Η τοπική χανιώτικη εφημερίδα Κήρυξ με εκτενές πρωτοσέλιδο άρθρο, το οποίο έχει τίτλο: «Με τον κ. Βενιζέλον στο σπίτι του και στο νησί του. Όπου ο κ. Πρωθυπουργός τραγουδάει «ριζίτικα τραγούδια. Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γής τονε τρομάζει», περιγράφει την διαδρομή με αυτοκίνητα από την οικία του Βενιζέλου στη Χαλέπα μέχρι τα Τοπόλια Κισάμου. Η εκδρομή πραγματοποιείται τη Δευτέρα του Πάσχα του 1930 και στην παρέα συμμετέχουν ο Σερ Άρθουρ Κρώσφιλδ, η σύζυγός του, o Πλαστήρας, ο Κατεχάκης, ο πρώην Δήμαρχος Χανίων Εμμ. Μουντάκης,, ο διοργανωτής της εκδρομής Γεώργιος Μαρκαντωνάκης, κ.ά. Στο άρθρο περιγράφεται η θερμή υποδοχή των κατοίκων στα χωριά της Επαρχίας Κυδωνίας και της Επαρχίας Κισάμου, καθώς και το γλέντι στο σπίτι των Μαρκαντώνηδων στα Τοπόλια Κισάμου.
Στο Έλος η πομπή των αυτοκινήτων κάνει μια στάση στο σπίτι του Κουκουράκη, γέρου συμπολεμιστή του Βενιζέλου. Εκεί, τουλάχιστον διακόσιοι γέροι Κρητικοί Καπετάνιοι με τις παραδοσιακές φορεσιές χαιρετούν και συνομιλούν με τον Πρωθυπουργό. Στα Τοπόλια η Μουσική της Φρουράς Χανίων υποδέχεται τον Πρωθυπουργό και ακολουθεί το γλέντι στο σπίτι των Μαρκαντώνηδων. Πρώτος πιάνει το ριζίτικο της «τάβλας» ο πρώην Δήμαρχος Χανίων Εμμανουήλ Μουντάκης και ακολουθεί ο φίλος του Βενιζέλου γέρο-Πιστολάκης. Ο σκοπός που τραγουδούν είναι το ριζίτικο:
«Όταν εδιακονίζονταν ο Κωσταντής στα ξένα,
τις ρούγες-ρούγες περπατεί, και τα στενά διαβαίνει,
ορεί τα ράσα κούντουρα, και φάνη το λουρί του,
και φάνη το χρυσό σπαθί, απ’ αργυρό φικάρι».
Οι τραγουδιστές αλλοιώνουν επίτηδες το σκοπό και ο Βενιζέλος παίρνει δεύτερος το σκοπό για να τον διορθώσει. Αυτό το «κόλπο» πάντα πιάνει στον Πρωθυπουργό, όπως σχολιάζει ο δημοσιογράφος, καθώς ο Βενιζέλος δεν αντέχει την αλλοίωση των αθάνατων ριζίτικων τραγουδιών. Με αυτό το ερέθισμα ο Βενιζέλος ξεκινά το τραγούδι, συνεχίζει με το ριζίτικο «Ο Διγενής ψυχομαχεί» και κλείνει με το «Πότε θα κάνει ξαστεριά». Ακολουθεί κρητικός χορός από ηλικιωμένους Κρητικούς οι οποίοι χορεύουν συρτό, πηδηχτό (πεντοζάλι) και καστρινό (πιθανόν μαλεβιζιώτη) με τις παραδοσιακές φορεσιές και κάνουν πολλές, όμορφες χορευτικές φιγούρες.
Τέσσερα χρόνια αργότερα η Μαντολινάτα της Χορωδίας Χανίων, υπό τη διεύθυνση του Κεφαλλονίτη μαέστρου Κοσμά Μποχάγιερ, διοργανώνει στις 18/12/1934 στο κινηματοθέατρο «Ολύμπια» συναυλία προς τιμήν του Ελευθερίου Βενιζέλου με την ευκαιρία της ονομαστικής του εορτής. Η αίθουσα του θεάτρου «Ολύμπια» γεμίζει από νωρίς από πλήθος κόσμου, το οποίο ζητωκραυγάζει και επευφημεί τον Βενιζέλο. Ο Διευθυντής της Χορωδίας Χανίων Κοσμάς Μποχάγιερ προσφωνεί τον εορτάζοντα αρχηγό (η προσφώνηση του Μποχάγιερ τον αναφέρει «Πρόεδρο» και «Αρχηγό») και εύχεται εκ μέρους των μελών της Χορωδίας και του Διοικητικού Συμβουλίου μακροημέρευση, καθώς η παρουσία του είναι πολύτιμη για την πατρίδα. Ο Μποχάγιερ έχει συνθέσει έναν ύμνο για τον Βενιζέλο με τίτλο «Να μας Ζήσεις, Λευτεράκι μας», τον οποίο τραγουδά η Χορωδία. Στο τέλος του πρώτου μέρους της συναυλίας ο Ελευθέριος Βενιζέλος παρακαλεί την Χορωδία να τραγουδήσει το «Πότε θα κάνει ξαστεριά», το οποίο, σύμφωνα με το πρόγραμμα θα παρουσιαζόταν στο δεύτερο μέρος. Τότε, ο Βενιζέλος σηκώνεται και τραγουδά ο ίδιος το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» μέσα σε ζητωκραυγές και επευφημίες από το πλήθος. Στη συνέχεια, αφού αποχαιρετά τα πλήθη και συγχαίρει με θερμή χειραψία τον Μποχάγιερ, αποχωρεί για να αναπαυθεί. Η εκδήλωση ολοκληρώνεται με τη διανομή 200 φυλλαδίων με τον ύμνο τον οποίο συνέθεσε ο Μποχάγιερ προς τιμήν του Βενιζέλου.
(Από το βιβλίο Α. Αλιγιζάκης, Όπερες, Μαντολινάτες & Καντάδες, Βαλς & Συρτός στα παλιά Χανιά.)
* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
