Είχε ρωτήσει εκλεκτός φίλος αν στο αφιέρωμά μας για τους Ρεθεμνιώτες που διακρίθηκαν είτε στα Γράμματα είτε στα άρματα θα κάναμε αναφορά και στους Πρινάρηδες. Αρχικά νομίσαμε ότι αναφέρεται σε δυο τρεις προσωπικότητες από τους σύγχρονους. Δεν ξέραμε για μια σειρά ηρώων που δεν απουσίασε από τους μεγάλους ξεσηκωμούς για την ελευθερία της Κρήτης.
Διαπιστώσαμε ανατρέχοντας σε έγκριτες πηγές ότι με την οικογένεια αυτή συμβαίνει ό,τι με κάθε «καλόσειρο» που δεν άφησε το μετερίζι του σε καμιά από τις μεγάλες επαναστάσεις. Δεν ξέραμε, ειλικρινά, ποιον να ξεχωρίσουμε και να αναφέρουμε πρώτα. Κι επειδή οι Πρινάρηδες που αξίζουν κάθε τιμητική αναφορά είναι αρκετοί, σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα συνολικό αφιέρωμα για τους παλαιότερους, πρωταγωνιστές στους μεγάλους ξεσηκωμούς της Κρήτης και να συνεχίσουμε αργότερα με τους πρωταγωνιστές γεγονότων της σύγχρονης ιστορίας αλλά και απογόνους τους ηγέτες της πνευματικής και πολιτιστικής ζωής.
Από μια εμπνευσμένη ομιλία
Αυτούς που αναφέρουμε μας γνώρισε ο εξαίρετος Ρεθεμνιώτης κ. Βασίλης Αποστολάκης υποστράτηγος της ΕΛΑΣ ε.α. σε μια εμπνευσμένη ομιλία του, κάποτε σε μια τιμητική τελετή για τη συγκεκριμένη οικογένεια. Και μας είχε τόσο εντυπωσιάσει τόσο, που σπεύσαμε να την κρατήσουμε στο αρχείο μας.
Γιατί ο κ. Αποστολάκης ως γνωστόν εκτός από χαρισματικός ομιλητής, που απολαμβάνει πράγματι το ακροατήριό του, είναι εξαιρετικά ακριβής στα στοιχεία που παραθέτει. Έχει την αγωνία κάθε υπεύθυνου μελετητή να μην παρασυρθεί από ανακρίβειες ή από εντυπωσιακές αναφορές, που δεν αξίζουν σε βάθος την όλη προβολή. Ακριβολόγος λοιπόν και μεστός περιεχόμενου σε ό,τι λέει και γράφει ο κ. Αποστολάκης, είχε πει για τους Πρινάρηδες του σημερινού μας αφιερώματος, που έχουμε την αίσθηση ότι πολλοί νεότεροι και μη έχοντες σχέση με το Δαμαβόλου τους αγνοούν.
Στη μάχη μέχρι τα βαθιά γεράματα
«Ο καπετάν Πριναρο Μανώλης (παππούς), επαναστάτης, αγωνιστής, μετείχε σε όλους τους ξεσηκωμούς της Κρήτης από το 1821, που εκδηλώθηκε η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση, μέχρι και το μεγάλο ξεσηκωμό, του 1866. Δυο χρόνια αργότερα πέθανε.
Επικεφαλής μεγάλης ομάδας Μυλοποταμιτών αγωνιστών ο καπετάν Πρινάρης, είχε κοντά του από ηλικίας 12 χρόνων τον εγγονό του Μανωλιό, πρωτότοκο γιο του πρωτότοκου γιου του Μιχάλη και τον γύμναζε στα όπλα.
Το Μανωλιό γεννημένο το 1848, είχε μια έμφυτη κλήση στα όπλα και διακρινόταν από μια ιδιαίτερη επαναστατική και αγωνιστική διάθεση.
Στριφογυριζάμενο, δραστήριο και ευκίνητο όπως ήταν βρισκόταν πρώτο στις βάρδιες, στις μπροσκάδες και στις επιθέσεις, χωρίς κανένα φόβο, χωρίς καμία δειλία μπροστά στα τουρικικά βόλια.
Φόβος και τρόμος είχαν γίνει οι δυο Πριναρο Μανώληδες για τους Τούρκους, που για να τους εκβιάσουν να παραδοθούν, συνέλαβαν τη γριά Πρινάραινα σύζυγό του ενός και γιαγιά του άλλου και την έκλεισαν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων στο Ρουμελί, απ’ όπου ο εγγονός της κατάφερε με κίνδυνο της ζωής του να την απελευθερώσει.
Πέθανε όμως η καημένη από τις κακουχίες του στρατοπέδου ύστερα από λίγο.
Επάξια προαγωγή
Ύστερα από πολλά ανδραγαθήματα, ο εγγονός Πριναρο-Μανώλης, αναγορεύεται αρχές του 1866 σε καπετάνιο και σε ηλικία μόλις 18 χρόνων.
Έτσι στο μεγάλο σηκωμό του 1866 μετέχουν στις προφυλακές δυο καπεταναίοι. Οι Πριναρο μανώληδες. Ο παππούς με τους άνδρες του στου Λατζιμά και ο εγγονός με τους δικούς του στον Πλατανέ.
Ο παππούς πέθανε το 1868 κι ο εγγονός παντρεύτηκε το 1876 με την Καλλιόπη Καραντώνη κι έκαμε 14 παιδιά. Χήρεψε όμως και ξαναπαντρεύτηκε αργότερα την Δέσποινα Δανδόλου με την οποία έκαμε άλλα παιδιά.
Άξιοι απόγονοι
Τούτος ο δεύτερος Καπετάν Πριναρο Μανώλης μετείχε σε όλους τους ξεσηκωμούς, από το 1860 ως τα 1899 που αυτονομήθηκε η Κρήτη. Η Κρητική πολιτεία αναγνωρίζοντας την εθνική προσφορά του απένειμε σύνταξη οπλαρχηγού και του εδίδετο τιμητική θέση σ’ όλες τις εθνικές τελετές και εκδηλώσεις της εποχής. Ένα από τα 14 παιδιά του πρώτου του γάμου ήταν ο Επαμεινώνδας Πρινάρης, που γεννήθηκε το 1885 και κατετάγη στην Κρητική Χωροφυλακή το 1905.
Ήταν ανάμεσα στους 140 επίλεκτους άντρες της Κρητικής Χωροφυλακής που έστειλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη το 1912, υπό τον ταγματάρχη Μομφέρατο για να βγάλουν τη Βουλγαρική φρουρά από την πόλη. Τότε ήταν που για να δηλώνει το επώνυμό του την Κρητική καταγωγή του το έγραψε πρώτη φορά Πριναράκης.
Μεγάλη η δράση της Κρητικής Χωροφυλακής
Πολλά άλλα σχόλια έχουν καταγραφεί την εποχή εκείνη, για τη δράση της Κρητικής Χωροφυλακής μεταξύ των οποίων, του πρώτου Νομάρχη Θεσσαλονίκης Περικλή Αργυρόπουλου, ο οποίος αναφέρει: Την 26ην Οκτωβρίου 1912, παρεδίδετο η Θεσσαλονίκη εις τας ελληνικάς δυνάμεις… Η αταξία, η σύγχυσις ήσαν πλήρης… οι ξένοι και όσοι εποφθαλμιούσαν… διέδιδον ότι οι Έλληνες είναι ανίκανοι να διοικήσουν την Θεσσαλονίκην, ελλείψει μέσων και οργάνων της τάξεως. Οπότε μετά σαράντα οκτώ ώρας απεβιβάζετο η Κρητική Χωροφυλακή και παρήλαυνεν ανά την πόλιν. Η έφιππος προ πάντων έκαμεν εντύπωσιν… Γάλλος συνταγματάρχης ευρισκόμενος εις την Οθωμανικήν υπηρεσίαν, δεν μου απέκρυψε τον θαυμασμόν του.
Ο Εβραίος δημοσιογράφος και συγγραφέας Νεχαμά με το ψευδώνυμο P. Risal έγραψε τα εξής: Τα μάτια των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, συνηθίζουν εις την γραφικήν στολήν των Κρητών Χωροφυλάκων, με τους οποίους αναπτύσσουν εγκάρδιες σχέσεις…
Έσωσαν τη Θεσσαλονίκη
Η παρουσία της Κρητικής Χωροφυλακής κυριολεκτικά έσωσε τη Θεσσαλονίκη. Εκτός του ότι εξαφανίσθηκαν οι Κομιτατζήδες, μέσα σε δύο μήνες, από την άφιξή της, κέρδισε με την κοινωνική συμπεριφορά και την παρουσία της, την εμπιστοσύνη και τη συμπάθεια του πληθυσμού της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής, δημιουργώντας μια σχέση υγιούς κοινωνικής ψυχολογίας μεταξύ του πολυσυλλεκτικού κοινωνικού συνόλου της πόλης και του Σώματος Δημοσίας Τάξεως και Ασφαλείας. Ένα στοιχείο πολύ σημαντικό για τη δημόσια τάξη και την κοινωνική γαλήνη, που λείπει τόσο πολύ από την εποχή μας.
Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, διαβλέποντας τις διαθέσεις των συμμάχων Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, επέμεινε στο Βασιλιά Κωνσταντίνο Β’, να στείλει παράλληλα και Ελληνικές Στρατιωτικές Δυνάμεις να αποτρέψουν τα σχέδια των Βουλγάρων.
Στις 27/10/1912, ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται νικηφόρος στη Θεσσαλονίκη. Την ίδια ώρα η Βουλγαρική Μεραρχία Τοντορώφ, κατηφόριζε από την κοιλάδα του Στρυμώνα τραγουδώντας το σύνθημα: Αρς Μαρς Σόλουν νας, που σημαίνει: Εμπρός μαρς. Η Θεσσαλονίκη είναι δική μας.
Οι Βούλγαροι, δεν σταμάτησαν τις προσπάθειες να εμφανίσουν την Θεσσαλονίκη σαν αναρχούμενη ή και συγκατεχόμενη πόλη. Το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, πέντε μόλις ημέρες από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ομάδα κομιτατζήδων ανατίναξε μια μεγάλη τουρκική αποθήκη πυρομαχικών, με συνέπεια να προκληθεί αναστάτωση και να βγουν οι Κομιτατζήδες να σφάζουν και να ληστεύουν τον τουρκικό πληθυσμό. Η Κρητική Χωροφυλακή, επιτέθηκε χωρίς καθυστέρηση εναντίον τους και τους ανάγκασε, να διαλυθούν και να καταφύγουν στους Στρατώνες του Βουλγαρικού Στρατού.
Απρόκλητη επίθεση
Στις 7 Ιουνίου του 1913, οι Βούλγαροι, χωρίς να κηρύξουν πόλεμο, επιτέθηκαν εναντίον του Ελληνικού Στρατού. Η Δευτέρα Μεραρχία και η Κρητική Χωροφυλακή, επιφορτίστηκαν με το έργο της εξουδετερώσεως της Βουλγαρικής φρουράς Θεσσαλονίκης. Η Κρητική Χωροφυλακή, ανέλαβε να εξουδετερώσει τις διάσπαρτες μέσα στην πόλη εστίες αντιστάσεως των Βουλγάρων, η δε Δευτέρα Μεραρχία την εξουδετέρωση των εκτός της πόλεως Θεσσαλονίκης Βουλγαρικών Δυνάμεων.
Αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν έκανε τότε αυτόν τον πανέξυπνο χειρισμό, να στείλει ολόκληρη τη δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής στη Θεσσαλονίκη, ο Μακεδονικός Αγώνας, που είχε στοιχίσει τόσες ανθρώπινες θυσίες ζωής και αίματος, θα είχε αποβεί μάταιος.
Αυτά τα γεγονότα αναφέρει με επιστημονική ακρίβεια σε βιβλίο του, ο εκλεκτός συγγραφέας και συνεχιστής της παράδοσης κ. Μιχάλης Πριναράκης. Αναφερόμαστε στο έντυπο αφιέρωμα στην Κρητική Χωροφυλακή, που έχει λάβει τις καλύτερες κριτικές και σας συνιστούμε να το διαβάσετε. Στο παρόν αξίζει να τονιστεί ότι ο Επαμεινώνδας Πριναράκης, ήταν ο πρώτος τραυματίας της κρητικής Χωροφυλάκης στη Θεσσαλονίκη κατά τις συμπλοκές με τους Βούλγαρους Κομητατζήδες. Πολέμησε στους εθνικούς αγώνες του 1912-1913, στους Βαλκανικούς πολέμους και στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Ο Επαμεινώνδας Πριναράκης τον Αύγουστο του 1916, ενώ βρισκόταν σε υπηρεσία στην Αστυνομική Διεύθυνση Σερρών, αιχμαλωτίζεται μαζί με το Δ’ Σώμα Στρατού από τα Γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα και οδηγείται στο στρατόπεδο αιχμαλώτων του Γκέρλιτς της Γερμανίας. Δραπετεύει όμως από το στρατόπεδο και ύστερα από ομηρικές περιπλανήσεις στην ύπαιθρο γερμανική χώρα, καταδιωκόμενος από τις Γερμανικές αρχές, καταφέρνει να επιστρέψει στην Ελλάδα στις 26 του Δεκέμβρη, Χριστούγεννα του 1918, ύστερα από δυόμιση περίπου χρόνια. Εδώ στο χωριό του εν τω μεταξύ, στου Δαμαβόλου, του είχαν κάνει δυο τρία ετήσια μνημόσυνα.
Εκατό χρόνια εθνική δράση
Τον Φεβρουάριο του 1919 παίρνει μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία, όπου πολέμησε ηρωικά, ανδραγάθησε και τραυματίστηκε επανειλημμένα, ως επικεφαλής αποσπάσματος προερχομένων από την Κρητική χωροφυλακή ανδρών που αποστολή είχαν να προστατεύσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς της υπαίθρου από τις επιδρομές των Τσετών. Στη Μικρά Ασία έμεινε ως το 1921. Έτσι με τη θητεία και τη δράση του Επαμεινώνδα στη Μικρασιατική εκστρατεία, η οικογένεια των Πρινάρηδων συμπληρώνει αποδεδειγμένα εκατό χρόνια αγώνων κατά των Τούρκων. Για τους εθνικούς τους αγώνες απονεμήθηκαν πολλές διακρίσεις, μετάλλια και παράσημα ανδρείας, πανηγυρικοί έπαινοι και προαγωγές επ’ ανδραγαθία, ώστε να φτάσει στο βαθμό του αντισυνταγματάρχου. Τραυματίστηκε 12 φορές. Παντρεύτηκε τη Μαρία Γασπαράκη από το Χρωμοναστήρι κι απόχτησε επτά παιδιά. Πέθανε το 1942 σε ηλικία 57 ετών από μετακίνηση προς την καρδιά δύο βλημάτων που ήταν σφηνωμένα στην αριστερά πλευρά του…».
Τα σπάνια αυτά ιστορικά στοιχεία θα μπορούσαν να μείνουν εντελώς άγνωστα αν δεν έκανε την εξαιρετικής ιστορικής σημασίας καταγραφή ο κ. Μιχάλης Πριναράκης, όπως προαναφέραμε και αν προηγουμένως δεν είχε οργανώσει πριν από αρκετά χρόνια τιμητικές εκδηλώσεις στου Δαμαβόλου για να τιμηθούν οι ήρωες αυτοί, ο τοπικός σύλλογος με πρωτοβουλία του πάντα δραστήριου κ. Μανόλη Παπαδάκη. Θα πρέπει πάντως να παραμένει άσβεστη η μνήμη τέτοιων πατριωτών και να προβληθούν περισσότερο γιατί αναδεικνύουν μια οικογένεια που πρόσφερε πολλά στους αγώνες για την ελευθερία.
