ότι: μαζεύουμε για τροφή μόνο τα είδη των οποίων τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα. Η παραμικρή αμφιβολία είναι λόγος απόρριψής τους.
«Ένας είναι ο κανόνας: Να συλλέγουμε μόνο τα είδη για τα οποία είμαστε απολύτως σίγουροι ότι τα γνωρίζουμε, θέλει προσοχή και πολύ μελέτη. Στην Ελλάδα μαζεύουμε παραδοσιακά μανιτάρια επί αιώνες, είναι συνδεδεμένα με τη φύση του ανθρώπου εδώ και χιλιετίες. Απλά κάποιοι περιορίζονται στα 2-3 είδη που ξέρουν και κάποιοι από άγνοια συλλέγουν με κίνδυνο της υγείας τους τα τοξικά. Αυτή είναι η διαφορά. Ειδικά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη αύξηση των ατόμων που ενδιαφέρονται για τη συλλογή και την κατανάλωση των μανιταριών» επισημαίνει στα «Ρ.Ν.» ο κ. Κωνσταντινίδης.
Στο μεταξύ, με αφορμή τα πρόσφατα περιστατικά των θανάτων που παρουσιάστηκαν στη Βόρεια Ελλάδα από τη βρώση μανιταριών, το υπουργείο Υγείας συνιστά την απόλυτη αποφυγή κατανάλωσης άγριων μανιταριών, τα οποία συλλέγονται από τους ίδιους τους πολίτες, διευκρινίζοντας παράλληλα, ότι η κατανάλωση των τυποποιημένων, από εγκεκριμένες καλλιέργειες μανιταριών που διατίθενται στα σημεία λιανικής πώλησης, είναι απολύτως ακίνδυνη και ασφαλής.
