Δυο γραφικά τρενάκια το πρωί και τρία πούλμαν, ένα τρενάκι το απόγευμα και δύο πούλμαν και δεκάδες Ι.Χ. συνωστίζονται στην πλατεία του Άι-Γιάννη για να «ξεφορτώσουν» τους αλλοδαπούς τουρίστες. Αυτό γίνεται σε καθημερινή βάση τη στιγμή που άλλα χωριά και πόλεις για να προσελκύσουν πενήντα-εκατό ξένους, προγραμματίζουν εορτές, συναυλίες, πανηγύρια, θέατρα, διαλέξεις, αναβιώσεις παλιών εθίμων και ό,τι άλλο μπορεί να τραβήξει Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Στον οικισμό της Αργυρούπολης δε γίνεται τίποτα απ’ αυτά. Απλώς οι τουρίστες που καταφθάνουν έρχονται για να ακούσουν και να δουν και να μάθουν περισσότερα για την Αρχαία Λάππα και για τις φυσικές ομορφιές της Αργυρούπολης. Τα τετρακόσια-πεντακόσια αυτά άτομα γεμίζουν κάθε μέρα τα σοκάκια του χωριού, άτομα κάθε ηλικίας, κάθε χρώματος και κάθε φυλής. Από τους συνοδούς ξεναγούς τους, μαθαίνουν για την αρχαία Λάππα από τα χρόνια της Γεωμετρικής εποχής που ιδρύθηκε ο οικισμός αυτός και εμφανίστηκε η κεραμική τέχνη. Μαθαίνουν για την Ελληνιστική εποχή που ήρθαν οι Ρωμαίοι, για τη Ρωμαϊκή περίοδο και τα αρχιτεκτονικά λείψανα που έχουν αποκαλυφθεί στο χώρο της σημερινής Αργυρούπολης, για τα σημαντικά γλυπτά που βρέθηκαν και που φυλάσσονται στο μουσείο του Ρεθέμνου και Ηρακλείου, για τα νομίσματα και τα αγγεία, για τις Επιγραφές με τα Ψηφίσματα της Αρχαίας Λάππας. Τους μιλούν ακόμα οι ξεναγοί για την Α’ Βυζαντινή Περίοδο με τους Επισκόπους της Λάππας να λαμβάνουν μέρος στις Συνόδους της Εφέσου (431) και Καρχηδόνας (451). Τους ενημερώνουν για τη Β’ Βυζαντινή Περίοδο και την κατάκτηση της Κρήτης από τον Νικ. Φωκά (961), και κατόπιν για την παρακμή του οικισμού. Κάνοντας το τουρ του χωριού τους δείχνουν τα υπολείμματα που άφησαν στο πέρασμά τους οι Βενετοί και για τη μετονομασία της Λάππας, σε Πόλη. Τους μιλούν για τους τοιχογραφημένους ναούς του 14ου αιώνα και τους δείχνουν την Παναγία στα Μπαροτσιανά, τον Άγιο Νικόλαο στον Κουμαρέ, την Αγία Κυριακή στον ποταμό και μερικές άλλες. Τους δείχνουν το υπέρθυρο που σώζεται με τη χαραγμένη σε πέτρα επιγραφή: «OMNIA NUNDI FUMUS ET UMBRA», σε παλαιό μέγαρο των Βενετών. Τους δείχνουν το περίφημο ψηφιδωτό δαπέδου, που σώζεται σε καλή κατάσταση, ψηφιδωτό Δημοσίου Λουτρού με τις πολύχρωμες ψηφίδες σε σχέδιο εντυπωσιακής γεωμετρικής σύνθεσης του 2ου-3ου μ. Χ. αιώνα. Τους δείχνουν τα εγκαταλελειμμένα σε χαραγμένες πέτρες, ψηφίσματα της αρχαίας Λάππας που βρίσκονται εδώ κι εκεί. Τα μαρμάρινα κιονόκρανα και ιωνικούς κίονες και ό, τι άλλο βλέπουν περιδιαβαίνοντας το «ριγκ» του Πάνω Χωριού που βρίσκονται όλα τα παραπάνω.
Τέλος, τους μιλούν για τον 19ο αι. που ονομάστηκε ο οικισμός από Πόλη σε Αργυρούπολη. Ονομασία που αναφέρεται για πρώτη φορά από την Επαναστατική Επιτροπή της Κρήτης του 1822. Δείχνοντας οι ξεναγοί το παλαιό αλληλοδιδακτικό Δημοτικό Σχολείο στην πλατεία του Άι- Γιάννη και την επιτοίχια χαραγμένη επιγραφή: «ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ 1865, ΑΠΡΙΛΙΟΥ ‘12» τους εξηγούν ότι το 1878 μέσα στο σχολείο αυτό αποφασίστηκε η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα από την Επαναστατική Κυβέρνηση της Κρήτης. Δεν τολμούν όμως οι ξεναγοί να αναφέρουν και να οδηγήσουν τους τουρίστες στην περίφημη Νεκρόπολη της Αρχαίας Λάππας που βρίσκεται στο χώρο των Αγίων Πέντε Παρθένων στην κοιλάδα του Πετρέ γιατί η πρόσβαση σ’ αυτό το χώρο δεν είναι εύκολη πάρα τα σπουδαία αυτά μνημεία που συναντάμε εκεί. Ο λιθόστρωτος δρόμος έχει βέβαια κάποια διαβατικότητα, αλλά δεν υπάρχει ούτε μία ενδεικτική πινακίδα.
Αυτά συμβαίνουν περίπου κάθε μέρα στην Αργυρούπολη χωρίς να αναφέρω τις δεκάδες αυτοκίνητα Ελλήνων επισκεπτών στις ταβέρνες του ποταμού που εκτός από το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον απολαμβάνουν και τα πλούσια εδέσματα μέσα από τα φλυαρίσματα των τεχνητών και φυσικών καταρρακτών.
Σε όλα αυτά, το ενδιαφέρον του Δήμου Ρεθύμνης και της Αρχαιολογίας για την τουριστική αξιοποίηση των μνημείων και του φυσικού κάλλους της Αργυρούπολης, είναι σχεδόν ανύπαρκτο.
Από δεκαετίας και πλέον με αιτήσεις, με παραστάσεις, με υπομνήματα προσπαθώ να διασώσω την επιτοίχια επιγραφή του Δημ. Σχολείου που αποτελεί πλέον μνημείο και που βρίσκεται έρμαιο των καιρικών συνθηκών. Επίσης αναξιοποίητη μένει η Νεκρόπολη της Αρχαία Λάππας με τους λαξευτούς οικογενειακούς ταφικούς θαλάμους και με τις τοξωτές κόγχες που μας φωτίζουν από τον τρόπο της κατασκευής τους και από τα κτερίσματα που βρέθηκαν για τον πολιτισμό του 1ου π. Χ. αιώνα. Ενώ ήρθαν στο φως το 1997 από ένα πρόγραμμα, μένουν έτσι μέχρι σήμερα και αυτά τα μνημεία, που δεν υστερούν σε τίποτα από αυτά του εξωτερικού. Δεν έγινε καμία περαιτέρω ενέργεια από την Αρχαιολογία.
Καμία εκδήλωση δεν έγινε στην Αργυρούπολη για τα 100 χρόνια της Ένωσης Κρήτης με την Ελλάδα αν και με τα παραπάνω στοιχεία, μια ομιλία τουλάχιστον στον ιστορικό χώρο του Δημοτικού Σχολείου θα ήταν αρκετή. Οι αρμόδιοι της Πολιτιστικής και Τουριστικής προβολής του Δήμου, πρέπει να ξέρουν ότι η πόλη της Ρεθύμνης δεν είναι ο δήμος ολόκληρος, υπάρχουν και οι οικισμοί του. Ο Δήμος και η Αρχαιολογία, καλό θα είναι να τοπογραφήσουν σε ένα τουριστικό οδηγό, σε ένα φυλλάδιο, την ανάδειξη των ιστορικών μνημείων της ευρύτερης περιοχής του Δήμου, όπως για παράδειγμα, ας αναφέρουν για τους μακρύτερους οικισμούς από την πόλη του Ρεθύμνου ότι, στις Αλώνες υπάρχουν τάφοι Ιστορικών χρόνων. Για την Αρχοντική ό,τι έχει απομείνει από τα οικιστικά των Ιστορικών χρόνων. Για το Βιλανδρέδο για τους τάφους των Ρωμαϊκών χρόνων. Για την Επισκοπή για τα οικιστικά κατάλοιπα των Μινωικών και Ρωμαϊκών χρόνων και για την έδρα του Επισκόπου. Για την Κούφη για τη δεξαμενή της ρωμαϊκής εποχής και για τη χάλκινη Μινωική Υδρία. Για την Καρωτή για τους ρωμαϊκούς τάφους. Για τα Μυριοκέφαλα για την ιστορική μονή της Παναγίας «της Αντιφωνήτριας», καθώς και για άλλα μικρότερα χωρία του Δήμου. Επίσης, για τις βυζαντινές εκκλησίες όπως αυτές έχουν περιγραφεί από τον υπογράφοντα κα τον κ. Τρούλη Μιχ.
Θα παρακαλούσα, επίσης, την Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και την τοπική εκκλησιαστική αρχή της Αργυρούπολης να ενδιαφερθούν για το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας του Άι-Γιάννη το οποίο φέρει ρηγματώσεις. Είναι ένα καμπαναριό περίτεχνο του 18ου αι. που αποτελεί πλέον μνημείο, όπως μνημείο αποτελεί και το παλαιό αλληλοδιδακτικό Δημοτικό Σχολείο, με την επιτοίχια επιγραφή του. Μνημείο είναι και το ψηφιδωτό που έχει εγκαταλειφθεί στον… πατριωτισμό και το φιλότιμο των γειτόνων ως προς τη φύλαξη και τον καθαρισμό, κι ας το φωτογραφίζουν εκατοντάδες ξένοι επισκέπτες κάθε μέρα.
Ας γίνει κα Περιφερειάρχη και κε Δήμαρχε με τη βοήθεια της Αρχαιολογίας μια αίθουσα Μουσείου στην Αργυρούπολη με αντίγραφα των αγαλμάτων που έχουν βρεθεί στο χώρο της και εκτίθενται στο μουσείο Ρεθύμνης: Αφροδίτη, Φαυστίνα, Σέραπη, Θεο-Πάνα, και άλλα μικρότερα και μεγαλύτερα εκθέματα, το οποίο Μουσείο θα αποδίδει 50-60 χιλιάδες ευρώ το έτος, στον Δήμο. Και αφού ο χώρος του νεοκλασικού κτιρίου «ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ» θα γίνει Κέντρο Κρητικής Διατροφής (εύχομαι να μην έχει την τύχη της αίθουσας «Ενημέρωση Επισκεπτών» που έγινε πριν λίγα χρόνια), ας γίνει μουσείο το παλαιό Κοινοτικό γραφείο Αργυρούπολης το οποίο είναι σε άριστη κατάσταση και διαθέτει τις απαραίτητες αίθουσες, αλλά παραμένει κλειστό (γιατί κ. Δήμαρχε;). Επίσης κα Περιφερειάρχη βοηθήστε περισσότερο για την ίδρυση του Μουσείου, αφού πέρυσι που σας επισκέφθηκα για τον ίδιο σκοπό, δείξατε μεγάλο ενδιαφέρον, για πληρέστερη και σωστότερη ενημέρωση των επισκεπτών. Επίσης βοηθήστε την κατασκευή αναπαράστασης ενός Υδρομύλου ή Ρασοτριβής όπως αυτοί λειτουργούσαν τον 12ο αι. στις σημερινές πηγές του Μουσέλα.
Ας γίνει μια προσπάθεια από την Αρχαιολογία για συστηματικές ανασκαφές έστω στον στενότερο χώρο της Αργυρούπολης που βρέθηκαν τα προηγούμενα αγάλματα.
Γεωμετρικά χρόνια. Ίδρυση του οικισμού. Εντοπίστηκαν τμήματα τοίχων, λάκκοι και κεραμική.
Ελληνιστική Εποχή. Σε πολλά σημεία του οικισμού επιβεβαιώνεται η αναταραχή που προκλήθηκε από την έλευση των Ρωμαίων τον 1ο αιώνα π.Χ., οι οποίοι διέκοψαν μια σημαντική πορεία δύο τουλάχιστον αιώνων.
Ρωμαϊκή περίοδος. Τα ευρήματα βεβαιώνουν ευημερία. Αρχιτεκτονικά λείψανα αποκαλύπτονται σε όλο το λόφο της Αργυρούπολης. Σ’ αυτή την περίοδο χρονολογούνται σημαντικά γλυπτά, διαφόρων τύπων και προέλευσης αμφορείς, νομίσματα, εισαγμένα αντικείμενα και αγγεία καθημερινής χρήσης, καθώς και προσωπικά αντικείμενα των κατοίκων. Η Λάππα καταστράφηκε ολοσχερώς στα μέσα του 4ου αιώνα από σεισμό.
Α’ Βυζαντινή περίοδος. Η αρχαία Λάππα ήταν έδρα Επισκοπής. Επίσκοποί της έλαβαν μέρος στις Οικουμενικές Συνόδους της Εφέσου (431) και της Χαλκηδόνας (451). Την ακμή της τεκμηριώνουν τμήματα ψηφιδωτού δαπέδου βασιλικής του β’ μισού του 5ου αιώνα και κάποιες επιτύμβιες πλάκες. Λίγο μεταγενέστερο είναι ένα εργαστήριο υαλουργίας που εντοπίστηκε πρόσφατα.
Β’ Βυζαντινή περίοδος. Κατάκτηση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά (961). Ο οικισμός παρακμάζει. Η έδρα της Επισκοπής μεταφέρεται στον Καλαμώνα. Στην περίοδο αυτή ανήκει το πρώτο στρώμα τοιχογραφιών του ναού της Αγίας Κυριακής, στη δυτική όχθη του Μουσέλλα.
Βενετοκρατία. Ο οικισμός τότε λεγόταν Πόλη και Stinpoli. Όταν έληξε η Επανάσταση του Αλεξίου Καλλέργη (1299), η Πόλη του παραχωρήθηκε ως φέουδο. Εργαστηριακοί χώροι του 13ου-14ου αιώνα φανερώνουν ακμή, όπως μαρτυρεί και το πλήθος των τοιχογραφημένων και μη ναών στον οικισμό και τα περίχωρά του (η Παναγία η Μπαροτσανή του 14ου αιώνα, ο Άγιος Νικόλαος στον Κουμαρέ των αρχών του 14ου αιώνα, η Μεταμόρφωση του Σωτήρα, οι Πέντε Παρθένες κ.ά.).
19ος αιώνας. Ο οικισμός ονομάστηκε Αργυρούπολη από την Επαναστατική Επιτροπή του 1822 και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις επαναστάσεις εξαιτίας της θέσης της. Φιλοξένησε την έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής. Τον Απρίλιο του 1867 καταστράφηκε από τους Τούρκους. Το ίδιο έτος μεταφέρθηκε εδώ η έδρα της Γενικής Συνέλευσης των Κρητών. Το 1878, η Γενική Συνέλευση είχε και πάλι εδώ την έδρα της, όταν ψηφίστηκε η ένωση με την Ελλάδα. Δείγματα της οικονομικής ευρωστίας του χωριού αποτελούν οι υδρόμυλοι του 19ου αιώνα στην Αγία Δύναμη, οι οποίοι λειτούργησαν ως ελαιοτριβεία, ρασοτρίβες κλπ.
είναι συγγραφέας-δημοσιολόγος
