Παπα-Γιάννης Μακρής: Με ασπίδα τη ζωή του υπερασπιζόταν τα ιδανικά του

Ο παπα-Μακρής ήταν από τους ανθρώπους που δέσποζε στις αφηγήσεις του Γιάννη Χαλκιαδάκη, όταν αναφερόταν στα παιδικά του χρόνια.

 

Κι ο λόγος σημαντικός. Ήταν εκείνος που τον είχε μεταφέρει με το υποζύγιο στο Ρέθυμνο για να δώσει εξετάσεις στο Γυμνάσιο. Και μάλιστα αναφερόταν με συγκίνηση στο χαμόγελο του ιερέα, όταν του εξέφρασε την έκπληξή του διαβάζοντας την μεγάλη επιγραφή που δέσποζε στην πρόσοψη του κτηρίου «Οίκος Παιδείας» Θα πρέπει να ήταν μαζί και ο γιος του ιερέα Χρίστος αλλά δεν το θυμάμαι αυτό καλά για να το καταθέσω.

 

Φαίνεται πως ήταν σπουδαίος άνθρωπος ο ιερέας και δάσκαλος αυτός που μνημονεύουν με σεβασμό αρκετοί ακόμα της παλιάς φρουράς. Σκόρπια δημοσιεύματα μας τον περιγράφουν σε σημαντικές στιγμές του περιπετειώδους βίου του. Ευτυχώς για μας βρήκαμε την εγκυρότερη πηγή για να σκιαγραφήσουμε τη μεγάλη αυτή μορφή που αξίζει μεγαλύτερης προβολής.

 

Είναι μια δημοσίευση που έκανε ο γιος του Χρήστος, ο σοφότερος των σοφών, στην Άγονη Γραμμή. Και με αυτά τα στοιχεία ξεκινάμε την παρουσίαση του ιερέα και δάσκαλου Ιωάννη Μακρή που έγραψε τη δική του ιστορία.

 

 

 

Ο Ιωάννης Νικ. Μακρής γεννήθηκε το 1888 στα Σελλιά. Το 1906 επί Κρητικής Πολιτείας διορίζεται δάσκαλος στη Γαύδο και αργότερα μεταξύ των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρετεί ως δάσκαλος στην περιοχή της Καστοριάς.

 

Κληρωτός του 1910 υπηρετεί στη συνέχεια τη θητεία του ως λοχίας και μετά την απόλυσή του δεν επιστρέφει στη διδασκαλική του θέση αλλά μεταναστεύει στην Αμερική.

 

Με την κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων γυρίζει στην Ελλάδα και συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα. Μια προσφορά που αμείβεται με δύο παράσημα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 

 

 

Σαν τέλειωσε ο πόλεμος μετατάσσεται στη Χωροφυλακή και με το βαθμό του ενωμοτάρχη υπηρετεί στην προσωπική ασφάλεια του Βενιζέλου μέχρι την πτώση του το Νοέμβρη του 1920.

 

Σαν υπεύθυνος ασφαλείας δεν δίσταζε να θέτει και την ίδια του τη ζωή σε κίνδυνο για να προστατεύσει το Βενιζέλο. Εκείνο το βράδυ μετά τις εκλογές, σαν από προαίσθημα, μπορεί να είχε και κάποια προειδοποίηση (ποιος ξέρει) ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος. Φοβόταν απόπειρα δολοφονίας του Εθνάρχη και εφάρμοσε με επιτυχία ένα σχέδιο που αποδείχτηκε σωτήριο.

 

Ο ίδιος κάθισε στο αυτοκίνητο του Βενιζέλου, συστήνοντας στον μεγάλο πολιτικό να μεταβεί στο αυτοκίνητο που επέβαιναν οι άνδρες της ασφαλείας του. Όπως κι έγινε. Ευτυχώς γιατί αμέσως μετά επιβεβαιώθηκαν όλες οι ανησυχίες του Ιωάννη Μακρή. Έγινε η απόπειρα και ήταν ευτυχώς ανεπιτυχής.

 

 

 

Μετά την πτώση του Βενιζέλου ο Ιωάννης Μακρής επιστρέφει οριστικά στην εκπαίδευση και διδάσκει σε αρκετά χωριά γύρω από τη γενέτειρά του. Το 1930 χειροτονείται ιερέας. Η δικτατορία του Μεταξά τον βρίσκει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο χωριό του και με τις δυο του ιδιότητες. Παπάς και δάσκαλος επιμένει να υπηρετεί με θάρρος και παρρησία τις αρχές της δημοκρατίας. Στηρίζει τα ιδανικά του και δεν νοιώθει κανένα φόβο στις απειλές του καθεστώτος που αισθάνεται αγκάθι ενοχλητικό το δημοκράτη δάσκαλο και παπά που δεν εννοεί να σκύψει το κεφάλι.

 

Η σθεναρή του αυτή στάση δεν αφήνει τους κρατούντες να ηρεμήσουν. Κι αφού δεν μπορεί να …συνετίσει τον απροσκύνητο παπά η πολιτική ηγεσία ανατίθεται στην εκκλησιαστική να βάλει τάξη.

 

 

 

Έτσι μια μέρα ο παπα-Γιάννης λαμβάνει την παρακάτω επιστολή με ημερομηνία 8/2/1940:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ο παπα-Ιωάννης διάβασε με προσοχή βέβαια την επιστολή του προϊσταμένου του αλλά καθόλου δεν θορυβήθηκε. Ας έλεγε ότι ήθελε ο υποχρεωμένος από το καθεστώς ιεράρχης να ξεχνά σε ποιον απευθύνεται. Η ιδεολογία του ήταν εντελώς προσωπική του υπόθεση. Κανένας δεσπότης, καμιά απειλή δεν θα μπορούσε να τον υποτάξει.

 

 

 

Συνέχισε την ίδια τακτική, χωρίς φόβο και με περισσότερο πάθος, αλλά δεν πρόλαβε να υποστεί και τη συνέπεια των πράξεών του, γιατί στο μεταξύ η ατμόσφαιρα βάραινε. Τα σύννεφα της συμφοράς απειλούσαν πια και τη χώρα μας.

 

Η κήρυξη του πολέμου βρήκε τον παπα-Γιάννη, έτοιμο να ριχτεί κι αυτός στη μάχη αλλά οι συνθήκες δεν το επέτρεπαν. Ήθελε αλλά δεν γινόταν να βρεθεί εκεί που λαχταρούσε η ψυχή του. Κι αυτή τη φορά δεν είχε το δικαίωμα να ακολουθήσει τη φωνή του καθήκοντος. Δεν άργησε όμως να του δοθεί και πάλι η ευκαιρία να δείξει τα θερμά του πατριωτικά αισθήματα. Ήταν η Μάχη της Κρήτης. Από την επόμενη της ρίψης των αλεξιπτωτιστών μέχρι και την τελευταία μέρα ο παπα-Γιάννης βρισκόταν στην πρώτη γραμμή.

 

Ήρθε η σκλαβιά να φέρει πολλά βάσανα και στους Σελλιανούς. Αξίζει να διαβάσετε λεπτομέρειες στο εξαιρετικό βιβλίο «Οι Σελλιανοί των Σελλιών του Δήμου Φοίνικα» του εκλεκτού εκπαιδευτικού κ. Κώστα Ι. Ανδρεδάκη, συγγραφέα ενός από τα βιβλία που δεν πρέπει να λείπουν από καμιά βιβλιοθήκη.

 

Ο παπα-Γιάννης ένοιωθε στο πετσί του κάθε ταλαιπωρία χωριανού του χωρίς να μπορεί να βοηθήσει όσο θα ήθελε. Έζησε πολλές άσκημες στιγμές αλλά ένα γεγονός τον τάραξε τόσο ώστε μέσα σε λίγη ώρα τα κατάμαυρα μέχρι τότε γένια και μαλλιά του έγιναν κάτασπρα.

 

Κι αυτό το περιστατικό αναφέρεται με πολλές λεπτομέρειες στο βιβλίο του Μανόλη Παντινάκη: «Η επαρχία Αγίου Βασιλείου αφηγείται: «Η Κατοχή δεν μας λύγισε…».

 

 

 

Ήταν τότε που συνελήφθησαν τρεις πατριώτες για δολιοφθορά. Ο παπα-Γιάννης ειδοποιήθηκε αμέσως να πάει στο σημείο που κρατούσαν οι Γερμανοί τους ομήρους για τη γνωστή διαδικασία της ορκωμοσίας. Ένας Θεός ξέρει πόσες φορές ο παπα-Γιάννης με την έγνοια πάντα για το χωριό του έβαζε και τη ζωή του σε κίνδυνο. Εκείνη τη μέρα πάντως ήταν γραφτό να μη βοηθά τίποτα τους πατριώτες. Κι ο παπα-Γιάννης Μακρής έδωσε πολλές φορές αφορμή για να κινδυνεύει άμεσα εκείνη τη μέρα. Η πρώτη δόθηκε όταν μαθαίνοντας για την σύλληψη των τριών και την απόφαση για την καταδίκη τους σχολίασε δυνατά: «Δεν τους έφτανε μπάρε μου ο ένας…». Σε λίγο δαιμόνισε πάλι τον αξιωματικό που περίμενε να σπεύσει ο παπάς για να ξεκινήσει η ανάκριση καθυστερώντας όσο μπορούσε στη θεία λειτουργία που τελούσε.

 

Όταν τελικά με βαριά καρδιά έφτασε στο σημείο που τον περίμεναν δέχτηκε αμέσως την οργή τους. Πλησίασε ένας ελληνομαθής αλλά μισέλληνας Γερμανός και αφού σήκωσε το χέρι του να τον χτυπήσει τον ρώτησε αν ήταν κι αυτός στο σαμποτάζ. Κι ζήτησε εξηγήσεις για την καθυστέρηση.

 

Αγέρωχος ο παπα-Γιάννης σήκωσε το κεφάλι. Εξήγησε ότι η θεία Λειτουργία δεν διακόπτεται για κανένα λόγο και αναφέρθηκε στην μοναδική εξαίρεση όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην Αγία Σοφία. Όταν του ζητήθηκε να ορκίσει τους κρατούμενους στο Ευαγγέλιο και πάλι είχε το θάρρος να αρνηθεί με τον εύλογο ισχυρισμό ότι δεν προβλέπει το Ελληνικό Δίκαιο να ορκίζονται οι κατηγορούμενοι για να πάρει σε ουρλιαχτό την απάντηση του Γερμανού:

 

«Το Γ’ Ράιχ ορκίζει…».

 

Σε μια προσπάθεια να σωθούν τουλάχιστον οι δύο ο παπα-Γιάννης αξιοποίησε το δικαίωμα της εξομολόγησης και πρότεινε στους τρεις να αποφασίσουν ποιος θα αναλάβει την ευθύνη. Τους ζήτησε να γίνει ένας από αυτούς ο «Χρίστος του Δρίσκου» εννοώντας τον ήρωα πρόγονό του. Ευτυχώς οι Γερμανοί νόμισαν ότι αναφέρεται στο Χριστό και δεν έδωσαν σημασία. Για τους άμοιρους πατριώτες όμως η τύχη δεν ήταν με το μέρος τους Εκτελέστηκαν και οι τρεις.

 

Αμέσως μετά επέστρεψε ο παπα-Γιάννης στην εκκλησία. Για να διαπιστώσει έκπληκτος ο επίτροπος που είχε αφήσει να προσέχει την εκκλησία ότι ο αγαπημένος τους παπάς είχε γεράσει μέσα σε λίγη ώρα.

 

 

 

Τη Μεγάλη Παρασκευή όμως έβγαλε το άχτι του. Κατά την περιφορά του Επιταφίου κάνοντας την καθιερωμένη στάση σε διάφορα σημεία του χωριού, έξω από το κτήριο που βρίσκονταν οι Γερμανοί ο παπα-Γιάννης έψαλε: «Αράς αράς κατά βαρβάρων…» και τους θύμιαζε. Εκείνοι που δεν καταλάβαιναν τι έλεγε ο παπάς νόμιζαν πως τους ευλογεί και χαμογελούσαν.

 

– Παπα-Γιάννη θα μας κάψεις του είπε τρομαγμένος ο ψάλτης.

 

– Γροίκα και ψέλνε του απάντησε ο ατρόμητος ιερέας και συνέχισε το έργο του.

 

Τέλος στο ίδιο βιβλίο του Μανόλη Παντινάκη, αναφέρεται και η επιτυχία του παπα-Γιάννη να σώσει το χωριό από το κάψιμο που προγραμμάτιζαν οι Σουμπερίτες.

 

Είναι πολλά αυτά που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για τον παπα-Γιάννη. Είναι όμως οι σχετικές αναφορές στα βιβλία που προαναφέραμε, ώστε οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να καταφύγουν και να γνωρίσουν καλύτερα τον παπα-Γιάννη Μακρή.

 

Έναν υπέρμαχο της Δημοκρατίας, ένα φλογερό πατριώτη, έναν σπάνιο άνθρωπο, που τίμησε με τη ζωή και το έργο του και τον τόπο του και την ιεροσύνη του.