Η τραγωδία στη Σαρακίνα, του Άδελε, γράφτηκε στις 2 Ιουνίου 1941. Ήταν η δεύτερη μέρα των αντιποίνων που είχαν αρχίσει οι Ναζί για να εκδικηθούν την αντίσταση των κατοίκων του Κάμπου κατά τη Μάχη της Κρήτης.
Στο μαρτυρικό αυτό τόπο εκτέλεσαν 18 πατριώτες, βυθίζοντας στο πένθος το χωριό του πυρπολητή του Αρκαδίου Κωστή Γιαμπουδάκη.
Το τραγικό αυτό γεγονός σημάδεψε και τη ζωή δυο από τις σημαντικότερες μορφές της Εκκλησίας και της Επιστήμης, που τίμησαν τον τόπο τους και στο εξωτερικό. Η αναφορά μας στο μακαριστό αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Στυλιανό και στον εκλεκτό καθηγητή Φυσικής, πρώην πρόεδρο της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου του Miami Florida USA, δρ. Γιώργο Αλεξανδράκη, από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλους της πρώτης ομάδας καθηγητών που στελέχωσαν και λειτούργησαν το τμήμα Φυσικής.
Πρόκειται για έναν σπάνιο άνθρωπο που τόσο δεξιοτεχνικά με την εμπνευσμένη πένα της είχε σκιαγραφήσει σε παλαιότερο αφιέρωμα στον καθηγητή η καλή συνάδελφος κ. Πόπη Παπαδάκη αναφέροντας χαρακτηριστικά:
«Σεμνός, προσηνής, πολύ απλός και πολύ κοινωνικός. Άνθρωπος με κέφι και χιούμορ. Στόφα ανδρός που σε κερδίζει με την ευγένειά του. Επιστήμονας στην έδρα μα εκτός πανεπιστημιακών αιθουσών είναι ο άνθρωπος που με κανένα τρόπο δεν προσπαθεί να ξεχωρίσει, να διατυμπανίσει ποιος είναι, να σνομπάρει κάποιον κοινωνικά κατώτερο. Γιατί πολύ απλά γνωρίζει ποιος είναι, δεν έχει ανασφάλειες και κόμπλεξ. Συνομιλεί με τον γέροντα ή την γιαγιά του χωριού στην γλώσσα τους, εκείνη την γλώσσα με την οποία μεγάλωσε, τους ανταποδίδει το ίδιο ανοιχτό και πολύ ζεστό χαμόγελο χτυπώντας τους στην πλάτη με κείνον τον χαρακτηριστικό οικείο τρόπο που δείχνει την αγάπη και τον σεβασμό για τους ανθρώπους του μόχθου, της καθημερινότητας. Παρατηρώντας τον κανείς, θα ‘λεγε πως νοιώθει πολύ πιο άνετα ανάμεσα στους ανθρώπους αυτούς».
Την εκλεκτή συνάδελφο δικαιώνει απόλυτα η εντύπωση από μια συνέντευξη που μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει ο κ. Αλεξανδράκης για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ «Ναζιστικά Αντίποινα» στο Άδελε, λίγο πριν επιστρέψει στην Αμερική.
Βρεθήκαμε στα γραφεία του πολιτιστικού συλλόγου. Εκεί που οι φωτογραφίες των εκτελεσθέντων θυμίζουν έντονα το χρονικό της μεγάλης θυσίας.
Εκείνη την αποφράδα ημέρα οι Γερμανοί εκτελέσανε τον παππού και τον πατέρα του καθηγητή. Για τη σύλληψη του πατέρα του μας ανέφερε σχετικά ο Γιώργος Αλεξανδράκης:
– Όπως μου έχουν διηγηθεί, ο πατέρας μου, συνελήφθη στο περιβόλι των Περακάκηδων, πίσω από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Συνελήφθη συγκεκριμένα μεταξύ των περβολιών Περακάκη και Μουσούρων. Τον πήραν λοιπόν και τον μετέφεραν πίσω από την εκκλησία που είχαν συγκεντρώσει και μερικούς άλλους.
Όταν ο πατέρας μου αντιλήφθηκε την κατάσταση, βρήκε τρόπο και ειδοποίησε τη μητέρα μου ότι συνελήφθη. Εκείνη με πήρε στην αγκαλιά της, ήμουν περίπου δυο χρόνων και με πήγε κοντά του. Με έδωσε στην αγκαλιά του πατέρα μου, μπας και συγκινήσει τους Γερμανούς.
Απεναντίας ένας Γερμανός έπιασε το όπλο του και κατάφερε ένα ισχυρό χτύπημα στη μέση του πατέρα μου, ο οποίος νοιώθοντας έναν ισχυρό πόνο από το χτύπημα με τον υποκόπανο του όπλου με έδωσε ξανά στη μητέρα μου.
– Και ο παππούς;
– Για τον παππού άκουσα μια ενδιαφέρουσα ιστορία από τον Νίκο Χαρκιανάκη, που διετέλεσε και δήμαρχος ήταν και στέλεχος της κοινωνίας. Ενώ γνωριζόμαστε καλά και είχαμε μιλήσει πολλές φορές μόνο λίγο πριν πεθάνει μου είπε την ιστορία αυτή. Εκείνη την εποχή που μιλάμε ήταν κι αυτός κάπου επτά χρόνων και θυμόταν τα γεγονότα, όπως το βομβαρδισμό κοντά στο σχολείο που λειτουργούσε ως νοσοκομείο των συμμάχων. Εγώ θυμάμαι ακόμα το σήμα του Ερυθρού Σταυρού στον τοίχο, καθώς και μια βόμβα που έπεσε δυτικά του κτιρίου. Οι Γερμανοί βομβάρδιζαν στην περιοχή αδιαφορώντας για την παρουσία Ερυθρού Σταυρού.
Εκεί λοιπόν είδε ο Νίκος τον παππού με το τουφέκι και τα φυσεκλίκια του, που έπαιζε στα αεροπλάνα τα Γερμανικά. Η ιστορία αυτή ταιριάζει με όσα άκουσα από τη μητέρα μου ότι είχε εμφανιστεί ο παππούς αρματωμένος σαν αστακός, έτοιμος να πάρει μέρος στη μάχη. Εκείνη προσπάθησε να τον αποτρέψει γιατί ήταν και ηλικιωμένος αλλά εκείνος της είπε αποφασιστικά ότι αυτή την ώρα θα πρέπει όλοι να πολεμήσουμε. Όπως και έπραξε.
– Μιλήστε μας για τον πατέρα σας. Εκτός από το όνομά του στη λίστα των ηρώων δεν αναφέρεται πουθενά αλλού.
– Ο πατέρας μου γεννήθηκε νομίζω το 1907. Καταγόταν από πτωχή οικογένεια αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να ερωτευθεί τη μητέρα μου, από την οικογένεια των Σταυρουλάκηδων, που είχαν σεβαστή περιουσία. Έμεναν στο σπίτι του Κωστή Γιαμπουδάκη. Όταν πήγε να τη ζητήσει όμως από το μεγάλο της αδελφό, γιατί ο πατέρας της που είχε πάθει συμφόρηση βρισκόταν στο κρεβάτι και χρέη αρχηγού οικογενείας εκτελούσε ο αδελφός, εκείνος του αρνήθηκε λέγοντας πως «δεν του είχε ακόμα έτοιμη τη μαντζαδούρα να τον δέσει». Και τον έδιωξε. Ήταν αυτό μεγάλη προσβολή αλλά ο πατέρας μου δεν απογοητεύτηκε. Αντίθετα έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά, έγινε και κοινοτάρχης. Απέκτησε φιλίες, έκανε κουμπαριές και κατάφερε να ανέβη κοινωνικά με σκληρό αγώνα. Έτσι όταν πήγε δεύτερη φορά να ζητήσει τη μητέρα μου δεν του έφεραν αντίρρηση.
Άκουγα πάντα καλά λόγια για τον πατέρα μου. Μου τον περιέγραφαν ως έναν άνθρωπο με ευαισθησίες που ήθελε πάντα να βοηθά τους άλλους.
– Και ο παππούς;
– Η καταγωγή του πρέπει να ήταν από τα Χάρκια και η γιαγιά μου ήταν από το Μυλοπόταμο, το γένος Κονταξάκη. Το επώνυμό μας θα πρέπει να ήταν μου φαίνεται Βενιανάκης, αλλά κάποιος πρόγονος είχε πάει στην Αλεξάνδρεια για καλύτερη τύχη. Δεν τα κατάφερε όμως και γύρισε στον τόπο του. Οι συγχωριανοί μας από το Αλεξάνδρεια του κόλλησαν το Αλεξανδρινός που έγινε αργότερα Αλεξανδράκης.
– Πως βρέθηκε στο Άδελε;
– Εκείνα τα δύσκολα χρόνια το Άδελε ήταν ένα εύπορο χωριό που έδινε δουλειά σε πολύ κόσμο. Ερχότανε μαζώχτρες από διάφορα χωριά, ερχότανε μυλωνάδες, ερχότανε άνθρωποι που δούλευαν για τους Τούρκους. Με δυο λόγια όποιος ήθελε να εργαστεί πάντα κάτι θα εύρισκε. Σίγουρο ήταν πάντα το μεροκάματο. Έτσι βρέθηκε και ο παππούς στο Άδελε, γιατί τα Χάρκια πρέπει πως ήταν φτωχό χωριό και αναγκάστηκε να πάρει τα ίσα κάτω που λέμε κι έτσι έκανε εδώ την οικογένειά του Παντρεύτηκε την γιαγιά μου την Κονταξοπούλα κι έκαναν την οικογένειά τους.
– Κι εδώ βρήκε τον ηρωικό θάνατο με τους άλλους.
– Φαίνεται πως ανήκε στην γενιά εκείνων που δεν μπορούσαν να κάτσουν με σταυρωμένα χέρια όταν κινδύνευε η πατρίδα. Έτσι παρά το γεγονός ότι ήταν κάπου 67 χρόνων, τότε, δεν δίστασε να κατέβει και να πάρει μέρος στη Μάχη της Κρήτης.
– Ίσως κι αυτός να ήταν ο λόγος που συνελήφθη. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Γερμανοί είχαν φωτογραφικά ντοκουμέντα και ανθρώπους με χαρακτηριστικά που είχαν εντοπίσει επέλεγαν να εκτελέσουν.
– Δεν αποκλείεται.
Η ζωή ενός παιδιού που βίωσε την τραγωδία
Αλήθεια κ. καθηγητά, πως ήταν η ζωή ενός παιδιού που βίωσε αυτή την τραγωδία;
– Η ορφάνια δεν νομίζω να με επηρέασε. Ήμουν τυχερός άλλωστε γιατί μεγάλωσα στο χωριό όπου επικρατεί πάντα ένα κλίμα αλληλεγγύης. Όλοι υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο. Ευτύχησα κι εγώ να δεχθώ αυτή την υποστήριξη μεγαλώνοντας. Η μητέρα μου Αρσινόη, ένας εξαιρετικός άνθρωπος, έβλεπε πάντα πέρα από τον καιρό της και επέμενε στο θέμα των σπουδών. Μεγάλη υποστήριξη είχαμε από τον αδελφό της τον Βαγγέλη Σταυρουλάκη. Μεγάλωσα στο σπίτι του. Πήγαινα μαζί του το καλοκαίρι και δούλευα στο περιβόλι. Η μητέρα μου πάλι τον βοηθούσε στις ελιές. Θέλω να πω ότι δεν ένοιωσα ποτέ μόνος, κατατρεγμένος, αβοήθητος.
Ενώ μιλάμε με το σεβαστό καθηγητή σκέπτομαι πώς να διατυπώσω μια ερώτηση πάνω στο θέμα που έχει προκύψει με τα χρόνια και απομυθοποιεί ανδραγαθήματα μελλοθανάτων. Η ένστασή μου είναι πως μπορεί να αμφισβητηθεί ανδραγάθημα που περιγράφεται και από την ακούραστη πέννα του Σπύρου Τ. Λίτινα, ενός από τους εγκυρότερους λογοτέχνες μας που δεν συνήθιζε να ωραιοποιεί καταστάσεις αντίθετα ήταν καυστικός σε πολλές περιπτώσεις που επιχειρείτο διαστρέβλωση της ιστορίας.
Οι αντίθετοι με την άποψη αυτή βασίζονται στο γεγονός ότι μόνο στο Άδελε για πολλές μέρες αγνοούσαν την τύχη των ανδρών που είχαν συλληφθεί. Νόμιζαν πως τους κρατούσαν οι Γερμανοί για αγγαρεία. Από τυχαίο γεγονός αποκαλύφθηκε το σημείο της εκτέλεσης και η αναγνώριση των σορών έγινε από προσωπικά αντικείμενα και μόνο γιατί είχε προχωρήσει η σήψη.
Κι όμως υπήρχε μάρτυρας όπως φαίνεται. Γνωρίζει και ο κ. Αλεξανδράκης την ύπαρξή του. Μας είπε χαρακτηριστικά στην πορεία της συζήτησης.
– Θυμάμαι ένα γεροντάκι με βράκες που ήταν κάπως ιδιόρρυθμος. Αυτός πρέπει να πήγαινε την κόρη του που ήταν το σπίτι της στο τέλος του χωριού και είδε την κίνηση με τους Γερμανούς. Οπότε ήταν φυσικό να τους ακολουθήσει να δει τις εξελίξεις αυτής της φασαρίας. Επειδή συνήθιζε να γυρίζει στα χωράφια, είχε θαρρώ κανένα προβατάκι, ήξερε βήμα προς βήμα την περιοχή. Κι όταν είδε τους Γερμανούς από μακριά να στρίβουν προς τη Σαρακίνα με τους συλληφθέντες δεν αποκλείεται να ακολούθησε διακριτικά και να είδε τα γεγονότα από απέναντι. Ξέρετε καμιά φορά και η παράδοση έχει κάποιο βάρος. Δεν αποκλείεται ο μάρτυρας αυτός βλέποντας τη φασαρία να ανέβηκε σε κάποιο δέντρο για να βλέπει καλύτερα και είδε τι συνέβαινε.
– Και οι Κονταξάκηδες ήταν από τις οικογένειες που θρήνησαν θύματα.
– Δεν βλέπετε στη λίστα; Τρεις εκτελέστηκαν. Αδέρφια της γιαγιάς μου και οι τρεις. Για τους δυο είμαι πιο σίγουρος. Νομίζω πως ήταν και ο τρίτος.
– Τι ξέρετε γι’ αυτούς;
– Είχαν έρθει επίσης από το Μυλοπόταμο. Άξιοι κι εργατικοί άνθρωποι. Ασχολούντο με τις αγροτικές δουλειές. Οι πρώτοι δούλευαν στα κτήματα των Τούρκων. Αργότερα με τη σκληρή δουλειά τους αναπιάστηκαν που λέμε κι έγιναν καλοί νοικοκύρηδες.
Δυστυχώς όπως βλέπετε και στον πίνακα τρεις από αυτούς εκτελέστηκαν.
– Είναι ακόμα κάτι που θα θέλατε να προσθέσετε κ. καθηγητά.
– Ναι θέλω να αναφερθώ σε ένα ακόμα γεγονός. Εκεί στο τέλος του χωριού υπήρχε μια βρύση απέναντι σε ένα φούρνο. Εκεί στο φούρνο μαζεύτηκαν τα γυναικόπαιδα υπολογίζοντας ότι θα περνούσαν από εκεί οι Γερμανοί με τους μελλοθάνατους. Ανάμεσα στα γυναικόπαιδα ήταν και η μητέρα μου που με κρατούσε στην αγκαλιά της. Πράγματι είδαν σε λίγο να πλησιάζει η κουστωδία και τότε η μητέρα μου έτρεξε και με έβαλε πάλι στην αγκαλιά του πατέρα του. Με κράτησε για μερικά βήματα αλλά επειδή ήταν υπό την απειλή όπλου αναγκάστηκε να με δώσει πίσω στη μητέρα μου. Αυτή ήταν και η τελευταία επαφή με τον πατέρα μου.
Πέρασε καμιά βδομάδα για να πληροφορηθούν εκείνοι που έμειναν πίσω την εκτέλεση των ανθρώπων τους. Είχαν ακούσει βέβαια εκείνη τη μέρα ριπές αλλά νόμιζαν ότι γίνονται βολές. Μετά από μέρες κάποιος Χατζάκης πληροφορήθηκε από έναν Γερμανό τα συμβάντα και ενημέρωσε. Αυτός ο Χατζάκης που ήταν Γερμανομαθής έσωσε και την Πηγή.
Η σκηνή που μας περιέγραψε ο κ. Αλεξανδράκης, αυτές οι τελευταίες στιγμές με τον πατέρα του ενέπνευσαν στο νεαρό αλλά τόσο δημιουργικό πολιτιστικό παράγοντα Κωστή Μεργέμογλου τους παρακάτω στίχους:
Δεν είχε η πλάση ήχους
δεν είχε ευωδιές
δεν είχε η μέρα χρώμα
κι ελπίδα αντοχές
Δεν είχε ο δρόμος άκρη
κι η στράτα επιστροφή
κι ένα άπλερο αγόρι
χέρι να κρατηθεί
Η άνοιξη ξεστράτισε
λιποτακτεί, δειλιά
ορφάνια αφήνει πίσω της
και παγερή ερημιά
Χάραξε στη καρδιά μου
σφράγισε στην ψυχή
το χάδι στα μαλλιά μου
και το στέρνο φιλί
Ψεύτικο το χαμόγελο
που φόρεσες στα χείλη
ποιον ξεγελάς;
στάσου που πας;
αυτοί δεν είναι φίλοι.
Στην άκρη των ματιών σου
διάβασα το κακό
πώς τούτο το σεργιάνι
δεν θα ‘χει γυρισμό
Για την πατρίδα τίμημα
κρατώ με υπερηφάνεια
Άδικο έλαβες εσύ
κι εγώ πικρή ορφάνια
Ένας σπουδαίος επιστήμονας
Εκείνο το ορφανό παιδί μετά την τραγωδία στη Σαρακίνα έγινε με σκληρή δουλειά ο περίφημος καθηγητής δρ. Γεώργιος Αλεξανδράκης που κατάφερε να αναδιαρθρώσει το Πανεπιστημιο Miami (Physics Report, Έκθεση Φυσικής) και από Πανεπιστήμιο της «ηλιοθεραπείας» να το μεταβάλει σε πολύ καλό πανεπιστήμιο (US news word report κέρδισε ~100 θέσεις).
Να προσελκύσει κορυφαίους φοιτητές μέσω υποτροφιών και σημαντικών καθηγητών και να αναδιαμορφώσει και να ανακαινίσει τις κτηριακές εγκαταστάσεις με νέα κτήρια και όμορφο περιβάλλον με πράσινο για τους φοιτητές.
Δεν θα μπορούσε όμως ο διεθνούς καταξίωσης επιστήμονας να αφήσει το Πανεπιστήμιο Κρήτης στην τύχη του.
Από τις βασικές του επιτυχίες είναι η ίδρυση του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης σε γερά θεμέλια, η προσέλκυση ικανών καθηγητών με διεθνή ακτινοβολία για την αρχική στελέχωση, η αλλαγή ακαδημαϊκού μοντέλου που μετά ίσχυσε για όλη την χώρα και ο μεγάλος αγώνας του για την πάταξη της κομματοκρατίας.
Αμέτρητες οι διακρίσεις και τα βραβεία που έχει λάβει ο δρ. Γιώργος Αλεξανδράκης Αναφέρουμε ενδεικτικά:
- Βραβείο για την αφοσίωση στην βελτίωση των Πανεπιστημιακών κτηριακών εγκαταστάσεων/περιβάλλοντος χώρου και την αφοσιωμένη εργασία του στην επιτροπή κτιρίων και οικοπέδων του Πανεπιστημίου του Miami από το 1975-2004.
- Ο πρώτος μη Αμερικάνος πρόεδρος της συγκλήτου στο Πανεπιστήμιο του Miami.
- Βραβείο από την λέσχη Iron Arrow.
Η βράβευση από την λέσχη Iron Arrow του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι είναι η υψηλότερη τιμή που μπορεί να απονεμηθεί από το Πανεπιστήμιο του Miami και γίνεται με βάση την ηγετική ικανότητα, το χαρακτήρα, τη μετριοφροσύνη και την αγάπη για το Πανεπιστήμιο.
- Βραβείο James W. McLamore (2002) για τις εξαίρετες υπηρεσίες του στο Πανεπιστήμιο.
- Το γραφείο του Προέδρου της Φυσικής ονομάστηκε μόνιμα σε γραφείο Γεώργιου Κ. Αλεξανδράκη.
- Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής διδασκαλίας -Πανεπιστήμιο Μaimi.
- Το 2009 το Πανεπιστήμιο Κρήτης απένειμε την τιμή του επίτιμου διδάκτορα στον Καθηγητή Γεώργιο Αλεξανδράκη για την προσφορά του στην διοίκηση της σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης και την οργάνωση της λειτουργίας του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Κι όμως παραμένει πάντα ένας απλός άνθρωπος. Κι αν τύχει να τον συναντήσετε στο Άδελε, όταν κατεβαίνει για διακοπές, θα δείτε ένα γλυκύτατο κύριο με φανελάκι και σορτ να ποτίζει. Αν σας αντιληφθεί θα σταματήσει και θα σας καλέσει με το φωτεινό του χαμόγελο για ένα ποτήρι δροσερό νερό.
Παραμένει τόσο απλός ο δρ. Γεώργιος Αλεξανδράκης, θέλει να είναι πάντα ο Γιώργης τσ’ Αρσινόης, ίσως γιατί είναι τόσο σημαντικός, τόσο μεγάλος και αξιοσέβαστος. Τόσο πολύτιμος για τον τόπο του, μια από τις πιο αυθεντικές ηθικές αξίες που ο χρόνος κάνει ακόμα περισσότερο ακριβές.
