Της ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΜΑΝΩΛΑ*
Η κάθαρση που συντελείται τον τελευταίο καιρό, μέσω των αποκαλύψεων που παρακολουθούμε στο χώρο του θεάματος και πιο πριν της εκπαίδευσης, του αθλητισμού και αλλού, θα μείνει καταγεγραμμένη στα θετικά που επέφερε η πανδημία. Σε μια αρρωστημένη κατάσταση αρκεί μια στοχευμένη «πίεση», μια σωστά ειπωμένη αλήθεια να αποτελέσει ικανή αφορμή για να «σπάσει το απόστημα». Το πιο δύσκολο στην αλυσίδα της βίας είναι να σπάσει ο πρώτος κρίκος, ο κρίκος της σιωπής των θυμάτων. Αυτό κατάφερε με τη μαρτυρία της η Σοφία Μπεκατώρου κι αυτή η συμβολή της θα μείνει στην ιστορία ως καταλυτική και άκρως σημαίνουσα.
Το φάσμα της «κακοποίησης» είναι μεγάλο αλλά περιστρέφεται γύρω από μια κεντρική ιδέα, βία σε όλες τις μορφές: λεκτική, ψυχολογική, σωματική. Από τη σεξουαλική παρενόχληση στον επαγγελματικό χώρο μέχρι το απεχθέστατο όλων, το βιασμό ανηλίκων, η διαδρομή είναι μακρά και χρήζει ανάλυσης. Ανάλυση για τα ήθη της κοινωνίας που την εμπεριέχει, το βαθμό ανοχής στο θύτη και υποστήριξης στο θύμα αλλά και ανίχνευσης τέτοιων φαινομένων. Καταληκτικά, ανάλυση για τους θεσμούς και τα όργανα ελέγχου κοινωνικών εκτροπών αλλά κυρίως για την ευθύνη, κοινωνική και πολιτική.
Όταν ένας κατά συρροή βιαστής ανηλίκων μπορεί και δρα ανενόχλητος κοντά μια εικοσαετία κάτι πάει τελείως λάθος σ αυτή την κοινωνία κι είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι.
Όταν ένας τέτοιος άνθρωπος, δε, σκαρφαλώνει στα υψηλότερα σκαλοπάτια της επαγγελματικής ιεραρχίας στον τομέα του κι αναγορεύεται «πρότυπο», «παράδειγμα προς μίμηση», «θεατράνθρωπος» ή ότι άλλο παρόμοιο ενώ του αποδίδονται τιμές και θεσμικοί ρόλοι, η σαπίλα έχει προχωρήσει μέχρι το κόκκαλο. Και δεν είναι ο μόνος.
Τι αποκαλύπτεται μετά από όλα αυτά για την «οργανωμένη» και «ηθική» κοινωνία μας;
Καταρχάς το νομικό μας πλαίσιο είναι ατελές, ελλιπές και ενισχύει τη μη καταγγελία, τη μη καταδίκη. Ακόμα χειρότερο; Μαζί με την κοινωνία, που κρίνει ανελέητα και άδικα, αποτρέπει τα θύματα από το να μιλήσουν.
Τα θεσμικά όργανα, τα σωματεία, οι σύλλογοι, οι φορείς φέρουν μεγάλη ευθύνη για την προστασία των θυμάτων, εργαζομένων και μη ακόμα και την αποτροπή επιτέλεσης τέτοιων πράξεων. Το γεγονός ότι υπάρχουν αλλά δε λειτουργούν σημαίνει πολλά για το ρόλο τους και τα αντανακλαστικά τους. Μήπως κι εδώ υπάρχει ανάγκη διορθώσεων;
Η αποσύνδεση της ευθύνης από την εξουσία είναι αποτέλεσμα μιας διαστρεβλωμένης θεώρησης αυτής. Δεν υπάρχει σωστά νοούμενη θέση εξουσίας χωρίς ευθύνη. Η κατάχρηση εξουσίας, που προέρχεται από τη δύναμη του χρήματος, της επαγγελματικής ισχύος, της αναγνωρισιμότητας είναι στη βάση τέτοιων πράξεων το άλλοθι του θύτη, σε μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα για το σωστό κα το λάθος, το ηθικό και το ανήθικο.
Τις τελευταίες μέρες έχει παρελάσει όλη η ελληνική πολιτική φρουρά και η ελίτ της επιχειρηματικής κοινότητας μπροστά από τα μάτια μας σε φωτογραφίες με γνωστό ηθοποιό-σκηνοθέτη, που πρόσφατα συνελήφθη για αποτρόπαιες πράξεις κατά ανηλίκων. Πράγμα που εργαλειοποιείται αυτή τη στιγμή από την αξιωματική αντιπολίτευση δικαίως μεν για γέλια δε, αν θυμηθούμε τις αντίστοιχες επιλογές της. Έτσι λειτουργεί η βιομηχανία του θεάματος και του μάρκετινγκ. Έτσι κατέληξε να λειτουργεί κι ο χώρος της πολιτικής δυστυχώς. Μπορείς να ξέρεις πάντα; Όχι… πότε οφείλεις όμως;
Είμαι πολιτικά υπεύθυνος δε σημαίνει απλά είμαι προϊστάμενος, αφεντικό, ζεσταίνω την καρέκλα. Οφείλω να ξέρω όσα γίνονται κι όσα δε γίνονται απ’ όλους όσους υφίστανται της θέσεως μου και έχω την ευθύνη για τα καλώς αλλά και τα κακώς κείμενα. Ειδικά στις επιλογές προσώπων με θεσμικό ρόλο η διαδικασία επιλογής πρέπει να είναι crystal clear και κοινώς αποδεκτή.
Ευκαιρία για την κυβέρνηση να διδάξει νέο πολιτικό ήθος και να αποκαταστήσει τον πληγωμένο πολιτικό πολιτισμό επαναφέροντας το πλαίσιο και την αξιοπιστία των θεσμών, εάν το πρεσβεύει πραγματικά.
Όσο για τη βεντάλια των κακοποιήσεων, που αποκαλύπτονται, ας αρχίσουμε επιτέλους να λέμε αλήθειες. Δε γίνονται τώρα, γίνονταν πάντα. Τώρα ήρθε η ώρα να μιλήσουν τα θύματα και να σιωπήσουν οι θύτες. Τώρα ίσως είναι κι η ώρα να αποφασίσουμε πόσο βαθιά κάθαρση θέλουμε, τι κοινωνία θέλουμε να φτιάξουμε από δω και πέρα.
Παιδεραστία, γυναικοκτονία, ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική κακοποίηση ας μην επιτρέψουμε να είναι πια τα κρυφά αμαρτήματα μιας αρρωστημένης κοινωνίας για τα οποία όλοι κάτι ξέρουν, αλλά δεν παίρνουν θέση, δε μιλούν, δεν καταγγέλλουν. Το πρώτο βήμα έγινε. Ας σχεδιάσουμε υπεύθυνα κι ουσιαστικά τα επόμενα ως κοινωνία, ως θεσμοί, ως όργανα κι επιτροπές. Υπάρχει σοβαρή πολιτική ευθύνη για το βαθμό ηθικής ασθένειας και τοξικότητας μιας κοινωνίας αλλά κυρίως για το βαθμό που προλαμβάνονται ή περιορίζονται τέτοια φαινόμενα εν τη γενέσει τους. Αφορά στον επανασχεδιασμό της εκπαίδευσης, την καταστολή και τιμωρία, το νομοθετικό πλαίσιο των παραγραφών, τις δομές υποστήριξης και καθοδήγησης των θυμάτων.
Αν όλα αυτά γίνουν αφορμή κάθαρσης και επαναπροσδιορισμού της ηθικής τάξης δεν θα χαθούν εν αδίκω τα δάκρυα κι ο πόνος τόσων θυμάτων. Είναι ο πιο ευγενής κι ουσιαστικός τρόπος να επέλθει λύτρωση.
* Η Αναστασία Μανώλα είναι μέλος Δ.Σ. και πρόεδρος Επιτροπής Γυναικείας Επιχειρηματικότητας Επιμελητηρίου Ρεθύμνης
