Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης σε ορεινές – μειονεκτικές περιοχές στην εκπαίδευση με έμφαση στις μαθησιακές δυσκολίες

Είχα πρόσφατα, την εξαιρετική τιμή να συμμετάσχω στο συνέδριο του Προγράμματος «Εξατομικευμένη Ψυχοκοινωνική Παρέμβαση και Συμβουλευτική για τις Μαθησιακές Δυσκολίες στην Περιφέρεια Κρήτης», το οποίο διεξάχθηκε διαδικτυακά (στις 11 και 12 Ιουνίου), υπό την ευθύνη του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης. Συμμετείχα με εισήγηση στο πολύ ενδιαφέρον τραπέζι συζητήσεων με θέμα: «Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης σε ορεινές – μειονεκτικές περιοχές στην εκπαίδευση με έμφαση τις μαθησιακές δυσκολίες».

Θα πρέπει εξαρχής να ξεκαθαρίσω το προφανές, ότι δηλαδή ως αυτοδιοικητικοί, δεν είμαστε ειδικοί επί των μαθησιακών δυσκολιών. Εντούτοις, η ανάθεση μεταξύ άλλων καθηκόντων και της Υγείας, της Παιδείας, όπως και η σχετική ανάληψη της προεδρίας των Σχολικών Επιτροπών, μας υποχρεώνει να μάθουμε μέσα από συνεργασίες και συνέργιες, γνωστικά αντικείμενα που δεν είχαμε πιθανόν ούτε φανταστεί.

Κατά τη εισήγησή μου, θεώρησα αναγκαίο να τονίσω μερικά δεδομένα που αφορούν στην υπάρχουσα κατάσταση της εκπαίδευσης σε ορεινές περιοχές με τα χαρακτηριστικά του Αμαρίου. Ειδικότερα για τη δική μας περιοχή, (αλλά και από αντίστοιχα ποσοστά τα οποία καταγράφονται και στους άλλους δήμους της ενδοχώρας), υπάρχει ένα ποσοστό 3-5% περίπου περιπτώσεων δυσλεξίας και ένα αντίστοιχο ποσοστό μαθητών με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Υπάρχουν ακόμη αρκετές περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών, λόγω και συναισθηματικών προβλημάτων, προβλήματα τα οποία οφείλονται κυρίως σε κοινωνικές, περιβαλλοντικές ή ενδοοικογενειακές δυσκολίες, ή ακόμα από ένα ενδεχόμενα δίγλωσσο περιβάλλον, σε παιδιά μεταναστών.

Γνωρίζω επίσης και θεωρώ ότι είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεφεύγει της προσοχής μας πως, ενώ ένας αρκετά μεγάλος αριθμός μαθητών παρουσιάζει διάσπαση της προσοχής, το γεγονός αυτό θεωρείται από πολλούς ως «φυσιολογικό» χαρακτηριστικό της εποχής μας. Μιλώ φυσικά για όλον αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών, λόγω της εύκολης μεν πρόσβασης σε ηλεκτρονικές συσκευές και σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης πληροφοριών που όμως δύσκολα διαχειρίζεται ο σημερινός μαθητής της εποχής των λάικ!!! Να προσθέσω εδώ ότι, ως σύγχρονη κοινωνία, βασιζόμαστε κυρίως στην εικόνα και όχι στο λόγο. Και μπορεί μεν μία εικόνα να είναι χίλιες λέξεις, αλλά αν δεν ξέρουμε να τις γράφουμε ή να τις προφέρουμε, αυτό είναι ένα πρόβλημα. Είναι το πρόβλημα!!! Εξυπακούεται βέβαια ότι το θέμα αυτό δεν εξαιρεί κι εμάς, τους ενήλικες.

Πάντα λοιπόν από την οπτική της τοπικής αυτοδιοίκησης, θα ήθελα να παραθέσω μερικές διαπιστώσεις και προβληματισμούς για μερικά από τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η παιδεία σε ορεινές – μειονεκτικές περιοχές:

1. Συχνή μη έγκυρη διάγνωση, η/και άρνηση του μαθησιακού προβλήματος από γονείς, / φόβος στιγματισμού από την τοπική κοινωνία.
2. Στην αντίστοιχη προσπάθεια των γονέων παρουσιάζονται συχνά καθυστερήσεις στο να κληθεί ο μαθητής για εξέταση αλλά, όχι σπάνια και ένα μεγάλο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τη διάγνωσή του.
3. Τμήματα ένταξης: αυτά είναι δύσκολο να δημιουργηθούν στις ορεινές περιοχές μας, λόγω μικρής συμμετοχής.
4. Οργάνωση κινητών κλιμακίων: εδώ, καλό θα ήταν αυτή να μην περιορίζεται στον τομέα της ανίχνευσης των όποιων δυσκολιών αλλά να καλύπτει και τη μετέπειτα ανάγκη για συνεχή παρακολούθηση και υποστήριξη.
5. Επίσης, στα πλαίσια φυσικά της υποστήριξης των μικρών μαθητών μας, καλό θα ήταν να υπάρχει και μία αντίστοιχη υποστήριξη – βοήθεια και στους γονείς, από κοινωνικούς λειτουργούς ή ψυχολόγους.
6. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση στις περιοχές μας είναι γνωστό ότι λειτουργεί κυρίως με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, όχι σπάνια ακόμα και σε επίπεδο διευθυντών, οι οποίοι στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς απολύονται. Ως εκ τούτου, η συνήθης αλλαγή τους κάθε χρόνο, ή η καθυστέρηση ανάληψης των καθηκόντων τους, μπορεί να διαταράξει το κλίμα σταθερότητας που είναι αναγκαίο, ακριβέστερα, είναι ότι χρειάζονται περισσότερο αυτά τα παιδιά.
7. Τα επανειλημμένα κενά στη πρωτοβάθμια μας εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις πρώτες τάξεις, δημιουργούν σημαντικά κενά γνώσης και μία αντίστοιχη υποχώρηση της γλωσσομάθειας. Δυστυχώς αυτό συχνά οδηγεί, ως αποτέλεσμα, στο να δημιουργείται άλλη μία νέα κατηγορία μαθησιακής δυσκολίας, στο Γυμνάσιο και το Λύκειο πλέον.
8. Διαπιστώνεται ένας όχι αμελητέος τυπικός αναλφαβητισμός, σε ηλικίες κάτω των 35 ετών, χωρίς να αναφερθούμε καν σε λειτουργικό αναλφαβητισμό. Ελπίζω, το δεδομένο αυτό να καταγραφεί στη φετινή απογραφή του Γενικού πληθυσμού ως ένα στάδιο πριν την αντιμετώπισή του.

Κατά τη διάρκεια της εισήγησης μου ανέφερα μερικές από τις δράσεις μας στο Αμάρι, καθώς και κάποιες από τις γενικότερες προτάσεις μας ως δημοτική αρχή, για την περισσότερο ενεργή συμμετοχή της αυτοδιοίκησης στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Συγκεκριμένα:

1. Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για άριστη συνεργασία με τις εκάστοτε Διευθύνσεις των σχολείων μας, σε όλες τις βαθμίδες. Αυτό προλαμβάνει δυσχερείς καταστάσεις, όταν δηλαδή δεν αλληλο-υποστηρίζονται οι κοινωνικές και αυτοδιοικητικές δομές. Επίσης, η όποια υποστήριξη λειτουργικών αναγκών τους να πραγματοποιείται έγκαιρα αλλά και να μην περιοριζόμαστε στις βασικές υποχρεώσεις μας, αλλά να παίρνονται πρωτοβουλίες για την ουσιαστικότερη υποστήριξη και των μαθητών και των οικογενειών τους.
2. Η ίδρυση και η αξιοποίηση όλων των Βρεφονηπιακών σταθμών όπου υπάρχουν για την έγκαιρη διάγνωση των όποιων σχετικών μαθησιακών και λοιπών προβλημάτων. Κρίνεται θετικά η εγγραφή των παιδιών στα νηπιαγωγεία από την ηλικία των 4 ετών.
3. Η προσπάθεια της παροχής σχολικών γευμάτων τουλάχιστον στα σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: θεωρούμε ότι το μέτρο θα πρέπει να καλύψει όλα τα σχολεία των ορεινών μας περιοχών.
4. Ουσιαστική στήριξη των αρμόδιων κλιμακίων και των αντίστοιχων ειδικών εκ μέρους της αυτοδιοίκησης, κάθε φορά που θα επισκέπτονται την περιοχή μας, και παροχή όλων των δυνατών διευκολύνσεων εκ μέρους μας.
5. Στα πλαίσια των προγραμμάτων του Κέντρου Δια Βίου Μάθησης, διοργάνωση μιας σειράς από ομιλίες (όπως και εξειδικευμένα σεμινάρια), με στόχο οι γονείς να κατανοήσουν το πραγματικό πρόβλημα, τις διαστάσεις του και τη σημασία και αξία της αντίστοιχης προσπάθειας που απαιτείται.
6. Η απογευματινή ενισχυτική διδασκαλία πρέπει να είναι προτεραιότητα μας: δημιουργώντας τις κατάλληλες υποδομές σε χώρους, αλλά και σε μέσα για τη μεταφορά τους. Η εξυπηρέτηση χωρίς κόστος για τις εμπλεκόμενες αυτές οικογένειες αποτελεί κατά τη γνώμη μου κάτι που πρέπει να θεσμοθετηθεί ως υποχρέωση της πολιτείας.
7. Τα κενά που παρουσιάζονται στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε γλωσσομάθεια – ορθογραφία, θα πρέπει πιστεύω να καλυφθούν γρηγορότερα, όπως όμως και να προσπαθήσουμε επίσης και στα υπόλοιπα μαθήματα, πχ στις ξένες γλώσσες (δηλ. το να παρέχουμε δωρεάν τις σχετικές υπηρεσίες υποστήριξης).

Συμπληρωματικά ως προς τα παραπάνω περιγράφω με λίγα λόγια τον ειδικότερο σχεδιασμό μας για την υποστήριξη της εκπαίδευσης στην περιοχή του Αμαρίου:

Ι. Στο Γυμνάσιο – Λύκειο Φουρφουρά ετοιμάζουμε (από ανακατασκευή), αίθουσα κατάλληλη για την ενισχυτική διδασκαλία συναντήσεων μελέτης , εξοπλισμένη με αντίστοιχο εξοπλισμό, με ηλεκτρονικά μέσα αλλά και με βιβλιοθήκη για υποστήριξη. Στο πρόγραμμα Τρίτσης (υπό την πρόσκληση Τ12) έχουμε υποβάλλει προς έγκριση την αγορά ηλεκτρικού VAN 9 θέσεων για την εξυπηρέτηση και της μαθητικής μας κοινότητας, των Συλλόγων Γονέων, αλλά και 2 ΙΧ οχήματα για τη διευκόλυνση των Κοινωνικών Υπηρεσιών. Η παροχή των μέσων αυτών με το ελάχιστο δυνατό κόστος, θα έχει πιστεύουμε ουσιαστικά οφέλη για τον Δημότη και την Κοινωνία του Αμαρίου. Τέλος να αναφέρω ότι, βρισκόμαστε στο στάδιο υλοποίησης του «Κέντρου Πολιτιστικής, Φυσιολατρικής, Αθλητικής και Δια Βίου Μάθησης» στον Φουρφουρά, το οποίο θα περιλαμβάνει ξενώνα φιλοξενίας, μεταξύ άλλων και των εκπαιδευτικών, δωρεάν, με μόνη υποχρέωση τους το να ενισχύουν τη μαθητική κοινότητα της περιοχής μας.

ΙΙ. Οργάνωση από κοινού με την εκπαιδευτική κοινότητα προγραμμάτων επισκέψεων σε σημαντικούς Αρχαιολογικούς χώρους, σε μνημεία στην ευρύτερη περιοχή, εν προκειμένω του Ψηλορείτη, ούτως ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν διεύρυνση της οπτικής τους, γνωριμία με τα ενδιαφέροντα στοιχεία του ευρύτερου περιβάλλοντος τους, και φυσικά γνωριμία με άλλα σχολεία, με άλλα παιδιά. Οι ανταλλαγές αυτές, μόνο θετικό πρόσημο πιστεύω ότι θα έχουν.

ΙΙΙ. Κάθε χρόνο οι απόφοιτοι των Δημοτικών, των Γυμνασίων, των Λυκείων να ξεναγούνται στην περιοχή για να τους εξηγείται η στόχευση που αφορά στα μεγάλα έργα της περιοχής τους. Θα θέλαμε να συμβάλλουμε έστω και λίγο στο να μπορούν τα παιδιά μας να ονειρεύονται καλύτερα, είτε για τις σπουδές τους, είτε ως προς τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό ή την γενικότερη προτεραιοποίηση μελλοντικών βημάτων στη ζωή τους. Επίσης θεωρούμε ότι οι επισκέψεις σε πρωτοπόρες επιχειρήσεις της περιοχής μας μπορεί να συμβάλλουν σχετικά.

Παρατηρώντας χρόνο με το χρόνο την γενικότερη πορεία, διαπιστώνουμε ότι έχει δυστυχώς υποχωρήσει η αξιακή σηματοδότηση της μάθησης, κάτι που ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για όλες τις ορεινές / μειονεκτικές περιοχές. Όμως, με κάθε εφικτό μέσο και τρόπο που διαθέτουμε, (όπως για παράδειγμα με τη διοργάνωση εναλλακτικών, και στοχευμένων ως προς τα παραπάνω εκδηλώσεων – φεστιβάλ), οφείλουμε να αντιδράσουμε στην τάση αυτή. Ίσως να καταφέρουμε να παράσχουμε κάποια, ουσιώδη για τη ζωή μας μηνύματα και να αναδείξουμε τόσο τα κίνητρα για τη μάθηση, όσο και τις πρόσθετες προοπτικές και ευκαιρίες που έχουμε, ακολουθώντας το δρόμο της Παιδείας και της Εκπαίδευσης. Άλλωστε αυτός ο δρόμος ήταν για καιρό πολύτιμη παράδοση για την περιοχή μας και για την ενδοχώρα της Κρήτης.

Πολύ σημαντικό τέλος και το γεγονός του ότι, μέσα από το συνέδριο αυτό είχαμε την τύχη και να ακούσουμε ως αυτοδιοίκηση τη φωνή της επιστημονικής εμπειρίας, αλλά και να δεσμευτούμε ξανά ότι πραγματικά αξίζει τον κόπο να εργαζόμαστε, και κυρίως να συνεργαζόμαστε για τα ζητήματα της παιδείας και της εκπαίδευσης, για το καλό των παιδιών μας.