Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η επαρκής σίτιση και εκπαίδευση, η διαβίωση σε συνθήκες υγιεινής – ασφάλειας και ηρεμίας, δεν είναι προνόμια· αναφαίρετα δικαιώματα είναι που παραμένουν ζητούμενα για πολλούς συνανθρώπους μας και δη ανηλίκους. Ερχόμαστε να τα θυμηθούμε ξανά σήμερα. Η Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού είναι η αφορμή που γίνεται εφόρμηση για την ενεργοποίηση των αδρανοποιημένων αντανακλαστικών μας. Η πρωτοβουλία του ΟΗΕ και της UNICEF για την 11η Δεκεμβρίου, θα πιάσει τόπο εάν αφουγκραστούμε τα προβλήματα και τις ανάγκες των μελλοντικών πολιτών αυτού του κόσμου. Ας τους βγάλουμε από το περιθώριο, όπου κι όποτε χρειαστεί. Η κα Μαρία Καββάλου, διευθύντρια Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Π.Ε. Ρεθύμνης, μας δείχνει τον τρόπο, η κοινωνική λειτουργός Χρυσούλα Βισταγιαννάκη και η ψυχολόγος Μαρία Φουσταλιεράκη μοχθούν για να φωτιστεί κι άλλο «Το Χαμόγελο του Παιδιού» σε τοπικό επίπεδο.
Παράπλευρες (συναισθηματικές) απώλειες
Τα παιδιά αποτελούν, δυστυχώς, πολλές φορές τον… άμαχο πληθυσμό σε ενδοοικογενειακούς πολέμους που μαίνονται. Το πόνο, τις πληγές και τον ξεριζωμό της συναισθηματικής προσφυγιάς που βιώνουν, τον εκπέμπουν και τον μεταφέρουν και στους γύρω τους – σε πιο έντονο βαθμό όταν μεγαλώσουν.
Η κα Καββάλου θα εξηγήσει με απτά και καθημερινά παραδείγματα τον συλλογισμό της: «Τα παιδιά δικαιούνται να μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, όπου να επικρατεί ο σεβασμός, η αγάπη, η εκτίμηση για να μπορέσουν να μάθουν στις διαπροσωπικές – τις ισότιμες σχέσεις. Πρέπει, επομένως, να τα προστατεύουμε με τις πράξεις μας. Μέσα στην οικογένεια, τα παιδιά πρέπει να έχουν ένα ασφαλές περιβάλλον και να μεγαλώνουν όμορφα, και όχι να μεγαλώνουν μέσα σε διαφωνίες, συγκρούσεις και οτιδήποτε. Με το να νουθετούμε τα παιδιά, δεν λέμε τίποτα. Εμείς μαθαίνουμε, με τη συμπεριφορά μας, πώς λύνουμε τις διαφορές μας, με ήρεμο τρόπο. Βεβαίως θα διαφωνήσουμε, αλλά δεν θα χρησιμοποιήσουμε βία – θα χρησιμοποιήσουμε επιχειρήματα και αγάπη. Εάν επικρατεί πόλεμος σε ένα σπίτι, μεταξύ ενός ζευγαριού, το παιδί δεν είναι ανάγκη να ζει σε μία τέτοια οικογένεια, για να λέει ότι δεν είναι παιδί χωρισμένων γονιών. Στις κακοποιητικές σχέσεις εάν επικρατεί ενδοοικογενειακή βία, τότε το παιδί υφίσταται βία και κακοποίηση, παθητική – παρατηρώντας. Και χωρίς να το χτυπούν. Τότε, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες, το μεν κοριτσάκι να δέχεται τη βία που υφίσταται η μητέρα (συνήθως) σαν κανονικότητα, και να τη δέχεται από το σύζυγό της και το σύντροφό της, το δε αγόρι μεγαλώνοντας σε αυτές τις συνθήκες και βλέποντας το πρότυπο του πατέρα, με τη νέα του σχέση – με τη σύντροφο ή την οικογένειά του – να έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει κι αυτός κακοποιητής. Δεν πρέπει λοιπόν τα παιδιά να μαθαίνουν σε μία οικογένεια που επικρατεί ο πόλεμος της εξουσίας – ποιος θα έχει τον έλεγχο».
Εκ των ων ουκ άνευ για την ίδια είναι «όλοι εμείς να φροντίσουμε – και το κράτος – όλα τα παιδιά τα οποία ζουν στην Ελλάδα (είτε νόμιμα, είτε παράνομα), να έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Να μην χρειάζεται να διανέμουμε φάρμακα σε ανασφάλιστα παιδιά. Μέχρι 18 ετών το παιδί να δικαιούται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη».
«Η κτητικότητα δεν είναι ανθρώπινη ιδιότητα»
Η άρνηση γονιών να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο είναι μία μορφή παραμέλησης. Ο κορονοϊός είναι η κορυφή του παγόβουνου.
«Το φαινόμενο αυτό δεν υφίσταται μόνο σε αυτή την εποχή. Ακούω ότι δεν πάνε τώρα στο σχολείο για τη μάσκα, για το τεστ. Η σχολική διαρροή ανέκαθεν υπήρχε στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια, με το ζόρι τελειώνουν κάποια παιδιά το δημοτικό. Αλλά η διαρροή συναντάται στο Γυμνάσιο, όπου είναι υποχρεωτική η εκπαίδευση» διαπιστώνει η κα Καββάλου και θα προτείνει: «Θα πρέπει, όχι με ποινές εξοντωτικές, να γίνει σαφέστατο σε όλους τους γονείς ότι το να στερείς το παιδί σου από τη γνώση, από το σχολείο – που προσφέρει τόσα πολλά πράγματα – δεν είναι δικαίωμα κανενός. Η σχολική διαρροή είναι παραμέληση παιδιού και θα πρέπει σαφέστατα να υπάρχει μία νομοθεσία, αλλά να υπάρχουν και οι Υπηρεσίες, να υπάρχει και η κατάλληλη υποδομή».
Η Διευθύντρια Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Π.Ε. Ρεθύμνης θα αποδημήσει μία στρεβλή αντίληψη που επικρατεί: «Ό,τι είναι για το συμφέρον του παιδιού, ναι να το κάνουμε και θα το κάνουμε. Όμως, ο πατέρας, η μητέρα – ο γονιός γενικά – δεν έχει το δικαίωμα να στερεί το παιδί του από το σχολείο! Το παιδί δεν είναι κτήμα του! Το παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα. Έχω δει γονιούς να λένε: «παιδί μου είναι, ό,τι θέλω το κάνω!». Λειτουργούν έτσι γιατί είναι παιδί, είναι αδύναμο, δεν μπορεί να μας φέρει αντίρρηση. Θεωρούν ότι ο πιο αδύναμος, που τον έχω υπό την εξουσία μου, είναι δικός μου. Η κτητικότητα όμως δεν είναι ανθρώπινη ιδιότητα».
Η κα Καββάλου υποστηρίζει πώς «για την Προστασία του Παιδιού στην Ελλάδα έχουμε μία καλή νομοθεσία. Όμως, δεν έχουμε τις κατάλληλες υποδομές να υποστηρίξουμε αυτή τη νομοθεσία» θα εξηγήσει. «Δεν έχουμε υποστηρικτικές – συμβουλευτικές υπηρεσίες με ειδικευμένο προσωπικό, όπως είναι το «Βοήθεια στο Σπίτι».
Τι χρειάζεται να γίνει; «Οι κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων πρέπει να στελεχωθούν και να είναι κοινωνικές υπηρεσίες της γειτονιάς. Να μπορούν να παρέχουν συμβουλευτική στις οικογένειες, στο πώς να μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Επίσης, να υπάρχει επιτέλους το οικογενειακό δικαστήριο – η νομοθεσία είναι από το 1998 (αν θυμάμαι καλά), και λέει ότι πρέπει να υπάρχει οικογενειακό δικαστήριο, κοινωνική υπηρεσία στο δικαστήριο, με ειδικό προσωπικό στελεχωμένο για να μην είναι τα παιδιά στη μέση των συγκρούσεων των ενηλίκων».
Με λίγα λόγια, «οι υπηρεσίες οι οποίες έχουν νομοθετηθεί να λειτουργήσουν επιτέλους».
Και δεν χρειάζονται, όπως πει, πολλά χρήματα γι’ αυτές τις συμβουλευτικές – προνοιακές και υποστηρικτικές υπηρεσίες, με «τα γραφεία πρόληψης και προαγωγής της Υγείας».
Η ανέχεια είναι μία ακόμη μεγάλη κοινωνική πληγή. Την περίοδο των μνημονίων μάθαμε και διαβάσαμε για μαθητές που λιποθυμούσαν από την πείνα. Τα σχολικά γεύματα κάλυψαν στοιχειωδώς διατροφικές ανάγκες.
«Ένα παιδάκι για να είναι υγιές πρέπει να έχει ένα επίπεδο διαβίωσης» περιγράφει η κα Καββάλου. «Η οικονομική ενίσχυση, το επίδομα του παιδιού, πρέπει να είναι για τα παιδιά όλου του κόσμου, ο,τι χρώμα κι αν έχουν. Δεν επιτρέπεται τα παιδιά, να έχουν αυτή τη στιγμή ένα βιοτικό επίπεδο χαμηλό. Οφείλουμε να εξαλείψουμε το φαινόμενο της φτώχειας των παιδιών. Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η σίτισή τους, να είναι προτεραιότητα για τους μεγάλους» τονίζει.
Πλατύ και αληθινό «Χαμόγελο»
Το «Χαμόγελο του Παιδιού» έχει φυσική παρουσία και στο Ρέθυμνο. Υπεύθυνη είναι η κα Χρυσούλα Βισταγιαννάκη, Κοινωνική Λειτουργός, η οποία θα φρεσκάρει στη μνήμη μας τις δράσεις του Οργανισμού: «Είμαστε δίπλα σε παιδιά που είναι θύματα βίας, εξαφάνισης, παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και παιδιά που οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα διαβίωσης. Ασχολούμαστε και με εξαφανίσεις».
Η τηλεφωνική γραμμή SOS 1056 λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, δέχεται καταγγελίες και παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Τα γραφεία του «Χαμόγελου» βρίσκονται στη λεωφόρο Σταμαθιουδάκη, στην περιοχή του «Κουμπέ». Λειτουργούν Δευτέρα έως και Παρασκευή, από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα.
«Όλες οι δράσεις μας έχουν να κάνουν με την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών» λέει στα «Ρ.Ν.» η ψυχολόγος Μαρία Φουσταλιεράκη. «Η παραμέληση, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι η τέταρτη μορφή κακοποίησης» θα προσθέσει.
Πότε πλήττονται τα δικαιώματα ενός ανηλίκου: όταν προκύπτει παραμέληση της υγιεινής, της μόρφωσης, της φροντίδας του. Όταν απειλείται η σωματική και ψυχική τους υγεία. Όταν κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας.
«Στόχος μας είναι η ολιστική υποστήριξη των οικογενειών», ώστε να εξασφαλίζεται λειτουργικότητα και αρμονία στις σχέσεις των μελών τους, επισημαίνει η κα Φουσταλιεράκη.
Τα περιστατικά κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών έχουν αυξηθεί, γενικότερα, όπως μεταφράζεται κι από της κλήσεις που δέχεται καθημερινά η γραμμή SOS.
Η πανδημία όξυνε πάθη και παθογένειες. Δυσκόλεψε τη διαβίωση οικογενειών. Και οι παράπλευρες απώλειες, η συναισθηματική και ψυχική καταρράκωση ανηλίκων, δεν άργησε να έρθει.
Ο κορονοϊός έφερε τα πάνω κάτω, διότι οικογένειες (και στην Κρήτη) που βοηθούσαν το «Χαμόγελο» πλέον «έρχονται να ζητήσουν υποστήριξη από εμάς» θα πει η κα Φουσταλιεράκη.
«Ως ενήλικες έχουμε μία ευθύνη απέναντι στα παιδιά και στα δικαιώματά τους. Ο στόχος μας είναι να προασπίσουμε τα δικαιώματά τους για να μεγαλώσουμε υγιείς και ανεξάρτητους πολίτες» συμπληρώνει.
«Είμαστε εδώ για τα παιδιά»
Η πρόληψη μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια και για την ορθή διάπλαση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ώστε εκείνα «να ξέρουν τα δικαιώματά τους και να γνωρίζουν τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να τα υπερασπιστούν» σημειώνει η κα Φουσταλιεράκη.
Οι επισκέψεις του «Χαμόγελου» σε σχολικές μονάδες όλων των βαθμίδων – έπειτα από συνεννόηση με το Υπουργείο Παιδείας – (εξ)υπηρετούν αυτό τον σκοπό.
Διαδραστικές παρεμβάσεις πρόληψης και ευαισθητοποίησης, γίνονται και για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο, τις εξαφανίσεις και την αποτροπή εκμετάλλευσης ανηλίκων.
Στις βασικές θεματικές του Οργανισμού βρίσκεται και η καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού, μια «ιδιαίτερη μορφή κακοποίησης» όπως την χαρακτηρίζει η κα Φουσταλιεράκη. «Είναι γεγονός κι αυτό είναι αισιόδοξο, ότι τα παιδιά μιλούν περισσότερο. Οι γονείς είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι γι’ αυτό λειτουργεί αρκετά και το κομμάτι της πρόληψης» θα παρατηρήσει.
Στα επικοινωνιακά όπλα που προσφέρει το «Χαμόγελο» είναι το chat για όσους προτιμούν τον γραπτό λόγο για να εξωτερικεύσουν ό,τι τους βασανίζει.
«Όταν δεν υπάρξει έγκαιρη ενεργοποίηση, είτε του παιδιού – είτε των ενηλίκων – σίγουρα μία τραυματική εμπειρία θα αφήσει τα σημάδια της στην ψυχοσύνθεση του παιδιού» υπογραμμίζει η κα Φουσταλιεράκη, αντιπαραβάλλοντας ωστόσο μία αισιόδοξη πτυχή του παιδικού ψυχισμού: αυτή της «τεράστιας δυναμικής» που διαθέτουν, για να θεραπεύσουν «και τις πιο τραυματικές τους εμπειρίες». Θάρρος να έχουν μόνο. Και ο φαύλος κύκλος της βίας, με τα κακά πρότυπα και την επανάληψη ενός δυσάρεστου μοτίβου, θα κλείσει οριστικά.
«Δουλεύουμε για να προλάβουμε τις σοβαρότερες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Για εμάς δεν υπάρχει σοβαρό και μη σοβαρό πρόβλημα, όταν αφορά τα παιδιά. Είμαστε εδώ για οποιαδήποτε ανάγκη προκύψει» καταλήγει η ψυχολόγος του «Χαμόγελου».
