Ο παντοδύναμος έφηβος

Ο έφηβος αισθάνεται μια πρωτόγνωρη δύναμη. Μεγαλώνει και η δύναμή του τον συνεπαίρνει. Το σώμα του αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς και αυτό το μεγάλωμα φαντάζει μαγικό, για κείνον. Αισθάνεται ότι μπορεί να κάνει πράγματα, που δεν μπορούσε στο παρελθόν. Νιώθει δυνατός, αλλά δεν μπορεί να διαχειριστεί εύκολα αυτή τη δύναμη. Είναι κάτι πρωτόγνωρο, κάτι που τον γεμίζει με μια μυστική χαρά αλλά και με φόβο. Κάθε τι πρωτόγνωρο στον έφηβο, που δεν μπορεί να το διαχειριστεί, προκαλεί απώλεια ελέγχου. Αισθάνεται πως χάνει τον γνώριμο τρόπο, με τον οποίο αντιμετώπιζε τα πράγματα έως τώρα και τα συναισθήματά του έχουν έντονες διακυμάνσεις. Χαρά, λύπη, φόβος, θυμός, προκαλούν ένταση και αναταραχή στον ψυχισμό του.
Ο έφηβος προσπαθεί να δεχτεί τις δυνατότητες, να συμφιλιωθεί με τις αδυναμίες του, για να συνειδητοποιήσει πως υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει πάρα πολύ καλά και άλλα τα οποία δεν είναι στη σφαίρα των ικανοτήτων του. Οι δεξιότητές του τον καλούν να τις αναγνωρίσει και να τις ολοκληρώσει. Οι αδυναμίες του, του υποδεικνύουν τα όριά του, ώστε να μην αναλωθεί σε πράγματα που δεν θα μπορούσε να φέρει σε πέρας. Συγκρούεται όμως και διχάζεται συχνά ανάμεσα σε αυτά που μπορεί να κάνει και σε εκείνα που νιώθει μια αχαλίνωτη ανάγκη να τα ξεπεράσει, παρότι είναι παράταιρα με την ηλικία του, τις ικανότητές του, τα πλαίσια του. Υπάρχει μια ορμή μέσα του που ανταριάζει τα συναισθήματά του και προκαλεί θύελλα στη λογική του.
– Μπορώ να γίνω τα πάντα σκέφτεται.
Ο κίνδυνος της παντοδυναμίας παραμονεύει. Παρασύρεται από τα συναισθήματά του, η λογική του υποχωρεί και στοχεύει στο ανέφικτο. Η βαθύτερή του επιθυμία είναι να απεξαρτηθεί από τους γονείς του με απότομο τρόπο και να κατακτήσει την αυτονομία του, αποδεικνύοντας στον εαυτό του πως μπορεί να τα καταφέρει για να επιβεβαιωθεί. Ταυτόχρονα όμως παραπαίει, παλινδρομεί, επιστρέφει στην περίοδο της παιδικής ηλικίας και νανουρίζεται σε αυτήν. Νιώθει μια άστατη δύναμη που τον παρασύρει, χωρίς να μπορεί να την αξιοποιήσει ώριμα.
Το ανοίκειο τον γοητεύει και δυσκολεύεται να βάλει φραγμό στην ορμή του που ξεχειλίζει, στην περιέργειά του που δεν μπορεί να της αντισταθεί και δεν αποφασίζει να βάλει όρια σε συμπεριφορές, που μπορεί να αποβούν μοιραίες για εκείνον. Το άγνωστο τον προσκαλεί και εκείνος δεν αντιστέκεται, προκειμένου να ικανοποιήσει μια περιέργεια, χωρίς να σκέφτεται τις επιπτώσεις. Νιώθει ευπρόσδεκτο το άγνωστο, ακόμα κι αν προκαλεί φόβο.
– Είμαι τα πάντα για τη μητέρα μου, ο πατέρας μου είναι απών, αδύναμος να βάλει όρια. Η ταχύτητα με ελκύει. Μπορώ να σπάσω το φράγμα και να μην πάθω τίποτα. Δεν φοβάμαι το θάνατο. Με προστατεύει η αγκαλιά της μητέρας μου. Η απουσία του πατέρα μου γίνεται έναυσμα για μένα. Δικαιολογώ την απουσία του. Η προσκόλληση της μητέρας μου σε μένα με καθιστά αδύναμο να ισχυροποιήσω τις άμυνες μου, γιατί αισθάνομαι εκείνη σαν την ισχυρή πανοπλία μου, η αδιαφορία του πατέρα μου με κάνει να αισθάνομαι πως για να μη μου βάζει όρια, σημαίνει ότι συμφωνεί με μένα. Ότι μπορώ να γίνω τα πάντα, να είμαι τα πάντα. Για αυτό λοιπόν μπαίνω σε μια παντοδυναμία. Αφού δεν μπορώ να έχω εκείνους έτσι όπως τους θέλω, τότε θα έχω ή θα κάνω οτιδήποτε επιθυμώ. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος χωρίς όρια.
Η αναρχία γίνεται κίνδυνος.
– Προσπαθώ να διαφοροποιηθώ από τους γονείς μου, αλλά εκείνοι είναι αδύναμοι να με βοηθήσουν, ώστε να τους αποχωριστώ με ένα υγιή τρόπο. Δεν με βοηθούν να μεγαλώσω. Οι μεταξύ τους συγκρούσεις με αποσπούν από μένα. Χρειάζομαι μια διέξοδο. Χρειάζομαι ψυχική γαλήνη. Ταυτίζομαι με το βρέφος, που θέλει να είναι ένα με τη μητέρα του σε μια καθησυχαστική σχέση. Ένα βρέφος απολαμβάνει χωρίς όρια, βαυκαλίζεται η ψυχή του. Ικανοποιείται ενωμένος με τον άλλον. Δεν μπορώ να ενωθώ με την μητέρα μου. Όμως μπορώ να γίνω ένα με τη μηχανή μου. Αναπτύσσω ταχύτητα. Όσο γρήγορα κι αν τρέχω, εκείνη θα με αγκαλιάσει. Δεν θα μ’ αφήσει να κινδυνέψω. Η μηχανή γίνεται μητέρα μου. Μαζί της τρέχω αγκαλιά με την ψευδαίσθησή μου.
Ο πατέρας μου δεν μου βάζει όρια. Ταυτίζομαι μαζί του. Με εμπιστεύεται μάλλον. Για αυτό και εγώ, δεν βάζω όρια στον εαυτό μου. Εξαρτιέμαι από υποκατάστατα, οδηγούμαι σε μια άναρχη κατάσταση. Εάν εκείνος σιωπηρά συμφωνεί, τότε το μόνο που μου μένει είναι να τους μιμηθώ στα μηνύματα που μου στέλνουν. Ακόμα και αν ξεκάθαρα δεν μου λένε τι να κάνω ή μου το λένε με ένα συγκεχυμένο τρόπο, όμως εγώ αντιλαμβάνομαι από τη στάση τους ότι αυτό μου ζητούν.
Τι είναι αυτό που θα βοηθήσει τον έφηβο να αποδεχτεί το γεγονός ότι είναι άνθρωπος με δυνατότητες, αδυναμίες, ελλείψεις, αλλά και ταλέντα, ώστε να μπορεί να τα αξιοποιήσει μετά που θα αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να κάνει όλα;
Οι γονείς στην περίοδο της εφηβείας, καλούνται να βοηθήσουν τον έφηβο να διαπιστώσει ότι είναι ένας νέος άνθρωπος, με την ευθύνη να αναλάβει την ηλικία του, αν και εκείνοι αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους προς αυτόν, χωρίς να τον υπερπροστατεύουν, αλλά και χωρίς να τον εγκαταλείπουν. Ένας έφηβος επιθυμεί να αναγνωριστεί από τους γονείς του με το φύλο που έχει, τις αδυναμίες του και τις ιδιαίτερες ικανότητές του, ακόμα και αν είναι διαφορετικές από τις ικανότητες των γονιών, για να αισθανθεί πως αξίζει και να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση του μέσα από την αποδοχή της οικογένειάς του. Οι γονείς του χρειάζεται να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ασφάλειας και εμπιστοσύνης μέσα από την σταθερή τους παρουσία, τα ξεκάθαρα μηνύματα που του στέλνουν και την συνεπή συναισθηματική τους ανταπόκριση προς εκείνον.
Ο έφηβος, για να μην καταφύγει στην παντοδυναμία ως τρόπο άμυνας, χρειάζεται γονείς που να θέτουν σαφή όρια, τα οποία θα συνοδεύονται από επιχειρήματα στη σχέση με το παιδί τους, σε αυτά που ζητούν από εκείνον, αλλά και σε αυτά που κάνουν οι ίδιοι στην προσωπική τους ζωή, γιατί το παιδί έχει ως πρότυπο τους γονείς και εκείνους μιμείται στη συμπεριφορά τους. Οριοθετημένοι γονείς που στέλνουν σαφή και ξεκάθαρα μηνύματα γίνονται πομποί μηνυμάτων ψυχικής υγείας και τα παιδιά τους δέκτες μιας οικογενειακής ατμόσφαιρας, όπου τo κλίμα που κυριαρχεί είναι ο σεβασμός, η φροντίδα του κάθε μέλους και η αγάπη μεταξύ τους.
Βιβλιογραφία: «Μαμά, μπαμπά, δε με κοιτάξατε και χάθηκα», Αγγελική Μπολουδάκη, Εκδόσεις Αραξοβόλι.