Ο Ανδρέας Παπανδρέου και οι οικονομικές γεωγραφικές ανισότητες
Πάνε 45 τουλάχιστον χρόνια από τότε που στην Ελληνική γλώσσα, ειπώθηκε για πρώτη φορά, η έκφραση: «Οι ανισότητες Βορά – Νότου»!
Την φράση αυτή την πρωτοείπε στην Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν γύρισε από την εξορία στο εξωτερικό μετά τη πτώση της χούντας το ’74 ως Πανεπιστημιακός καθηγητής των οικονομικών αλλά και ως πολιτικός της Μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Αναμφισβήτητα ήταν ένας οικονομικός χαρακτηρισμός που ίσχυε και ισχύει σε οποιοδήποτε γεωγραφικό μοντέλο και αν προσπαθήσεις να τον προσαρμόσεις.
Στην Ευρώπη σαν ήπειρο; Ισχύει!
Σε μια Ευρωπαϊκή χώρα, σε μικρότερη κλίμακα; Ισχύει!
Στη Κρήτη ως μια μικρότερη γεωγραφική περιφέρεια; Ισχύει!
Βοράς-Νότος, στην Κρήτη
Δεν αμφισβητούμε λοιπόν την ορθότητα της θεώρησης αυτής και για το νησί μας, που εξ άλλου είναι τόσο εμφανής η διαφορά ανάπτυξης και ευημερίας, ανάμεσα στη Βόρεια και τη Νότια ακτή.
Η ανισότητα αυτή έγινε φανερή ακόμη περισσότερο από τότε που κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο αναπτυξιακό έργο που έχει γίνει ποτέ στη Κρήτη, ο Βόρειος οδικός άξονας.
Το έργο αυτό πραγματικά άλλαξε εντελώς την οικονομική και κοινωνική κατάσταση στο νησί, σε βαθμό που η Κρήτη δέκα χρόνια μετά δεν είχε καμία σχέση με την Κρήτη πριν!
Η Βόρεια Κρήτη απολαμβάνει όλα τα μεγάλα πλεονεκτήματα της σύγχρονης ανάπτυξης, με τα μεγάλα τουριστικά ξενοδοχεία, τις σημαντικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και τα μεγάλα έργα υποδομής όπως λιμάνια, αεροδρόμια, βιολογικοί καθαρισμοί και άλλα.
Η Νότια Κρήτη δυστυχώς σε όλες αυτές τις δραστηριότητες έχει μείνει πολύ πίσω.
Και σίγουρα δεν το αξίζει αφού και πληθυσμό αρκετό έχει, και πολύ ομορφότερες παραλίες διαθέτει, και κλιματολογικά έχει αρκετά μεγαλύτερη θερινή περίοδο από το Βορά!
Και δεν είναι το θέμα να βλέπομε την ανάπτυξή της ανταγωνιστικά με το Βορά!
Είναι κάτι που της αξίζει και σαν περιοχή αλλά η πολιτεία το οφείλει και στους κατοίκους της που είναι ιδιαίτερα φιλεργατικοί, και βεβαίως το δικαιούνται!
Οι παλαιοί σχεδιασμοί
Από την δεκαετία του ’80, όταν τα αποτελέσματα της συμβολής του ΒΟΑΚ στην ανάπτυξη της Βόρειας περιοχής ήταν πια ορατά, άρχισε να ανοίγει η συζήτηση για τον ΝΟΑΚ. Εδώ νομίζουμε ότι έγινε το πρώτο σφάλμα, που δυστυχώς υποθήκευσε και την επιτυχία του εγχειρήματος!
Η συζήτηση όπως αυθόρμητα ξεκίνησε, δηλαδή αφού έγινε ο Βόρειος άξονας γιατί να μην γίνει και ο Νότιος άξονας, έτσι και συνεχίστηκε, με αποτέλεσμα όταν άρχισε να μπαίνει πια στη δημόσια διαβούλευση και στις προτάσεις των φορέων προς τη κεντρική κυβέρνηση να έχει τη μορφή μιας γενικής πρότασης, και όχι μιας συγκεκριμένης και μελετημένης τεχνικά και γεωγραφικά πρότασης.
Η γενική πρόταση ήταν:
Να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί ο ΝΟΑΚ.
Όμως τα τοπογραφικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της Νότιας Κρήτης είναι εντελώς διαφορετικά από εκείνα του Βορά, αφού μεταβάλλονται συνεχώς από περιοχή σε περιοχή.
Οι ανομοιότητες
Οι πρώτες σημαντικές ανομοιότητες με τον ΒΟΑΚ στη χάραξη είναι οι παρακάτω:
– Ο ΝΟΑΚ δεν μπορεί να διατρέξει τα Νότια Χανιά καθότι από τo Ελαφονήσι και τη Παλιόχωρα έως και τα Σφακιά η χάραξη είναι αδύνατη λόγω της ορεινής και απότομης τοπογραφίας.
Το ξεκίνημα του δρόμου μπορεί να γίνει το ενωρίτερον από τα Σφακιά και το Φραγκοκάστελλο.
– Η διαδρομή θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διαδρομή των νότιων ακτών του Ρεθύμνου.
– Στα όρια του Ρεθύμνου με το νομό Ηρακλείου, ο Νότιος άξονας θα πρέπει να ακολουθήσει ηπειρωτική διαδρομή, σε απόσταση από την ακτή, καθόσον παραλιακά υπάρχουν αφ’ ενός το αεροδρόμιο του Τυμπακίου και εν συνεχεία ο Μινωικός Αρχαιολογικός χώρος του Κομμού, των Ματάλων και εν συνεχεία η επίσης Μινωική έπαυλη της Αγίας Τριάδας.
– Η διαδρομή θα μπορεί να συνεχιστεί για μια διαδρομή 30 το πολύ χιλιομέτρων κατά μήκος της πεδιάδας της Μεσσαράς, έως το πολύ και τη περιοχή των Αγίων Δέκα, και έως να συναντήσει τον άλλο μεγάλο οδικό άξονα Ηράκλειο – Μοίρες.
– Μετά την περιοχή αυτή, λόγω του ορεινού όγκου των Αστερούσιων το τοπίο γίνεται επίσης πολύ απότομο σε σημείο που ο δρόμος δεν θα μπορέσει να συνεχιστεί.
– Το επόμενο σημείο από όπου θα μπορούσε να συνεχιστεί, είναι η περιοχή της Βιάννου και ο κερατόκαμπος, για να μπει μετά από 10 χιλιόμετρα στο Νομό Λασιθίου και στη περιοχή της Ιεράπετρας.
Άρα η χάραξη του ΝΟΑΚ στην πραγματικότητα αφορά μόλις 100 χιλιόμετρα περίπου από τα Σφακιά και στη καλύτερη περίπτωση έως την ανατολική Μεσσαρά.
Ο στενός κύκλος των ενδιαφερόμενων φορέων
Αυτό όμως διαφοροποιεί το ενδιαφέρον των περιοχών που θα εξυπηρετούνταν. Δεν ενδιαφέρει ας πούμε επενδυτές στον τομέα του τουρισμού για την περιοχή του Νότιου Ηρακλείου, αφού δεν μπορούν να αναγερθούν ξενοδοχεία στην περιοχή αυτή λόγω:
– της μεγάλης απόστασης,
– του ακατάλληλου του ανάγλυφου,
– αλλά και της έλλειψης αξιόλογων παραλιών.
Το ίδιο ισχύει και για τους φορείς και τους εκπροσώπους του Νομού Λασιθίου, όπου η περιοχή που θα εξυπηρετούσε είναι η ζώνη των θερμοκηπιακών καλλιεργειών, που στην πραγματικότητα πολύ λίγο τους ενδιαφέρει ένα τέτοιο έργο.
Επιπλέον για το Νομό Λασιθίου υπάρχει η προτεραιότητα ενός άλλου μεγάλου οδικού έργου, που είναι η συνέχιση του ΒΟΑΚ, από τον Άγιο Νικόλαο ως τη Σητεία που το παλεύουν τώρα και 30 χρόνια τουλάχιστον και δεν έχει ολοκληρωθεί.
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ο ΝΟΑΚ ήταν στη κορυφή των προτεραιοτήτων και μόνον των φορέων του Ρεθύμνου.
Δυστυχώς για τη χώρα μας ακόμη και σήμερα η κορυφαία υπόθεση του Δημοκρατικού προγραμματισμού εφαρμόζεται σε λίγες ή σε ελάχιστες περιπτώσεις και αυτό το επισημαίνουμε ως μια μεγάλη αδυναμία του πολιτικού μας συστήματος.
Έτσι το αν θα εκτελεστεί ένα μεγάλο έργο, εξαρτάται όχι από την αναγκαιότητά του, αλλά από την πίεση που ασκείται στην κεντρική κυβέρνηση από τους τοπικούς πολιτικούς παράγοντες ή τους τοπικούς φορείς.
Κατανοούμε λοιπόν πόσο αδυνατισμένη ήταν και είναι η πίεση και η απαίτηση προς τη κεντρική κυβέρνηση για το ΝΟΚ, αφού δεν είναι στην άμεση προτεραιότητα όλου του νησιού μας.
Η καινούργια ματιά για τον ΝΟΑΚ
Τοποθετούμε λοιπόν το θέμα του ΝΟΑΚ σε εντελώς νέα βάση.
Εκτιμούμε ότι πρέπει να κατανοηθεί ότι το έργο θα το παλεύει μόνο το Ρέθυμνο, με συνοδούς φορείς το Δήμο Σφακίων, το Δήμο Φαιστού και το Δήμο Γόρτυνας.
Οι υπόλοιποι δήμοι και φορείς δευτερευόντως ενδιαφέρονται γιατί δεν τους επηρεάζει άμεσα και οι οποίοι θέτουν άλλες κορυφαίες τους προτεραιότητες.
Το να θεωρούμε την υπόθεση του ΝΟΑΚ υπόθεση όλης της Κρήτης το μόνο που μας εξασφαλίζεται, είναι η απατηλή μας εντύπωση ότι και οι άλλοι το προωθούν ως προτεραιότητά τους, ενώ η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Το Ρέθυμνο λοιπόν ως ο πλέον ενδιαφερόμενος εταίρος σε αυτή τη διεκδίκηση οφείλει να αναλάβει τα σκήπτρα της μεθόδευσης του αγώνα διεκδίκησης της κατασκευής του έργου.
Διαφορετικά θα συμπληρωθούν άλλα 35 χρόνια από σήμερα και θα φτάσουμε τα 70 χρόνια στο σύνολο από τότε που άρχισε να σχεδιάζεται ο ΝΟΑΚ, και το έργο θα καρκινοβατεί ακόμη και τότε, σε επίπεδο υποτιθέμενων μελετών!
Με τη προτροπή μας λοιπόν αυτή, θέλουμε να ανοίξουμε ένα κύκλο συζητήσεων στους φορείς και τους πολιτικούς Άρχοντες του Ρεθύμνου για να μπορέσει ίσως το έργο του ΝΟΑΚ να έχει μια καλύτερη τύχη!
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι γεωλόγος
ouranosgeo@gmail.com
