Του ΓΙΩΡΓΗ Ν. ΤΣΙΓΔΙΝΟΥ*
Ο Εμμανουήλ Γαραντωνάκης ήταν ένα από τα δεκατέσσερα (14) παιδιά του Αντωνίου Στυλ. Γαραντωνάκη. Φαίνεται να γεννήθηκε περί το έτος 1898 ή 1899 στον Κισσό Αγίου Βασιλείου και μεγάλωσε κάτω από δύσκολες συνθήκες. Δεν ήταν σε ηλικία στρατεύσιμη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για τούτο κατατάχτηκε ως εθελοντής στον στρατό ξηράς. Ένεκα του ηρωισμού και της ψυχραιμίας που επέδειξε στο πεδίο της μάχης, τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό της Μεραρχίας Κρητών και ο διοικητής του 8ου Συντάγματος Κρητών έστειλε το παρακάτω έγγραφο – επιστολή προς τον πατέρα του, που υπάρχει και σήμερα, με το οποίο έγινε γνωστή η ηρωική στάση του στρατιώτη Εμμανουήλ Αντ. Γαραντωνάκη, το οποίο λέει:
«Εν Μετώπω τη 4η Δεκεμβρίου 1917,
Κύριε Αντώνιε Γαραντωνάκη,
Σας συγχαίρω εγκαρδίως δια τον υιόν σας Εμμανουήλ εις ον απενεμήθη υπό της Μεραρχίας Κρήτης ο Πολεμικός Σταυρός, διότι φρουρός τυγχάνων εν τω φυλακίω Κουπ – Γκόργ την νύκτα της 11ης Νοεμβρίου δεν απεκαρτέρησεν καίτοι, πέντε εκ των συντρόφων του είχον τεθή εκτός μάχης, αλλ’ εξηκολούθη μαχόμενος μέχρι τέλους της επιθέσεως μετά παραδειγματικής ψυχραιμίας και αυταπαρνήσεως κατόρθωσεν εν τέλη την απόκρουσιν του εχθρού.
Παρομοίαν επιστολήν απέστειλα και εις τον Πρόεδρον της Κοινότητάς σας Εμμανουήλ Γ. Γαραντωνάκη με την παράκλησιν, όπως αφού αύτη αναγνωσθή εις την Εκκλησίαν υπό του Ιερέως, κατόπιν τοιχοκοληθεί εις την πλατείαν του χωρίου.
Είμαι υπερήφανος διότι ο υιός σας υπηρετεί υπό τας διαταγάς μου και θα χαρώ αν πληροφορηθώ ότι ελάβατε την παρούσα μου.
Ο διοικητής του 8ου Συντάγματος Κρητών ακολουθεί δυσανάγνωστος υπογραφή».
Κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) ο Εμμανουήλ Αντ. Γαραντωνάκης εμπειροπόλεμος και κανονικά στρατεύσιμος πια, ήταν ένα από τα 29 άτομα από τον Κισσό που βρέθηκαν και πολέμησαν στην περιοχή αυτή. Δεν γνωρίζομε τίποτα από τη δράση του στη Μικρασία. Πρέπει να υπηρετούσε πάλι στη Μεραρχία Κρητών, γιατί κάποιοι κοντοχωριανοί που συνυπηρετούσαν και οι οποίοι σώθηκαν και γύρισαν πίσω, μετέφεραν κάποιες πληροφορίες για το άδοξο τέλος του. Στην οπισθοχώρηση το 1922 σε κάποιο λόφο κοντά στην Πέργαμο κράτησε μόνος του άμυνα, ώστε να δώσει την ευκαιρία στους συντρόφους του να διαφύγουν, μέχρι που τέλειωσαν τα πολεμοφόδια. Εκεί ο ηρωικός μαχητής πιάστηκε από τους Τούρκους και φαίνεται να είχε φρικτό τέλος. Έβαψε κι αυτός με το αίμα του τα ιερά χώματα της Ιωνίας.
* Ο Γιώργης Ν. Τσιγδινός είναι συντ/χος εκπαιδευτικός
