Ήταν μια τιμητική εκδήλωση αντάξια του τιμωμένου. Κι ο κόσμος που είχε κατακλύσει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση των διοργανωτών είχε πολλά περισσότερα να καταθέσει για τον Γιώργο Εκκεκάκη, τον ερευνητή, τον κρητολόγο, τον εκπαιδευτικό, τον αθλητή, τον ΑΝΘΡΩΠΟ με λόγια καρδιάς. Για μια λαμπρή μορφή που πληγώθηκε τόσο αναίτια από συνέργειες φθόνου, αλλά ευτυχώς πολύ πριν τον αποκαταστήσει η δικαιοσύνη, είχε το σπάνιο προνόμιο να τον αποκαταστήσει αυθόρμητα η ίδια η τοπική κοινωνία με το αλάθητο κριτήριό της.
Την εκδήλωση οργάνωσε ο Σύλλογος Κατοίκων Παλιάς Πόλης, σε συνεργασία με το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Ημέρες Ρεθύμνου ’17».
«Στα πλαίσια των ημερών Ρεθύμνου, τιμούμε τον Γιώργο Εκκεκάκη για την προσφορά του τόσα χρόνια, τόσο στο σύλλογο κατοίκων παλιάς πόλης, όσο και στην πόλη του Ρεθύμνου. Ως συλλέκτης, ερευνητής, ιστοριοδίφης, διέσωσε ένα πάρα πολύ μεγάλο αριθμό αρχείων-βιβλίων, τα οποία έκανε κοινό κτήμα όλων μας. Τον άνθρωπο λοιπόν αυτόν τιμούμε σήμερα, κατατάσσοντάς τον στην κατηγορία των ανθρώπων που θα λέγαμε «οι θεοί των μικρών πραγμάτων». Είναι οι άνθρωποι αυτοί οι οποίοι βλέπεις ότι στο τέλος της μέρας έχουν διαμορφώσει την καθημερινότητά μας, η επίδρασή τους είναι τόσο μεγάλη και πολύ μεγαλύτερη από την επίδραση ανθρώπων οι οποίοι είναι εκλεγμένοι και χειρίζονται δημόσια αξιώματα. Ευχαριστούμε πολύ το Γιώργο Εκκεκάκη για την προσφορά του όλα αυτά τα χρόνια» ανέφερε ο πρόεδρος του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης, Θωμάς Κρεβετζάκης.
Ο συμπολίτης με το αδιαμφισβήτητο ήθος
Πρώτος, χαιρέτησε την εκδήλωση ο δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης τονίζοντας μεταξύ άλλων:
«Στο Ρέθυμνο του σήμερα, άνθρωποι σαν τον αποψινό τιμώμενο, επιφορτίστηκαν οικειοθελώς με τούτο το δύσκολο έργο. Να βαστήξουν το όνομα του τόπου ακατάλυτο. Και το έπραξαν με ανιδιοτέλεια, τόλμη, επίπονη προσωπική δουλειά και γενναιοδωρία. Σεβόμενος τη μετριοφροσύνη και τη διακριτικότητά του, του κ. Εκκεκάκη, δεν θα ‘θελα να επεκταθώ σε λεπτομερείς αναφορές για το αδιαμφισβήτητο ήθος του, την ευρύτητα του έργου του, τον αντίκτυπο της προσφοράς του στην κοινωνία μας, τη δοτικότητα να μοιράζεται όσα, με κόπο, κατακτά, την παραδοχή πως ο ίδιος αποτελεί πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για όλους όσοι αρχίζουν από το τίποτα και αποδεικνύουν ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα.
Ανακαλώντας μνήμες αλλά και σύγχρονες αναφορές μου στον τιμώμενο μια και η άποψή μου είναι παγιωμένη για το έργο και την προσφορά του, θα επαναλάβω πως μοιράστηκα με τον κ. Εκκεκάκη τις ανησυχίες και τα όνειρα των εφηβικών μου χρόνων που έβρισκαν υγιή εκτόνωση στον αθλητισμό.
Τότε, δεν γνώριζα την παράλληλη ενασχόλησή του με την τοπική ιστορία, την εντατική και επίπονη προσήλωσή του στη διάσωση αρχαιολογικών κειμηλίων και στην ανάδειξη προσώπων που έχουν προσφέρει στον τόπο μας. Σήμερα, που το έργο του είναι πλέον γνωστό σε όλους, νομίζω πως ήρθε πια το πλήρωμα του χρόνου για ν’ αποτιμηθεί και να αναγνωριστεί στο σύνολό του, απ’ όλους τους φορείς μα και τους πολίτες που ευεργετήθηκαν απ’ αυτό.
Είναι ο Δήμος, το Πανεπιστήμιό μας, η Δημόσια βιβλιοθήκη την οποία πλούτισε με τη δωρεά 25.000 ιστορικών ανεκτίμητων κρητολογικών τεκμηρίων, είναι ο πνευματικός κόσμος του τόπου μα και της χώρας μας, είναι η κοινωνία ολάκερη, του Ρεθύμνου και της Κρήτης.
Η γοητεία που σ’ εμένα προσωπικά ασκεί το έργο του είναι η πολυσημία του. Ο Γιώργος Εκκεκάκης, έχτισε ασφαλείς γέφυρες επικοινωνίας με το παρελθόν μας, δημιούργησε σημεία αναφοράς για να τα επικαλεστούμε σε κάθε απόπειρα γνωριμία μας με τον ίδιο μας τον εαυτό, πέτυχε, εν τέλει, το ζητούμενο που είναι η ουσιαστική σύνδεση και αλληλεπίδραση του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον.
Τον ευχαριστούμε. Εύχομαι η σημερινή εκδήλωση να σταλάξει βάλσαμο στη δικαιολογημένη πικρία που του προκάλεσε η αναίτια και ανυπόστατη όπως περίτρανα αποδείχθηκε δίωξή του.
Κι αν δεν αρκεί τούτο το συναπάντημα για να κατευνάσει τα υπολείμματά της, ας γνωρίζει ο τιμώμενος, πως θα τον συντροφεύουν σε κάθε ανάσα της ζωής του, οι πιο ευγνώμονες σκέψεις μας για την προσφορά του, που θα παραμείνει ζωντανή στο διηνεκές για να δίνει ζωή σε όσα στοιχεία του παρελθόντος μας την αξίζουν».
Θερμά μηνύματα για τον τιμώμενο
Η αντιπεριφερειάρχης κ. Μαρία Λιονή απουσίαζε λόγω ασθενείας, αλλά είχε διαμηνύσει το ενδιαφέρον και τις ευχές της για την εκδήλωση. Θερμά μηνύματα έστειλαν λόγω απουσίας η κ. Φαλή Βογιατζάκη, πρόεδρος του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου, ο κ. Μιχάλης Τρούλης, πρόεδρος του Δ.Σ. της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, ο κ. Γιάννης Παπιομύτογλου, τέως διευθυντής της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, καθώς και η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
«Ανταπόδοση του ελάχιστου της προσφοράς του»
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο κ. Χάρης Στρατιδάκης, εκπροσωπώντας το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο ως γραμματέας του, που με παράλληλη προβολή διαφανειών που αναδείκνυαν προσωπικές στιγμές του τιμωμένου, είπε μεταξύ άλλων:
«Επιλέξαμε με τον Πρόεδρο του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης Θωμά Κρεβετζάκη ως τίτλο της το αρχαίο «Αι χάρητες γυμναί», που εξηγείται στο λεξικό της Σούδας ή Σουίδα «δει αφελώς και αφανέρως χαρίζεσθαι». Θα μπορούσαμε λοιπόν με σημερινά λόγια να το αντικαθιστούσαμε με την παροιμία: «κάνε το καλό και ρίχ’ το στο γιαλό».
Θα μπορούσαμε επίσης να χρησιμοποιούσαμε τον όρο «Αντιπελάργησις», που σημαίνει την απόδοση στον γέροντα γονέα από τα παιδιά του των εκδουλεύσεων που εκείνος τους είχε προσφέρει όταν ήταν νέος. Δεν είναι ίσως πολύ γνωστό, αλλά οι αρχαίοι μας πρόγονοι λάτρευαν τους πελαργούς, έχοντας παρατηρήσει ότι όχι μόνο συνδέονταν με τους ανθρώπους (οι γερανοί του Ιβύκου) αλλά και ότι είναι τα μόνα πουλιά που περιθάλπουν με στοργή τους γονείς τους, ταΐζοντάς τους, όπως και τα παιδιά τους, με το στόμα τους.
Το φθινόπωρο του 2013 ο Αντώνης Πλυμάκης, τον οποίο το Μουσείο μας τιμά για το ιστορικό και λαογραφικό του έργο σ’ αυτό εδώ τον χώρο την επόμενη Δευτέρα στις 8:30, δημοσίευσε στα «Χανιώτικα Νέα» ένα σύντομο αλλά περιεκτικό σχόλιο, υπό τον τίτλο «Γεώργιος Εκκεκάκης: η Κρήτη πολλά του οφείλει. Ο Αντώνης Πλυμάκης περίγραψε με το άρθρο του έναν τύπο ανθρώπου, που ήταν ούτως ή άλλως σπανιότατος, ακόμα και σε καλύτερες πνευματικά εποχές, και που σήμερα τείνει να εκλείψει: τον «Κρητολόγο».
Κάτω από αυτό τον τίτλο θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε όχι παραπάνω από μια εικοσάδα, Κρήτες και μη: τους Στέφανο Ξανθουδίδη, Νικόλαο Πλάτωνα, Στέργιο Σπανάκη, Νικόλαο Σταυρινίδη, Μενέλαο Παρλαμά, Ελευθέριο Πλατάκη, Ανδρέα Καλοκαιρινό, Paul Faure, Στυλιανό Αλεξίου, Θεοχάρη Δετοράκη και μερικούς ακόμα άλλους.
Μέσα στην τιμητική αυτή εικοσάδα έχουν τη θέση τους τρεις και μόνο συμπολίτες μας: ο Μανούσος Μανούσακας, ο Νικόλαος Δρανδάκης και ο Γιώργος Εκκεκάκης.
Τι να πρωτοπεί γι’ αυτόν κανείς: γυμναστής το επάγγελμα, ερευνητής, ιστοριοδίφης, ιστορικός τοπιογράφος, βιβλιογράφος, συλλέκτης, ζωγράφος. Σε όλα υπήρξε άριστος και σε όλα διακρίθηκε.
Για τη θητεία του στην εκπαίδευση μιλούν οι μαθητές του αλλά και τα σωματεία και οι αθλητές που ανέδειξε.
Για τη συγκρότηση της Κρητικής Βιβλιογραφίας σε τρεις τόμους μιλούν οι χιλιάδες παραπομπές στη διεθνή βιβλιογραφία. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να νοηθεί βιβλιοθήκη κρητολογικού ενδιαφέροντος χωρίς τους τρεις τόμους, με τον κοινό τίτλο «Τα Κρητικά βιβλία». Στις 599 σελίδες τους ο αναγνώστης μπορεί να βρει τα κρητικά βιβλία από την έκδοση του πρώτου, που ήταν το «Ετυμολογικόν Μέγα» το 1499, μέχρι τα μόλις επτά που εκδόθηκαν το τελευταίο έτος της Γερμανοκατοχής, το 1944. Το μεγαλειώδες αυτό έργο, μερικοί τόμοι του οποίου τείνουν να εξαντληθούν, επιβάλλεται να επανεκδοθεί, με τις προσθήκες που κατά καιρούς έκανε ο Γιώργης Εκκεκάκης, επιμελημένο, από κάποιον έγκυρο εκδοτικό φορέα, όπως είναι οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Για τις εκδόσεις του Ερωτόκριτου θεωρείται ο ειδήμων σε παγκόσμιο επίπεδο και η συλλογή των εκδόσεών του είναι μοναδική. Μια πρόγευση των πολύχρονων, πολύμοχθων και πολυέξοδων ερευνών του αλλά και της αισθητικής του ανδρός παίρνουμε από το εξώφυλλο του σχετικού έργου του.
Για τους περιηγητές που έφτασαν από τον 15ο μέχρι και τον 20ο αιώνα στην Κρήτη η προσφορά του Γιώργου Εκκεκάκη είναι αναντικατάστατη.
Χρέος μας είναι να επισημάνουμε εδώ ότι στη μεγάλη του αυτή προσπάθεια είχε δίπλα του συμπαραστάτες την οικογένειά του: τον Παντελή, που έψαχνε τις βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα τις μεγάλες πανεπιστημιακές στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είναι καθηγητής, την Μαριέτα του στις γαλλικές μεταφράσεις και την Λίζα στις αγγλικές. Εδώ λοιπόν το ρητό «Αι χάριτες γυμναί» της αποψινής εκδήλωσης, έχει την απόλυτη εφαρμογή του, κι όχι μόνο για τον τιμώμενο απόψε συμπολίτη αλλά για το σύνολο της οικογένειάς του. Μιας οικογένειας που, παρότι στερήθηκε πολλά για τις εκδόσεις του και για τις αγορές βιβλίων, τόσο που η σύζυγός του να έχει δηλώσει κάποτε απελπισμένη «Δυο πολυκατοικίες θα είχαμε, αν δεν αγόραζε όλα αυτά από δημοπρασίες και από παλαιοπωλεία», τον στήριξε στο πάθος του, που δεν ήταν απλό συλλεκτικό αλλά ένα πάθος για τη γνώση.
Για τον συγκρητισμό του, μιλούν οι δεκάδες δημοσιεύσεις σε έντυπα πέραν του Ρεθύμνου. Θυμίζω πρόχειρα: Ελλωτία, Εν Χανίοις, Κρητολογικά Γράμματα, Αμάλθεια, Χανιώτικα Νέα, Μεσόγειος, Κήρυξ κ.ά.
Μιλούν επίσης οι προσφορές του σε ανά την Κρήτη πνευματικά ιδρύματα.
Για την επιστημοσύνη του τιμώμενου απόψε συμπολίτη μιλούν οι 420 δημοσιεύσεις του (μέχρι το τέλος του 2012), αυτοτελείς ή σε τόμους και έντυπα. Επ’ αυτού οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέξουν στο άρθρο της Ασπασίας Παπαδάκη στον τιμητικό τόμο «Αντιδώρημα» με τον τίτλο «Βιογραφικό σημείωμα και εργογραφία του Γιώργη Π. Εκκεκάκη».
Στη συνέχεια ο κ. Στρατιδάκης αναφέρθηκε στην άδικη περιπέτεια που ταλαιπώρησε τόσο τον επιφανή συμπολίτη μας και απαρίθμησε όλους που δεν δίστασαν να τοποθετηθούν εγγράφως στον Τύπο, μπροστά στην κατάφωρα άδικη εκείνη δίωξη.
Ιδιαίτερα τόνισε την παρέμβαση του κ. Σταύρου Φωτάκη που παρότι απόστρατος υποστράτηγος της Αστυνομίας, είχε το θάρρος να γράψει στο τέλος της διαμαρτυρίας του «Φίλε Γιώργο Εκκεκάκη, αγάντα, είμαστε δίπλα σου όλοι εμείς οι ‘αρχαιοκάπηλοι’ του Ρεθέμνους».
Και πρόσθεσε ο κ. Στρατιδάκης:
«Μια ακόμα γενναιόδωρη προσφορά του στον γενέθλιο τόπο επιγράφεται «Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη». Όπως -σεμνά όπως πάντα- γράφει, πρόκειται για ένα «αρχείο βιογραφιών και προσωπογραφιών σε ηλεκτρονική μορφή». Η προσπάθειά του ξεκίνησε πριν από τέσσερις δεκαετίες, όταν κατήρτιζε την Κρητική Βιβλιογραφία και διαπίστωσε την περιρρέουσα άγνοια όχι μόνο για ανθρώπους των γραμμάτων αλλά και για ιστορικές προσωπικότητες Ρεθυμνίων. Η προσπάθεια άρχισε να παίρνει την τελική της μορφή τα έτη 2007 και 2008. Τότε ο ερευνητής είχε απευθυνθεί στους Ρεθεμνιώτες για να ζητήσει τη βοήθειά τους στη συμπλήρωση των λημμάτων. Την εποχή εκείνη το έργο παρουσίαζε -ούτε λίγες ούτε πολλές- συνολικά 2.284 εγγραφές. Δυστυχώς η ανταπόκριση υπήρξε μικρή και οι πληροφορίες που προσκομίστηκαν τότε ήταν ελάχιστες.
Τελειώνοντας το κεφάλαιο της γενναιοδωρίας του Γιώργου Εκκεκάκη, θα πρέπει να καταθέσω εδώ ότι οι προσφορές του προς το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης ήταν πολλές και εκλεκτές.
Ας μου επιτραπεί εδώ να εξάρω δύο από τα χαρακτηριστικά του Γιώργου Εκκεκάκη: την σεμνότητα και τη δοτικότητά του. Με μια πρόχειρη αναζήτηση στο Διαδίκτυο, συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας που να αναφέρεται στο Ρέθυμνο και που να μην έχει χρησιμοποιήσει στοιχεία από το έργο του.
Το Ρέθυμνο στην περίπτωση του Γιώργου Εκκεκάκη δεν στάθηκε ευτυχώς τόσο φειδωλό σε τιμές, όσο σε άλλες περιπτώσεις, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον αείμνηστο Νίκο Μαμαγκάκη. Απ’ ό,τι γνωρίζω τον έχουν ήδη τιμήσει πολλοί φορείς του, η Νομαρχία, η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, ο Αθλητικός Σύλλογος «Αρκάδι» και η Οργανωτική Επιτροπή των Αρκαδίων Αγώνων. Και εκτός Κρήτης έχει επίσης τιμηθεί, από τον Σύλλογο των Βετεράνων Αθλητών Στίβου, την Ένωση Καθηγητών Φυσικής Αγωγής και τον Δήμο και άλλους φορείς της Έδεσσας. Οι τιμήσεις αυτές ευτυχώς ανατρέπουν το σύνηθες «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Το έχουμε πει και αλλού, με άλλη ευκαιρία: «Δεν είμεθα οι Ρεθύμνιοι επιλήσμονες», λίγο αργοπορημένοι, ίσως!».
Και ο κ. Στρατιδάκης κατέληξε λέγοντας:
«Ο Γιώργος Εκκεκάκης αποτελεί σήμερα την πρεπειά του Ρεθύμνου στον τομέα των γραμμάτων. Ανήκει στη στόφα των Ρεθεμνιωτών εκείνων που σε περασμένες εποχές λάμπρυναν την πόλη τους, την έβγαλαν έξω από τα σύνορά της και τεκμηρίωσαν την πρωτιά της στα γράμματα. Το Ρέθυμνο με τη σειρά του τού εύχεται μακροημέρευση, πνευματική εγρήγορση και συνέχιση της αφειδώλευτης βοήθειάς του σε κάθε έρευνα που το αφορά. Η σημερινή εκδήλωση εντάσσεται σ’ αυτή τη λογική απόδοσης τιμής, παρότι μικρή και ταπεινή, αλλά που προσφέρεται με πολλή αγάπη και εκτίμηση και απέραντο σεβασμό».
Μια φιλία χρόνων
Για την προσφορά του τιμωμένου τοποθετήθηκαν και άλλοι ομιλητές όπως ο κ. Νίκος Δερεδάκης που έζησε τον κ. Εκκεκάκη από κοντά λόγω της φιλίας του με τον γιο του Παντελή. Είχε αρκετά να καταθέσει από την οικογενειακή αυτή σχέση.
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, κλείνοντας την εκδήλωση αναφέρθηκε στη μακρόχρονη φιλία του με τον κ. Εκκεκάκη πριν ακόμα γίνει ο προκαθήμενος της Εκκλησίας μας. Αναφέρθηκε με θέρμη στη συνεργασία του με τον επιφανή Ρεθεμνιώτη καταθέτοντας και μια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος επιστολή του συμπολίτη Κρητολόγου τον Ιούλιο του 2001, στην οποία ο κ. Εκκεκάκης σε μια κατάθεση ψυχής αναφέρει μεταξύ άλλων, απευθυνόμενος στον Αρχιμανδρίτη τότε Ευγένιο Αντωνόπουλο:
«Αγαπητέ μου πάτερ Ευγένιε
Η βοήθεια που προσφέρεις σ’ εμένα προσωπικά είναι πραγματικά πολύτιμη…
Για την αβάντα στην έκκλησή μου μόνο ευχαριστίες θα μπορούσα να εκφράσω …Ειλικρινά έχω ξεπεράσει την ανθρώπινη ματαιοδοξία και έστω αυτό υπόψη. Για να το πω πιο λαϊκά …τη βρίσκω όταν βρίσκω κάτι άγνωστο, όσο επουσιώδες κι αν είναι αυτό. Κι αυτό μου φτάνει…».
Ο Σεβασμιότατος δεσμεύτηκε να αποκαταστήσει άμεσα την αδικία σε βάρος του κ. Εκκεκάκη, το όνομα του οποίου δεν αναφέρεται σε μια τόσο σημαντική δωρεά του στη μονή Τζαγκαρόλων. Παράλειψη που αναφέρει ο κ. Ανδρέας Χατζηπολάκης σε άρθρο το στα «Χανιώτικα Νέα».
Αμέσως μετά ο Σεβασμιότατος απένειμε στην κα Μαριέττα Εκκεκάκη την τιμητική πλακέτα για το σύζυγό της.
Με συγκίνηση η εκλεκτή συμπολίτισσα εκπαιδευτικός ευχαρίστησε για την εκδήλωση τιμής στο σύζυγό της και τόνισε πόσο σημαντική είναι όπως και η άλλη που έχει προγραμματιστεί τον ερχόμενο Οκτώβριο.
Το Ρέθυμνο μέσα από το σύλλογο Παλιάς Πόλης είπε ένα «ευχαριστώ» στον Γιώργο Εκκεκάκη. Θα χρειαστούν όμως πολλά ακόμα για να εκπληρωθεί μέρος οφειλόμενης τιμής στον άνθρωπο που αναλώθηκε στη διάσωση της τοπικής ιστορίας με ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ και ΗΘΟΣ. Στον άνθρωπο που και οι επόμενες γενιές θα υποκλίνονται με δέος και θαυμασμό στο μέγεθος της προσφοράς του σ’ αυτό τον τόπο».