H κρητική λύρα είναι ένα τρίχορδο τοξωτό μουσικό όργανο που κατέχει την κυρίαρχη θέση στη μουσική της Κρήτης και των άλλων νησιών που βρίσκονται κοντά της, όπως η Κάρπαθος και η Κάσος. Η κρητική λύρα έχει ομοιότητες με τη βυζαντινή λύρα που εισήχθη στην Κρήτη μετά το 961 μ.Χ όταν το νησί επανακαταλήφθηκε από τον Νικηφόρο Φωκά. Υπάρχουν όμως και άλλες εκδοχές για την είσοδο της λύρας στην Κρήτη. Το θέμα είναι ότι σήμερα αποτελεί το βασικότερο παραδοσιακό όργανο το οποίο συνοδευόμενο από το λαγούτο κυρίως, αλλά και άλλα όργανα ψυχαγωγεί και διασκεδάζει τους περισσότερος Κρητικούς.
Ο Γιώργος Κατσαμάς είναι ένας καταξιωμένος λυράρης και τραγουδιστής με οικογενειακή παράδοση και πλούσια δισκογραφία. Στο κάλεσμα της ιδιοκτήτριας του παιδικού σταθμού «Παιδικό χαμόγελο», δέχτηκε ευχαρίστως να παίξει και να τραγουδήσει μπροστά στα μικρά παιδιά που ενθουσιάστηκαν στο άκουσμα.
Το λαούτο είναι ένα έγχορδο όργανο που στην παραδοσιακή μουσική συνοδεύει κυρίως το βιολί, τη λύρα ή το κλαρίνο. Η χρήση του είναι πολύ διαδεδομένη στην Κρήτη που ενώ παλαιότερα ήταν συνοδευτικό όργανο της λύρας, σήμερα έχει εξελιχθεί και σε σολίστικο και αυτό οφείλεται σε σπουδαίους μουσικούς. Στην οικογένεια του λαούτου ανήκουν και άλλα όργανα όπως το ούτι και λάφτα. Στην Κρήτη η ραγδαία άνοδός του τα τελευταία χρόνια οφείλεται στη δεξιοτεχνία αλλά και δημιουργία τραγουδιών από νέους λαγουτιέρηδες, ένας εκ των οποίων είναι και ο Δημήτρης Σπυριδάκης που δέχτηκε ευχαρίστως να παρουσιάσει το όργανο στα μικρά παιδιά του παιδικού, να παίξει και να τραγουδήσει αποσπώντας θερμά χειροκροτήματα.
Η ασκομαντούρα ή ασκομπαντούρα είναι το αρχαιότερο πνευστό όργανο που κουβαλά μέσα του την ψυχή της Κρήτης και με τον αρχέγονο ήχο του μαγεύει τον ακροατή. Είναι απόγονος του αρχαίου άσκαυλου (ασκός συν αυλός) και αποτελείται από τον αυλό ή μαντούρα και τον ασκό (δέρμα από ερίφιο) τον οποίο γεμίζει αέρα ο μουσικός φυσώντας και όταν αδειάζει (σε συνδυασμό με τους επιδέξιους δακτυλισμούς) παράγει διάφορους σκοπούς μαγεύοντας και ξεσηκώνοντας τους ακροατές. Υπάρχει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού με άλλες ονομασίες. Υπήρξε μαζί με το νταούλι και το σουραύλι το όργανο των βοσκών, που απομονωμένοι στα βουνά εύρισκαν διέξοδο στη μουσική. Μετά από μια περίοδο υποβάθμισης, τελευταία επανήλθε στην επικαιρότητα και πλέον τα περισσότερα συγκροτήματα έχουν μουσικούς που παίζουν ασκομπαντούρα.
Ο Γιάννης Μιχάλας από την Κούφη, είναι αξιόλογος λαγουτιέρης και τραγουδιστής, θεωρείται όμως και ένας από τους καλύτερους ασκομπαντουράρηδες. Δέχτηκε ευχαρίστως την πρόσκληση να παρουσιάσει το όργανο, να μιλήσει γι’ αυτό στα μικρά παιδιά και να κάνει μια επίδειξη κάνοντας τα να πεταχτούν από τις θέσεις τους και να χορεύουν κατενθουσιασμένα.
Τον συνόδευε στο λαούτο ο Γιώργος Τζονευράκης που τραγούδησε μαζί του και μαντινάδες.
Θεωρώ πολύ σημαντική αυτή την πρωτοβουλία που πήραν οι υπεύθυνοι του παιδικού σταθμού «Παιδικό χαμόγελο», διότι έδωσαν την ευκαιρία σε αυτές τις αγνές ψυχούλες να δουν από κοντά, να ακούσουν και να χορέψουν κάτω από τους ήχους των παραδοσιακών μας οργάνων. Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια οι υπεύθυνοι του σταθμού, οι νηπιαγωγοί αλλά και οι μουσικοί που με μεγάλη χαρά δέχτηκαν να παίξουν σε ένα τόσο μικρό ηλικιακά κοινό.
Και κλείνω με μια μαντινάδα:
«Όποιος γροικά από μικρός Κρήτη τα όργανά σου
θα βρίσκεται ώστε να ζει μέσα στην αγκαλιά σου».
