Ολοκληρώθηκε ημερολογιακά η εποχή του χειμώνα και από σήμερα Τρίτη ξεκινά η εποχή της Άνοιξης για το Βόρειο Ημισφαίριο και φυσικά και για τη χώρα μας. Η φθίνουσα πορεία της ηλιακής τροχιάς με συνεπακόλουθο τη σταδιακή μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας που ξεκίνησε στις 23 Σεπτεμβρίου του περασμένου χρόνου (Φθινοπωρινή Ισημερία) έφθασε στην ελάχιστη τιμή της στις 22 Δεκεμβρίου (Χειμερινό Ηλιοστάσιο) και έκτοτε σημειώνεται ανοδική τροχιά της ηλιακής τροχιάς με σταδιακή αύξηση της ηλιακής ακτινοβολίας, οδηγώντας πλέον στην Εαρινή Ισημερία που αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 20 Μαρτίου. Ένας αέναος κύκλος αστρονομικών μεταβολών που διαφοροποιούν την ποσόστωση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας στον πλανήτη μας, διαδραματίζοντας ένα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ποικίλων καιρικών καταστάσεων.
Η δημιουργία του καιρού είναι αποτέλεσμα της ανισοκατανομής της ηλιακής ακτινοβολίας και επομένως της απόδοσης θερμικής ενέργειας, στις διαφορετικού πλάτους περιοχές του πλανήτη. Τα Βαρομετρικά συστήματα δημιουργούνται από την ανισοκατανομή των πεδίων των πιέσεων, τα οποία με τη σειρά τους εξαρτώνται από την διαφοροποίηση των Θερμών και Ψυχρών αερίων μαζών που, όπως προανέφερα, διαμορφώνονται από την ανισοκατανομή της ηλιακής ακτινοβολίας. Το σύστημα της αέριας σφαίρας του πλανήτη, γνωστή ως ατμόσφαιρα, όπως και κάθε πλανητικό σύστημα, στην προσπάθειά του να επιφέρει ισορροπία προκαλεί, άλλες φορές ήπια και άλλες βίαια, την κίνηση των Βαρομετρικών συστημάτων και συνεπακόλουθα την κίνηση των θερμών ή Ψυχρών αερίων μαζών. Οι περιοχές που επηρεάζονται από τις μετακινήσεις των Ψυχρότερων αερίων μαζών καθώς και οι περιοχές υπεράνω των οποίων επιτελείται σύγκρουση των Ψυχρών με τις Θερμές αέριες μάζες, βρίσκονται υπό τη επήρεια μιας ιδιαίτερα δυναμικής λειτουργίας της ατμόσφαιρας που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του καιρού.
Η μόνιμη τάση της ατμόσφαιρας για την αποκατάσταση θερμικής ισορροπίας καθώς και η σταθερή ανισοκατανομή της ηλιακής ακτινοβολίας θα προκαλούν πάντοτε τη δημιουργία διαφορετικών καιρικών καταστάσεων στον πλανήτη. Η ένταση καθώς και οι τροχιές κίνησης των Βαρομετρικών συστημάτων δεν υπήρξαν ποτέ σταθερές ανά τα έτη. Ενίοτε, το πλέον συνηθέστερο, έντονα Βαρομετρικά συστήματα επηρεάζουν τις Βόρειες περιοχές του Β Ημισφαιρίου. Κατά περιόδους τα συστήματα αυτά εκτρέπονται και νοτιότερα προκαλώντας διαφοροποίηση των καιρικών καταστάσεων και σε νοτιότερα πλάτη.
Η πρόσφατη χειμερινή περίοδος που βιώσαμε στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην Κρήτη, δεν ήταν ιδιαίτερα έντονη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπήρξε έντονη δραστηριότητα Βαρομετρικών συστημάτων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν, έστω και παροδικές, αλλαγές στο σκηνικό του καιρού. Εκτεταμένα πεδία Υψηλών πιέσεων στην Κ. Ευρώπη και στη Μεσόγειο παρεμπόδιζαν την κίνηση Χαμηλών βαρομετρικών, ενώ το τελευταίο διάστημα παρατηρείται και μία τάση Θερμών αερίων μαζών να επεκτείνεται από τον Ισημερινό προς τα βόρεια, δημιουργώντας συνθήκες θερμικής ανισορροπίας που σπάνια κάνουν την εμφάνισή τους αυτή την περίοδο. Αν όμως ήταν ασυνήθιστες, αλλά θεμιτές, οι παρατεταμένες βροχές του περασμένου χειμώνα (2014 – 2015) εξίσου ασυνήθιστες ήταν και οι συνθήκες του φετινού χειμώνα με την παρατεταμένη ανομβρία καθώς και τις υψηλές θερμοκρασίες. Ουδείς μπορεί να γνωρίζει μετά βεβαιότητας ποιες θα είναι οι καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν σε οποιαδήποτε γεωγραφική ενότητα σε βάθος χρόνου. Ο καιρός δεν θα πάψει ποτέ να είναι αποτέλεσμα δυναμικών διεργασιών της ατμόσφαιρας που μπορεί να μεταβληθούν από στιγμή σε στιγμή. Εκτιμήσεις για μελλοντικές καιρικές καταστάσεις, σε βάθος χρόνου, μπορεί να προκύπτουν από μελέτες παλαιότερων μετεωρολογικών καταγραφών (στατιστική επεξεργασία μετεωρολογικών δεδομένων παρελθόντων ετών), από εξειδικευμένα προγνωστικά μοντέλα (εποχικά μοντέλα), καθώς και από τη συνέπεια της ανθρώπινης λογικής που που θέλει ένα ήπιο χειμώνα να τον διαδέχεται ένα πολύ θερμό καλοκαίρι, ενώ ένα βαρύ χειμώνα να τον διαδέχεται ένα ήπιο καλοκαίρι. Όλες αυτές οι εκτιμήσεις στηρίζουν την επιτυχία τους στην τυχαιότητα, αφού τον τελευταίο και τον κυριότερο λόγο τον έχει το πολυπαραγωντικό σύστημα της ατμόσφαιρας, η οποία διαθέτει τεράστιες δυναμικές στη λειτουργία της. Μέσα από αυτές τις λειτουργίες συντηρεί τη Ζωή, όπως τουλάχιστον την απολαμβάνουμε σήμερα, αναδιοργανώνει τη φύση και εν γένει καθορίζει τους κανόνες επιβίωσης κάθε συστήματος στον πλανήτη. Η Μετεωρολογία είναι ίσως η μοναδική επιστήμη που έχει ως αντικείμενο σπουδής όλες αυτές τις μεγαλειώδεις ατμοσφαιρικές λειτουργίες που συντελούν στη δημιουργία του καιρού, και σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί πανικό και ανησυχία στην ανθρωπότητα. Άλλωστε ακολουθεί πιστά την ΑρχαιοΕλληνική γραφή, αυτού που τιμά ως «Πατέρα της Μετεωρολογίας», του Αρχαίου Έλληνα Φιλόσοφου Αριστοτέλη ο οποίος έγραψε « Αι θεμελιώδεις Αρχαί ολοκλήρου της φύσεως είναι η αλλοίωσις και η κίνησις όστις δεν ανεγνώρισε τας αρχάς ταύτας, δεν γνωρίζει τη φύσιν».
Από την άλλη πλευρά όμως οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι εύλογα γεννάται μία ανθρώπινη ανησυχία, ιδιαίτερα όταν οι εκδηλώσεις του καιρού δεν εξυπηρετούν τις όλως αυξανόμενες ανάγκες του. Οφείλουμε όμως να αντιληφθούμε ότι καιρός κατά παραγγελία δεν μπορεί να υπάρξει και σε παγκόσμια κλίμακα δεν θα υπάρξει ποτέ. Οι κοινωνίες των Ανθρώπων και κάθε έμβιο σύστημα, οφείλουν να προσαρμόζονται στις διαθέσεις του καιρού προκειμένου να επιτύχουν την ασφαλή επιβίωσή τους. Κάθε παραλογισμός στην προοπτική μιας δήθεν ευημερίας, μέσω πρακτικών αλόγιστης ανάπτυξης, μπορεί να προκαλέσει αρνητικές συνέπειες στην επιβίωση ενός Έθνους εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών. Τα Έθνη αλλά και μεμονωμένες Ανθρώπινες κοινωνίες που διαθέτουν τη διορατικότητα αντιμετώπισης του αστάθμητου παράγοντα της «καιρικής απειλής», στο άμεσο αλλά και στο απώτερο μέλλον, θα έχουν την ευτυχία να συνεχίσουν να ευημερούν γνωρίζοντας ότι μετά την καταιγίδα, ιδιαίτερα στον Ελληνικό ουρανό, πάντα ξεπροβάλλει ο Ήλιος. Ο καιρός είναι πάντα Καλός.
* Ο Εμμανουήλ Λέκκας είναι μετεωρολόγος
