B’ Ενότητα: Τα ιδεατά κοινωνικά αμυντικά συστήματα και ο καθηγητής Ιατρικής του πανεπιστημίου Yale, Νικόλας Χρηστάκης
Η ανάγκη για δόμηση κοινωνικών αμυντικών συστημάτων!
Ενώ οι αλλαγές στο κοινωνικό χώρο και στο επίπεδο της επικοινωνίας και της κινητικότητας τις τελευταίες δεκαετίες στην ανθρωπότητα είναι τρομακτικές, αποδεικνύεται πως, τα αμυντικά συστήματα των κοινωνιών που θα μπορούσαν να έχουν την έγνοια και την εποπτεία για τη προστασία του κοινωνικού χώρου είναι πολύ ελλιπή ή και ανύπαρκτα!
Και ποιός πραγματικά θα μπορούσε να είναι ο ρόλος τους και η αποστολή τους;
– Κατά πρώτον, το πρώτο μέλημα των αμυντικών κοινωνικών συστημάτων θα έπρεπε να είναι η έγνοια για την οργάνωση πολύ καλών Εθνικών συστημάτων Υγείας από τις κυβερνήσεις!
– Κατά δεύτερον, θα είναι η επίβλεψη, του αν πραγματοποιείται συνεχής ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των πολιτών σε θέματα αντιμετώπισης τέτοιων απειλών στους κοινωνικούς χώρους όπως και πιθανών φυσικών καταστροφών!
– Κατά τρίτον, η επινόηση μεθόδων παρέμβασης για την ενδυνάμωση της ιδιοσυγκρασίας των πολιτών για τη δυνατότητα τήρησης πειθαρχίας, όπως και την ανάπτυξη δυνατοτήτων συλλογικής δράσης!
– Κατά τέταρτον, η διευθέτηση του ρόλου της εκκλησίας, που θα καθιστούσε τους θρησκευτικούς φορείς περισσότερο υπεύθυνους στην εσωτερική τους λειτουργία και πραγματικά απελευθερωμένους από τον εναγκαλισμό και τη κηδεμονία της πολιτείας!
– Κατά πέμπτον, η επίμονη παραίνεση προς την πολιτεία για τη δημιουργία πολύ καλών υπηρεσιών Εθνικής διαχείρισης κρίσεων!
– Και τέλος σε Εθνικό αλλά και σε Διεθνές επίπεδο οι παραινέσεις για τη χάραξη τέτοιων πολιτικών, ώστε να θεσμοθετηθεί και να δημιουργηθεί κλίμα Εταιρικής ευθύνης, που θα διασφαλίζει τη συμμετοχή της κεφαλαιουχικής τάξης, των μεγάλων και μεσαίων εταιρειών, των τραπεζών, και των λοιπών οικονομικών φορέων, στη χρηματοδότηση σχημάτων και υποδομών που θα δημιουργούν κοινωνική στήριξη.
Η θωράκιση των κοινωνιών
Υπάρχουν χώρες που δαπανούν αστρονομικά ποσά για τις δήθεν αναγκαίες αμυντικές τους δαπάνες, που όμως στη πραγματικότητα αυτές σχετίζονται με τις σφαίρες επιρροής, καθώς και την οικονομική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων ξένων λαών και συγχρόνως την επιβολή εξουσίας σε αυτούς. Και μάλιστα φτάνουν σε τέτοιο σημείο ανειλικρίνειας που όλα αυτά βαφτίζονται ενέργειες κατά της τρομοκρατίας και της διαφύλαξης της ελευθερίας των λαών! Επιμένουμε λοιπόν πως οι ανεπτυγμένες κοινωνίες πρέπει να προχωρήσουν σε πρωτοβουλίες που να θωρακίζουν την ασφάλειά τους. Η θωράκισή τους αυτή, πρέπει να είναι βεβαίως απέναντι σε επίβουλους εχθρούς αλλά ακόμη και σε κινδύνους και απειλές που γεννιούνται μέσα στην οντότητα των κοινωνιών και μπορεί να είναι απειλές Δημόσιας Υγείας ή και διατάραξης της κοινωνικής και της ψυχικής τους ισορροπίας.
Ο καθηγητής Χρηστάκης και η αδυναμία εκτίμησης
Ο Νικόλας Χρηστάκης είναι ένας διάσημος Ελληνοαμερικανός καθηγητής της κοινωνιολογίας της ιατρικής στο κορυφαίο Πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ, με καταγωγή από την περιοχή των Αρχανών Ηρακλείου. Το 2009 εξέδωσε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά με τον τίτλο «Οι συνδεδεμένοι», όπου εκθειάζει τις ανθρώπινες σχέσεις, τις δυνατότητες των ανθρώπινων δικτύων και γενικά τη δύναμη της επικοινωνίας και των σχέσεων. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στις 17 Μαρτίου, ο καθηγητής Χρηστάκης εξέφρασε το προβληματισμό του με αφορμή την εξάπλωση της φονικής επιδημίας. Χαρακτηριστικά ανέφερε πως του φαινόταν ειρωνικό, τώρα να μιλάει για κοινωνική αποστασιοποίηση (social distantig) και να αποθαρρύνει τις κοινωνικές επαφές, ενώ παλαιότερα στο βιβλίο του εξέφραζε επαίνους για τις ανθρώπινες επαφές και την κοινωνική επικοινωνία! Όμως ισχυρίστηκε πως η υπόθεση της επιδημίας είναι κάτι το προσωρινό και σε λίγο καιρό θα έχει περάσει, υπονοώντας πως οι παλαιότερες θέσεις του θα είναι και πάλι σε ισχύ. Ωστόσο θεωρούμε ότι ο καθηγητής Χρηστάκης στην συνέντευξή του μερικές μόλις ημέρες προτού η επιδημία στη Ευρώπη πάρει τρομακτικές διαστάσεις, αδυνατούσε να προβλέψει τα τραγικά γεγονότα που έως σήμερα έχουν στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από 50.000 συνανθρώπους μας. Και μαζί βέβαια με τον καθηγητή Χρηστάκη δεν κατάφεραν να εκτιμήσουν την πορεία της τραγικής αυτής εξέλιξης και όλοι οι εκατοντάδες κορυφαίοι της διανόησης ανά την υφήλιο. Ή καλύτερα ξαφνιάστηκαν τόσο πολύ από τις εξελίξεις που ακόμη και σήμερα σιωπούν, αφού αδυνατούν να εκφράσουν γνώμη!
Η αδυναμία της διεθνούς διανόησης
Και η αναφορά μας στον καθηγητή Χρηστάκη, που έτσι και αλλιώς είναι κορυφαίος Επιστήμονας, είναι εντελώς σχηματική, παίρνοντάς τον ως παράδειγμα, όπου στο πρόσωπό του προβάλλουμε την κορυφαία Διεθνή διανόηση. Η διανόηση όμως αυτή αστόχησε να προβλέψει τις εξελίξεις τόσο για την πιθανή εμφάνιση όσο και για την εξέλιξη της επιδημίας και επομένως δεν κατάφερε να δώσει την ευκαιρία στις κοινωνίες να αντιδράσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Γιατί θα μπορούσαν οι θάνατοι να φτάσουν και στα εκατομμύρια θανόντων, όπως συνέβη και με την επιδημία της Ισπανικής γρίπης του 1918, που στο συνολικό παγκόσμιο πληθυσμό των 400 περίπου εκατομμυρίων τα θύματα εκτιμήθηκαν σε 60 έως και 100 εκατομμύρια ψυχές! Και εδώ εκφράζουμε τον προβληματισμό μας ως εξής:
Πως όλοι οι κορυφαίοι σχετικοί επιστήμονες και διανοητές δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την τραγική αυτή συγκυρία! Να θεωρήσουμε πως υπάρχει εγγενής αδυναμία της Διεθνούς διανόησης για μια τέτοια δυνατότητα; Μα τότε και πάλι εκφράζουμε την απορία μας! Αν στο τέλος της φονικής πανδημίας θα έχομε θρηνήσει εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, ποια θα είναι η ευθύνη της; Θα μπορέσει άραγε να αναγνωρίσει την αδυναμία της στο να μπορεί να προφυλάσσει τις κοινωνίες από εγγενείς βλάβες και να μπορεί να ανιχνεύει εκ των προτέρων τις κοινωνικές αιτιολογίες τους;
Τα αδύναμα συστήματα πρόβλεψης
Στη σημερινή μας λοιπόν τραγική συγκυρία, δεν έχομε να κάνομε με μια τυχαία και άκρως απρόβλεπτη φυσική καταστροφή, ούτε με ένα πόλεμο με εμφανή αίτια και εμφανείς φταίχτες. Σίγουρα, κοινωνικοί ή άλλοι λόγοι συνετέλεσαν στο να διαδοθεί και εν τέλει, να καταστεί ανεξέλεγκτη μια τέτοια φονική απειλή.
Και αναρωτιόμαστε:
Πώς οι κορυφαίοι κοινωνικοί επιστήμονες δεν κατάφεραν να προφυλάξουν τον κοινωνικό χώρο με παραινέσεις και προτροπές, ώστε και στην έστω τυχαία εμφάνιση αυτής της απειλής, να μπορούν να αναπτυχθούν τα αντίστοιχα αντανακλαστικά για την επιβράδυνση του φονικού της έργου. Και βέβαια δεν κατάφεραν ούτε κατ’ ελάχιστον να φανταστούν και να επικοινωνήσουν την υποψία της απειλής, ώστε ο κοινωνικός χώρος να καταφέρει να προετοιμαστεί!
Τα αόρατα προστατευτικά «πέπλα»
Καταλήγοντας, πιστεύομε πως οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν την ανάγκη να περιβάλλονται από αόρατα προστατευτικά «πέπλα», που εν είδει άυλης διαφανούς κάψας θα υπερκαλύπτουν όλες τις πολύτιμες μεν, αλλά συγχρόνως και πολύ ευαίσθητες και ευάλωτές τους διεργασίες. Φαντασιακή μας υπόθεση είναι το ότι, τέτοιες απειλές του κοινωνικού χώρου, γεννιούνται ως «αυτοάνοσα κοινωνικά νοσήματα», που αναπτύσσονται με άγνωστη αιτιολογία μέσα στους κόλπους της κοινωνίας και εξελίσσονται σε αόρατους εχθρούς, που δύσκολα εντοπίζονται και εξ ίσου δύσκολα καταπολεμούνται! Υποχρέωση λοιπόν, όλων εκείνων που οι κοινωνίες μας τους ξεχωρίζουν, απονέμοντάς τους τον τίτλο των «Διανοούμενων», με αφορμή την τραγική πλέον τωρινή συγκυρία, να συμβάλουν στο να αναπτυχθούν εκείνες οι διεργασίες που θα είναι σε θέση να προστατεύουν τους κοινωνικούς χώρους.
Δηλαδή, να επινοήσουν πώς θα αναπτυχθούν τα ιδεατά αυτά κοινωνικά αμυντικά συστήματα!
Πώς δηλαδή οι κοινωνίες θα ανακαλύψουν το τρόπο να αυτοπροστατεύονται συντεταγμένα όταν οι κυβερνήσεις τους ολιγωρούν!
