Του Ι.Ε. ΗΛΙΑΚΗ
Το 1211 ολοκληρώθηκε η υποταγή της Κρήτης στους Ενετούς, οι οποίοι κατείχαν το νησί για 450 χρόνια. Όπως ήταν φυσικό η κατοχή τεσσάρων αιώνων και περισσότερο άφησε τα σημάδια της, τα οποία υπάρχουν ακόμη μέχρι σήμερα πολύ έντονα.
Οι ιστορικές πηγές αυτής της περιόδου δεν έχουν ερευνηθεί πλήρως διότι είναι απέραντες.
Η Αναγέννηση μέσω των Ενετών πέρασε όπως ήταν επόμενο και στην Κρήτη. Έτσι στην Κρήτη έχουμε μια μεγάλη άνθηση των Γραμμάτων και των Τεχνών. Το 1561 ο Ενετός άρχοντας Φραγκίσκος Μπαρότσης ιδρύει την Ακαδημία των ViVi (των ζωντανών). Για πρώτη φορά εκτός Ευρώπης ιδρύεται μια μορφή Πανεπιστημίου. Στο Ρέθεμνος, στον τόπο του πνεύματος.
Ο F.B. καταγόταν από επιφανή οικογένεια η οποία είχε εγκατασταθεί στο νησί Θήρα των Κυκλάδων (Στη Νάξο υπάρχει ο πύργος του Μπαρότση) από την εποχή της τέταρτης Σταυροφορίας (1204). Ο F.Β. γεννήθηκε στο Ρέθεμνος ίσως και στον Άγιο Κωνσταντίνο το 1537. Από ένα σπουδαίο δάσκαλο, τον Ανδρέα Δώνο έμαθε τα Λατινικά και τα Ελληνικά. Τα έτη 1557-1559 παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας και Μαθηματικών, στο ξακουστό Πανεπιστήμιο της Πάδοβα όπου αργότερα δίδαξε ο Γαλιλαίος.
Στον F.Β. ίσως οφείλεται και η δημιουργία η Ακαδημία των POTENTΙ (των δυνατών) της Πάδοβα. Η Αστρονομία, η Ποίηση και κυρίως η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία απασχολούν το νεαρό διανοητή και μάλιστα μεταφράζει και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Είναι η εποχή των Ανθρωπιστικών σπουδών. Οι άνθρωποι ξυπνούν από το λήθαργο του σκοταδισμού της θρησκείας και των καλογέρων. Η Ιερή Εξέταση δεν προλαβαίνει να καίει στην πυρά όσους σκέφτονται και ερευνούν. Ο Μεσαίωνας καταθέτει τη φρίκη του. Το 1557 τυπώνει το βιβλίο «Παραινέσεις προς φιλοσοφίαν και αρετήν». Μετά το πέρας των σπουδών του διδάσκει μαθηματικά στο ίδιο Πανεπιστήμιο.
Τον απασχόλησε ο Ευκλείδης και τα σχόλια του Πρόκλου στο έργο του. Έχει καθιερωθεί ως σπουδαίος ερευνητής στους επιστημονικούς κύκλους της Πάδοβα. Τέλη του 1560 επιστρέφει στην πατρίδα του στο Ρέθεμνος. Στον Άγιο Κωνσταντίνο έχει τη βίλα του, κληρονομιά από τον πατέρα του. Για αναψυχή των συγγενών και φίλων του δημιουργεί ένα χώρο και χτίζει την περίφημη Κρήνη σ’ ένα υπέροχο περιβάλλον με νερά και πλατάνια που σώζεται μέχρι σήμερα: FRANCISCUS BAROZZI FILIUS ΙΑCΟΒΙ ΒΑRΟΖΖΙ PROPTER PARENTUM ΕΤ AMICORUM SUORUM ΑΝΙΜΙ RELAXATIONE LOCUM HUNC PER ORNAVIT MDLX.
Στις 4 Ιανουαρίου 1561 στην Loggia Ρεθύμνης μπροστά σε ένα πλήθος πνευματικών ανθρώπων, ενώπιον των αρχών, σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα μαζί με το φίλο του Maίnero ιδρύουν την Ακαδημία των ViVi (των ζωντανών). Ο ιδρυτικός λόγος είναι μακρής, αλλά ο προσδιορισμός της αποστολής της είναι σαφής. «Η Ακαδημία -όπως είπε- είναι σύναξη εναρέτων ανθρώπων που με τη βοήθεια του Θεού και τη σωστή οργάνωση θέτει σκοπό την απόκτηση της αρετής». Η Ακαδημία έχει ως σκοπό της το Πλατωνικό ιδεώδες. Είναι συνέχεια της Αρχαίας Ελλάδας της Πατρίδας του Κάλλους και της Επιστήμης. Οι Έλληνες είναι σκλαβωμένοι στους Τούρκους αλλά στέλνουν τα παιδιά τους στην Ιταλία να σπουδάσουν τον αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό και να βοηθήσουν τον τόπο τους να αποκτήσει την ελευθερία του. Η Ελλάδα αλλά προπαντός η Κρήτη είναι η δική μου πατρίδα και νοιώθω υπερήφανος. Στο Ρέθεμνος διαπρέπουν άνθρωποι των γραμμάτων, της σοφίας και των επιστημών. Με την ίδρυση της Ακαδημίας θα ωφεληθεί ολόκληρη η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Κρήτη που αποτελεί το καλύτερο της κομμάτι. Το Ρέθεμνος πρέπει να νοιώθει αγαλλίαση όπου γίνεται η Έδρα της Ακαδημίας και όλοι μας χαιρόμαστε».
Τα ιδρυτικά μέλη της Ακαδημίας είναι 12. Στην περίφημη Κρήνη στις Βιτσίλες ακόμη υπάρχουν τα λείψανα των 12 θέσεων όπου καθόταν το συμβούλιο. Στη Βίλα του στον Άγιο Κωνσταντίνο όπου διατηρούσε μια πολύ μεγάλη βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία και χειρόγραφα δεξιωνόταν τους καλεσμένους του. Στην περίοδο 1558 – 1586 τυπώνει στην Πάδοβα και στην Βενετία τα βιβλία του με θέματα βασισμένα στις γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων μαθηματικών και αστρονόμων.
Υπάρχουν σήμερα ακόμη ανέκδοτα χειρόγραφα. Μεταξύ αυτών και η «Περιγραφή της Κρήτης». Πρόσφατα εκδόθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας το περίφημο έργο «Χρησμοί του Λέοντος Σοφού». Η παίδεψή του με την φιλοσοφία τα μαθηματικά, την αστρονομία και γενικά με τις ανθρωπιστικές σπουδές, την επιστήμη και την έρευνα κίνησε το μίσος της Ιερής Εξέτασης που ήθελε τους ανθρώπους σε κτηνώδη κατάσταση, για να τους κυβερνά. Να μην αμφισβητούν και να μην ερευνούν (και σήμερα ακόμη υπάρχουν νοοτροπίες του Μεσαίωνα απολιθώματα του μίσους για την προκοπή και τον πολιτισμό).
Πέρασε από δικαστήριο και έφτασε στα πρόθυρα της πυράς, όπως ο Γαλιλαίος και ο Τζιορντάνο Μπρούνο, που τελικά κάηκε. Ύστερα από την περιπέτεια της Ιερής Εξέτασης, πέρασε ταραχώδη βίο.
Στις 23 Νοεμβρίου 1604 ταξιδεύει στη Βενετία όπου και πεθαίνει. Σε ηλικία 67 χρόνων. Τα βιβλία και χειρόγραφα βρίσκονται στη Βοδλήϊανή βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το Πανεπιστήμιο έχει εκδόσει σχετικό κατάλογο. Στον Άγιο Κωνσταντίνο σήμερα υπάρχουν λείψανα και σπαράγματα από τη Βίλα Μπαρότση. Περιμένουμε την αποπεράτωσή του κτιρίου του Μουσείου, όπου Θα τοποθετηθούν με την επίβλεψη της Αρχ. Υπηρεσίας. Στο Μουσείο Θα τοποθετηθούν μερικά αντίγραφα των έργων και χειρογράφων του F. Barοzzi που βρίσκονται στην Οξφόρδη θα γίνει προσπάθεια έκδοσης των χειρογράφων του. Περιμένουμε από το Δήμα Ν. Φωκά την αποκατάσταση του χώρου της Κρήνης Barozzί και την τοποθέτηση της επιγραφής που έχει διασωθεί.
Δυστυχώς στην Κρήνη Βarοzzί, στις «Βιτσίλες», σήμερα κατασταλάζουν απόβλητα. Ασέβεια και βαρβαρότητα από άγνοια των κατοίκων, αλλά και από γνώση της Αρχαιολογικής υπηρεσίας όπου έχει τεράστια ευθύνη για την εγκατάλειψη και καταστροφή του χώρου. Χωρίς καμία ουσιαστική ενέργεια για την ανάδειξη και αποκατάσταση του χώρου όπου πέρασαν λαμπρά πνεύματα της Αναγέννησης και άνοιξαν δρόμους στα σκοτεινά μονοπάτια του Μεσαίωνα, θυσιάζοντας τη ζωή των για την προκοπή του ανθρώπου. Η αποκατάσταση του χώρου αλλά και η δημιουργία της Αίθουσας Barozzί αποτελεί υψίστη τιμή για όλους αλλά και χρέος στην ιστορία και στις επερχόμενες γενεές.
Κάποτε πρέπει να καταλάβουν οι αρμόδιοι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ότι πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στον πολιτισμό. Η ανάπτυξη που δεν περνά μέσα από την παιδεία και τα πολιτιστικά αγαθά φέρνει μόνο συμφορές και εξαθλίωση της πολιτείας. Θεραπεύοντας τον πολιτισμό αντιστεκόμαστε στη φθορά, στην κρίση και στην καταστροφή της πατρίδας.
Στα επόμενα χρόνια, στον ίδιον αυτό τόπο, το μικρό Ρέθυμνο, είδαν το φως, έζησαν και δημιούργησαν μεγάλοι άνδρες, μοναδικές προσωπικότητές όπως: Μάρκος Μουσούρος, Ζαχαρίας Καλλιέργης, Νικόλαος Βλαστός, Ιωάννης Βεργίτσης, Μελέτιος Βλαστός, Ιωάννης Τρώιλος, Αντώνιος Πανδεμος, Φραγκίσκος Πορτος, Δανιήλ Φουρλανος, Μαρίνος Μπουνιαλής, Αντώνιος Αχελης, Πικατωρος, Μπεργαδής και βέβαια ο Γεώργιος Χορτάτζης, θα συνεχίσουν την μεγάλη παράδοση στους μεγάλους δρόμους που άνθρωποι σαν τον Φραγκίσκο Μπαρότση, άνοιξαν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Γιώργου Σεφέρη – Εισαγωγή στον Ερωτόκριτο εκδ. Γαλαξίας Αθήνα 1962
2. Διονυσ. Γιαλαμά – Ο Βενετοκρητικός FR. BAROZZI (1537-1604) Θησαυρίσματα 20ος τόμος – Βενετία 1990 εκδ. Ελλην. Ινστιτ. Βυζαντινών Σπουδών.
3. Νικ. Παναγιωτάκης – Χγρ. 64 Πανεπ. Βιβλιοθ. Πάδοβα.
Ο ποιητής του Ερωτόκριτου και άλλα Βενετοκρητικά μελετήματα. – Εκδ. Δήμου Ηρακλείου 1989.
4. Νικ. Παναγιωτάκης – Η ακαδημία των ViVi και ο Φρ. Μπαρότση Ηράκλειο 1989
5. Ερ. Μοάτσου – Αι αρχοντικαί οικογένειαι του Ρεθύμνου και Βενετοκρατίας – Πεπργ. Γ. Κρητολογικού συνεδρίου Τόμος β. Αθήνα 1974
6. Νικ. Παναγιωτάκη – Φραγκίσκος Λεονταρίτης εκδ. Ελλην. Ινστιτ. Βυζαντινών Σπουδών Βενετία 1990
7. Χ. Γ. Πατρινέλη – «Έλληνες κωδικογράφοι των χρόνων της αναγεννήσεως «επετηρίς του μεσαιωνικού αρχείου» Αθήνα 1958-59.
8. Στ. Κακλαμάνη: F. BAROZZI. Περιγραφή της Νήσου Κρήτης.
9. Bodleian Library: Κατάλογος κωδικών F. BAROZZI.
Εκδήλωση στο Μουσείο Αγίου Κωνσταντίνου -15-10-17 για το F. Barozzi στα πλαίσια του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ.
