Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΜΜ. ΠΕΡΠΙΡΑΚΗ*
Το Νοέμβριο του 2011 ήλθε για τελευταία φορά από τις Η.Π.Α. για να μη ξαναφύγει ποτέ πια, για να αναπαυθεί στην αγκαλιά της ρεθυμνιώτικης γενέθλιας γης, ο γιατρός Πολυζώης Πολύζος.
Γεννήθηκε εδώ στο Ρέθυμνο, το 1925. Οι γονείς του, ο Αντώνης Πολύζος και η Αγγελική- η κυρά Αγγελικώ, όπως την προσφωνούσαμε στην οδό Υψηλάντου, σημερινή οδός Νεοφύτου Πατελάρου -ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Ήλθαν εδώ και ρίζωσαν στη νέα τους πατρίδα, το Ρέθυμνο. Ήταν άνθρωποι εργατικοί, καλοκάγαθοι, πράοι, ευσεβείς, μπορεί να ήταν ασπούδαστοι, ήταν όμως άνθρωποι με αξίες, με ευγένεια ψυχής. Έτσι πολύ γρήγορα αφομοιώθηκαν από τη ρεθυμνιώτικη κοινωνία. Απέκτησαν πέντε παιδιά, τέσσερις υιούς και μία θυγατέρα. Ο Πολυζώης ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας. Από πολύ μικρός έδειξε ότι η φύση τον είχε προικίσει με εξαιρετικές πνευματικές ικανότητες. Τον διέκρινε μια ακατάσχετη φιλομάθεια και μια απαράμιλλη εργατικότητα. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο και το γυμνάσιο στο Ρέθυμνο και ήταν πάντα μεταξύ των πρώτων μαθητών. Ένα δείγμα της ικανότητάς του αποτελεί το γεγονός ότι με τα γερμανικά που τότε διδάσκονταν στο γυμνάσιο κατόρθωσε να γίνει διερμηνέας των Γερμανών, στην Κατοχή.
Αφού τελείωσε το γυμνάσιο, αποφάσισε να σπουδάσει γιατρός στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αν και κάτι δεν το επέτρεπαν τα οικονομικά της πατρικής οικογένειας. Το τόλμησε όμως. Έδωσε εξετάσεις το 1946 και εισήχθη στην ιατρική σχολή μεταξύ των πέντε πρώτων. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, οικονομικού τύπου. Τα κατάφερε όμως, χάρις στην ισχυρή του θέληση, την εργατικότητά του, τη φιλομάθειά του, την ισχυρή προσωπικότητά του, αλλά και χάρις στη βοήθεια που του πρόσφεραν συμφοιτητές του, αλλά κυρίως χάρις τη βοήθεια που του πρόσφερε μια φτωχή συμπατριώτισσα της μητέρας του που τον στέγασε στο φτωχικό μικρό σπιτάκι της, στην περιοχή των Αμπελοκήπων. Αυτήν τη γυναίκα δεν την ξέχασε ποτέ ο Πολυζώης. Κάθε φορά που ερχόταν στην Ελλάδα από την Αμερική, πετυχημένος πια γιατρός την επισκεπτόταν, το κυριότερο δε την στήριζε οικονομικά, παρέχοντάς της ένα μόνιμο οικονομικό βοήθημα ως το τέλος της ζωής της.
Μόλις άρχισε η εμφύλια σύρραξη διεκόπη η αναβολή στράτευσης που είχε λάβει με την είσοδό του στην ιατρική σχολή, και εκλήθη να υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό. Κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων τραυματίστηκε από βλήμα όλμου. Μετά το τέλος της εμφύλιας σύρραξης συνέχισε τις σπουδές του και το 1952 παίρνει το πτυχίο του. Μετέβη στην Κεφαλονιά που είχε κτυπηθεί από τον εγκέλαδο για να δουλέψει ως γιατρός και να ανακουφισθεί οικονομικά. Άνθρωπος όμως με έντονες πνευματικές ανησυχίες, με ισχυρή έφεση για περαιτέρω επιστημονική κατάρτιση δεν μπορούσε να περιορισθεί στο πτυχίο της ιατρικής μόνο, και το 1954 φεύγει με υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ στον Καναδά. Στον Καναδά δούλεψε πολύ και δεν άργησε καθόλου να διακριθεί και να διαπρέψει. Όλοι αναγνώρισαν τις ικανότητές του και την προσωπικότητά του, αλλά και την επιστημοσύνη του, τιμώντας έτσι το ελληνικό όνομα και την εθνική καταγωγή του. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στη νευρολογία και την ψυχιατρική μετέβη στις Η.Π.Α. και διορίστηκε επίκουρος καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Άφησε, λοιπόν, το Μόντρεαλ, όπου του άρεσε γιατί εκεί υπήρχε μια πολυπληθής και ζωντανή ελληνική κοινότητα, και πήγε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης «όπου είχα την ευκαιρία μαζί με τον καθηγητή μου να ασχοληθούμε με την έρευνα της ψυχοφαρμακολογίας ειδικά για αυτιστικά παιδιά. Για 15 ολόκληρα χρόνια εργαστήκαμε για το σκοπό αυτό στο Ίδρυμα Ερευνών του Πανεπιστημίου. Μελετήσαμε τη χρήση ψυχοτροπικών φαρμάκων για να διαπιστώσουμε ποιες ήταν οι θεραπευτικές τους δυνατότητες, αλλά και ποιες ήταν οι τυχόν παρενέργειές τους και δημοσιεύσαμε μελέτες που δεν είχαν πραγματοποιηθεί μέχρι τότε στον τομέα αυτόν. Από τα αποτελέσματα των ερευνών μας καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά κυρίως για τους ενήλικες. Όσον αφορά τον παιδικό αυτισμό και τις παιδικές ψυχώσεις δεν υπάρχει δυστυχώς πλήρης θεραπεία. Τα φάρμακα βέβαια ελαττώνουν τα ενοχλητικά συμπτώματα που εμποδίζουν το αυτιστικό παιδί να μάθει και να εξελιχθεί κοινωνικά και σε μερικά παιδιά φέρνουν θεραπευτικά αποτελέσματα, αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας», όπως ο ίδιος δήλωσε σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό «Πάνθεον», τεύχος 925/24-1-1989.
Στις πανεπιστημιακές κλινικές John Hopkins και στο πολιτειακό πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης εκπαιδεύτηκε για 6 χρόνια και στη συνέχεια στο Νευρολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ, όπου και ειδικεύτηκε στη νευρολογική ανατομία της επιληψίας. Ανέλαβε την επιστημονική υποστήριξη στο League School της Νέας Υόρκης, το πρώτο σχολείο που ιδρύθηκε στις Η.Π.Α. για αυτιστικά παιδιά και γενικά για παιδιά αλλά και για ενηλίκους που παρουσίαζαν ποικίλα προβλήματα αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Στο κέντρο αυτό ο Πολυζώης Πολύζος προσέφερε ανιδιοτελώς τις ιατρικές υπηρεσίες του για 40 ολόκληρα χρόνια. Κατέλαβε, ακόμη, δημόσια κρατική θέση, διορίστηκε γενικός διευθυντής αρχίατρος στον έλεγχο για τις συντάξεις αναπηρίας στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, Νέας Υερσέης και του Πόρτο Ρίκο. Για την πραγματικά μεγάλη ιδιωτική του πελατεία διατηρούσε δύο ιατρεία, ένα στην 5η Λεωφόρο, στην καρδιά του Μανχάταν και ένα άλλο στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.
Ο Πολυζώης ποτέ μα ποτέ δεν ξέχασε την ιδιαίτερη πατρίδα του, το Ρέθυμνο, που τόσο αγαπούσε, γι’ αυτό και ζήτησε να αναπαυθεί εδώ, στην αγκαλιά της ρεθυμνιώτικης γης. Πάντα έλεγε ότι αυτό που νοσταλγούσε στην Αμερική, όπου «κανείς δεν με παραγκώνισε μέχρι εδώ που έφτασα» ήταν η πατρίδα. Κάθε καλοκαίρι ερχόταν στο Ρέθυμνο, και όλοι στη γειτονιά τον περιμέναμε και τον υποδεχόμαστε με ιδιαίτερη χαρά, γιατί ήταν άνθρωπος προσηνής, καλοκάγαθος, ήρεμος και ευγενής, αλλά ταπεινός που ποτέ δεν μιλούσε για τον εαυτό του. Δεν αρνήθηκε ποτέ σε κανένα τις ιατρικές του υπηρεσίες, με τη δικαιολογία ότι τώρα είμαι σε διακοπές.
Επίσης Έλληνες γιατροί της ειδικότητάς του, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι ζητούσαν ενημέρωση για τις επιστημονικές επιτεύξεις στον τομέα της νευρολογίας και της ψυχιατρικής. Νοσταλγούσε να έλθει εδώ και να προσφέρει τις γνώσεις του στην Ελλάδα, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για το λόγο αυτό το 1978 αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δεν τα κατάφερε, όμως, να καταλάβει θέση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γατί δεν γνώριζε από υπόγειες διαδρομές. Κατέλαβε, όμως, θέση στην ιατρική σχολή του Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πολύ γρήγορα, όμως γύρισε στην Αμερική γιατί δεν μπορούσε να υποφέρει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργούσε το ελληνικό πανεπιστήμιο.
Έτσι στην Αμερική άφησε την τελευταία του πνοή, το Νοέμβριο του 2011, αφού προηγουμένως είχε ζητήσει να τον φέρουν εδώ, στο Ρέθυμνο και είχε κανονίσει όλες τις λεπτομέρειες για το τελευταίο του αυτό ταξίδι. Στις 27 Νοεμβρίου 2011 η εφημερίδα New York Times έγραψε γι’ αυτόν: «Ο Πολυζώης Πολύζος για 40 χρόνια πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως επιστημονικός διευθυντής στο κέντρο The League για παιδιά και ενηλίκους. Αγκάλιαζε όλους αυτούς που είχαν ανάγκη από βοήθεια, ειδικά οι ανίκανοι και εν γένει οι ευάλωτοι. Η αφοσίωση του ιατρού Πολύζου ήταν τέτοια που κέρδιζε την αγάπη και τον σεβασμό όλων όσων είχαν το προνόμιο να τον γνωρίζουν». Το θεραπευτικό αυτό κέντρο τιμώντας τη μνήμη του ονόμασε μια κεντρική του αίθουσα «Αίθουσα Ιατρού Πολυζώη Πολύζου».
Ο γιατρός Πολυζώης Πολύζος τίμησε στην Αμερική όχι μόνο το όνομά του αλλά και την εθνική καταγωγή του, την Ελλάδα. Η θύμησή του θα είναι ζωντανή και παντοτινή. Θα είναι στην ψυχή και την καρδιά μας, γιατί αυτές οι δύο ατίθασες αντάρτισσες δεν υποτάσσονται στη λογική και λένε με μια φωνή, όχι δεν έφυγες, είσαι εδώ, και θα είσαι για πάντα.
*Γεώργιος Εμμ. Περπιράκης, επίτιμος σχολικός σύμβουλος Π.Ε.
