Τί συνδέει άραγε τα τρία φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους θέματα που απασχόλησαν πρόσφατα την τοπική ειδησεογραφία; Με τρεις κουβέντες: η πολιτική αντιπαροχή που αποτελεί τη βασική παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος, αλλά και η άρνηση ακόμα και σήμερα κάθε ίχνους αυτογνωσίας και ορθολογισμού. Και εξηγούμαι. Η ανακοίνωση κατανομής κονδυλίων του ΣΕΣ (ΕΣΠΑ 2014-2020) για οδικά έργα από το υπουργείο Υποδομών, προκαλεί σύσκεψη στην Περιφέρεια Κρήτης όπου σύσσωμο το πολιτικό προσωπικό του νησιού, συμπολίτευση και αντιπολίτευση διαπιστώνουν πως η Κρήτη είναι ο μεγάλος ριγμένος και όλοι μαζί θα διεκδικήσουμε όσα δικαιούμαστε. Από κοντά και ο τοπικός τύπος που σιγοντάρει πως ο χαμηλός βαθμός διεκδικητικότητας είναι η πηγή της κακοδαιμονίας μας. Και όμως αρνούμαστε να δούμε πως ο ΒΟΑΚ δεν έγινε γιατί απλούστατα όλοι (κόμματα και πολιτικό προσωπικό) δεν ενδιαφέρθηκαν να επενδύσουν τους διατιθέμενους πόρους σε έργα που θα διασφάλιζαν τη βιωσιμότητα και θα προσέδιδαν προστιθέμενη αναπτυξιακή αξία. Αυτό βεβαίως απαιτεί ορθολογικό σχεδιασμό και ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Κάτι τέτοιο όμως δεν θα επέτρεπε την διασπορά και κατασπατάληση των πεπερασμένων πάντοτε πόρων σε έργα και εργάκια ήσσονος σημασίας, που όμως καλύπτουν ανάγκες και απαιτήσεις των ψηφοφόρων όλης της πυραμίδας. (από τους κομματάρχες, τοπάρχες, κοινοτάρχες, δημοτικούς παράγοντες μέχρι δημάρχους, νομάρχες, περιφερειάρχες, βουλευτές και υπουργούς).
Η πολιτική αντιπαροχή σπαταλά αλόγιστα για άμεσα ψηφοθηρικά οφέλη και αυτό κοστίζει στην ουσιαστική αξιοποίηση των πόρων. Ο ΒΟΑΚ δεν έχει γίνει γιατί απλούστατα επί δεκαετίες το πολιτικό προσωπικό του νησιού, προτιμούσε άλλη διαχείριση των διατιθέμενων πόρων. Και δυστυχώς θα καθυστερήσει για πολύ αφού ούτε μελέτες υπάρχουν, ούτε απαλλοτριώσεις έχουν συντελεστεί ούτε καν ολοκληρωμένη χάραξη του έργου έχει γίνει.
Σημαντικό ρόλο στην επιλογή, ωρίμανση και προώθηση έργων διαδραματίζει και η διοίκηση. Το φράγμα Αποσελέμη εντάχθηκε το 2002 στο Ταμείο Συνοχής με εξαιρετικά προβληματικό επίπεδο μελετών, όπως πολύ γρήγορα αποδείχθηκε από τις αλλεπάλληλες αλλαγές, τροποποιήσεις, συμπληρώσεις, συνεχείς υπερβάσεις προϋπολογισμών. Αν πολιτεία και διοίκηση ιεραρχούσαν τον ΒΟΑΚ ως πρώτης προτεραιότητας έργο, θα φρόντιζαν την ωρίμανσή του, προς ένταξη στο βασικότερο αναπτυξιακό χρηματοδοτικό ταμείο που είναι το Ταμείο Συνοχής. Σημειωτέον ότι το Ταμείο αυτό χρηματοδοτεί μόνο περιβαλλοντικά έργα και υποδομές μεταφορών. Και ο Αποσελέμης χαρακτηριζόμενος ως… περιβαλλοντικό έργο είναι το υψηλότερου προϋπολογισμού έργο, που «τρέχει» στο νησί.
Με πολύ μεγάλη καθυστέρηση το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ανακοίνωσε τον σχεδιασμό του για την μετάβαση από το ιστορικό στο περιφερειακό μοντέλο υπολογισμού των άμεσων ενισχύσεων όπως ορίζει η νέα ΚΑΠ.
Ένας από τους βασικούς στόχους της νέας ΚΑΠ είναι και η δικαιοποίηση του συστήματος κατανομής των άμεσων ενισχύσεων στους δικαιούχους. Πρέπει να οδηγηθούμε σταδιακά σε σύγκληση εσωτερική στην κάθε χώρα και μεταξύ των χωρών – μελών προς άρση των μεγάλων διαφορών και αδικιών που ισχύουν σήμερα. Η Κρήτη ήταν ο μεγάλος κερδισμένος σε σχέση με τις άλλες περιφέρειες της Ελλάδας, λόγω των καλλιεργειών υψηλής στρεμματικής ενίσχυσης (σταφίδα, λάδι) βάσει των οποίων είχαν πρωτοκαθοριστεί οι κατανομές. Σήμερα αναγκαστικά η Κρήτη θα χάσει προκειμένου να ισοσκελιστούν οι μεγάλες διαφορές. Αυτό προφανώς είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους παραγωγούς, ιδιαίτερα σε αυτή τη συγκυρία.
Οι τοπικές αρχές και το πολιτικό προσωπικό του νησιού, δεν βοηθούν τον αγροτικό κόσμο υποσχόμενοι ανένδοτους διεκδικητικούς αγώνες για κάτι που δεν μπορεί να γίνει μόνο και μόνο για να είναι αρεστοί. Η αντιπολίτευση μάλιστα ζητά αλλαγή της ΚΑΠ, ενώ θα έπρεπε να γνωρίζει πως πριν το 2021 κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό.
Αν θέλουμε να είμαστε χρήσιμοι αλλά και αν μας ενδιαφέρει να ξανακερδίσουμε τη χαμένη αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, πρέπει να εξηγήσουμε στον αγροτικό κόσμο πως οι επιδοτήσεις είναι αυτό που δηλώνει ο όρος: ενίσχυση. Το εισόδημα δεν μπορεί παρά να προέρχεται από το προϊόν. Αυτό βέβαια απαιτεί ποιότητα και ταυτότητα του προϊόντος. Συμμετοχή του παραγωγού στην αγρο-διατροφική αλυσίδα, πράγμα που μόνο με τη συμμετοχή του σε υγιή και ισχυρά συλλογικά σχήματα (ομάδες παραγωγών, ενώσεις) μπορεί να γίνει. Εδώ απαιτείται η συστράτευση του πολιτικού προσωπικού και η ανάληψη ποικίλων πρωτοβουλιών που θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις βιωσιμότητας του αγροτικού κόσμου.
Η ουσιαστική αντιμετώπιση της αναπτυξιακής καχεξίας του τόπου ή του μαρασμού της αγροτικής δραστηριότητας, απαιτούν άλλο τρόπο σκέψης και διαφορετικές πρακτικές από αυτές που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία.
*Ο Σπύρος Δανέλλης είναι πρώην ευρωβουλευτής
