«Ποδήλατο στις ελληνικές πόλεις – Προτάσεις προς τις δημοτικές αρχές», είναι ο τίτλος βιβλίου του οργανισμού «Πόλεις για ποδήλατο», συγγραφείς του οποίου είναι οι Θάνος Βλαστός, συγκοινωνιολόγος-πολεοδόμος, καθηγητής του ΕΜΠ και Ευθύμιος Μπακογιάννης, πολεοδόμος – συγκοινωνιολόγος, μηχανικός Ε.Μ.Π., που εκδόθηκε με την αποκλειστική υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε σε επιστημονική ημερίδα που διοργάνωσε το Ε.Μ.Π., την Τετάρτη 16 Μαΐου, στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη (Αθήνα), όπου προσκεκλημένος ως ομιλητής ήταν ο δήμαρχος Ρεθύμνης, Γιώργης Μαρινάκης, ο οποίος χαρακτήρισε τιμητική την πρόσκληση, αφού ο δήμος Ρεθύμνης ήταν ο μοναδικός που προσκλήθηκε απ’ όλη τη χώρα, ως πόλη πρωτοποριακή σε θέματα βιώσιμης κινητικότητας.
Στη διάρκεια της ημερίδας ακούστηκαν πολύ θετικά σχόλια για τα έργα που έχουν εκτελεστεί και το πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης που εφαρμόζει ο δήμος Ρεθύμνης, με χαρακτηριστικότερη την παρέμβαση του προέδρου της επιτροπής για την οδική ασφάλεια, της βουλής κ. Ουρσουζίδη Γεωργίου, ο οποίος καταθέτοντας την προσωπική του εμπειρία από την επίσκεψη του στο Ρέθυμνο, είπε πως την απογοήτευση που ένιωσε επισκεπτόμενος το Ρέθυμνο το 2002, απ’ όπου ήθελε να φύγει την επόμενη κιόλας μέρα, αναίρεσε η επίσκεψη του το 2017 όταν εντυπωσιάστηκε από την εξέλιξη της και τη μεταμόρφωση της πόλης.
Ο δήμαρχος Ρεθύμνου στην ομιλία του επεσήμανε την προτεραιότητα που έχει δώσει ο δήμος στη βιώσιμη κινητικότητα στο Ρέθυμνο, λέγοντας μεταξύ άλλων:
«Το ενδιαφέρον μας για τη βιώσιμη κινητικότητα ως συνθήκη αναβάθμισης της ποιότητας ζωής στην πόλη και την προοδευτική μεταμόρφωση της σε λειτουργική, ελκυστική και φιλόξενη για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της σε συνδυασμό με την τεχνογνωσία και την επιστημονική επάρκεια της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ και του επικεφαλής του, μας εξασφάλισε μια γόνιμη και σταθερή συνεργασία.
Ως εκ τούτου είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε και να προσεγγίσουμε κριτικά τις προτάσεις που επεξεργάστηκε με τον κ. Μπακογιάννη και μας τις καταθέτουν στο συγκεκριμένο πόνημά τους. Η προσέγγιση της ολοκληρωμένης πρότασης των συγγραφέων για το ποδήλατο στις ελληνικές πόλεις, είναι και οραματική αλλά και εδράζεται στη χρηστικότητα και την ρεαλιστική εφαρμογή της.
Αναμφίβολα λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένα εύχρηστο, ευανάγνωστο, στοχευμένο εγχειρίδιο, ένας πολύτιμος οδηγός για κάθε δημοτική αρχή που επιθυμεί να βάλει το ποδήλατο στην καθημερινότητα των πολιτών.
Προσφέρει με πληρότητα, σαφήνεια, ευελιξία και προνοητικότητα, όλες τις αναγκαίες πληροφορίες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων για το ποδήλατο, παρέχοντας σε κάθε δημοτική αρχή ένα δομημένο προσανατολισμό, βασισμένο στη διεθνή εμπειρία και σε παραδείγματα άλλων, εξελιγμένων στον τομέα αυτό, ευρωπαϊκών πόλεων, εμπλουτισμένο με αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό. Μελετώντας το βιβλίο αυτό, διαπιστώνει κανείς ότι περιλαμβάνει όλο το σχεδιασμό που μπορεί να κάνει μια πόλη αποφασισμένη να επικεντρώσει την κυκλοφορία της στο ποδήλατο, από τα πρωτόλεια βήματα μέχρι την κορύφωση των απαιτούμενων παρεμβάσεων.
Η μελέτη που μας παρουσιάζουν οι συγγραφείς, είναι ολιστική. Αντιλαμβάνονται το ποδήλατο ως μια «προσωπική αλλά και συλλογική δραστηριότητα», μια «στάση ζωής» κι όχι απλώς μια τάση μόδας, ως ένα επιπλέον «εργαλείο» για την ανάπτυξη μιας νέας αστικής κουλτούρας.
Οι συγγραφείς πιάνουν κυριολεκτικά από το χέρι τις δημοτικές αρχές για να πορευτούν σε οργανωμένες διαδρομές εγκαθίδρυσης του ποδηλάτου στις ελληνικές πόλεις όχι ως ένα απλό εναλλακτικό μέσο μετακίνησης αλλά ως συνειδητή επιλογή προστασίας του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος, διασφάλισης της λειτουργικότητας της πόλης, προαγωγής της δημόσιας υγείας και ενίσχυσης όλων των πυλώνων της οικονομίας, είτε αυτός είναι ο τουρισμός, είτε ο πολιτισμός, είτε είναι η επιχειρηματικότητα, είτε ο συνδυασμός όλων.
Μας προτρέπουν να γίνουμε κοινωνοί μιας άλλης οπτικής που προσεγγίζει την καθημερινή κίνηση των πολιτών ως μια διαδικασία κοινωνικοποίησης, κοινωνικής συναναστροφής, ανεμπόδιστης συνεύρεσης με τη συντροφιά και τους φίλους μας, σ’ ένα αστικό περιβάλλον στο οποίο ο δημόσιος χώρος ευνοεί την πραγμάτωση αυτής της επικοινωνίας των ανθρώπων».
Προτεραιότητα στην καλλιέργεια παιδείας, κουλτούρας και μιας νέας αντίληψης για την κυκλοφορία
Ο δήμαρχος Ρεθύμνης τόνισε τη σημασία της καλλιέργειας παιδείας και κουλτούρας των πολιτών που θα πρέπει να συνοδεύουν την πολιτική του ποδηλάτου, προτεραιότητα την οποία επισημαίνουν οι συγγραφείς του βιβλίου.
«Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πως προτού καν μιλήσουν για τις αναγκαίες υποδομές που αναπόφευκτα θα συνοδεύσουν τις πολιτικές για το ποδήλατο, οι συγγραφείς, αναφέρονται στις πρωτοβουλίες που θα πρέπει να δρομολογήσει ο κάθε δήμος στην επικοινωνία του με τους πολίτες, στον εσωτερικό συντονισμό των δημοτικών υπηρεσιών, στις συνεργασίες με άλλους δήμους της Ελλάδας και της Ευρώπης που έχουν ανάλογη εμπειρία και κοινούς στόχους για το ποδήλατο και την εν γένει δημιουργία ενός επικοινωνιακού δικτύου συνεχούς αλληλοτροφοδότησης με πληροφορίες, ιδέες και τεχνογνωσία, ενός πλέγματος συμμαχιών, σύμπραξης πόλεων, εξωστρέφειας και δημιουργίας κλίματος συναίνεσης στο εσωτερικό των πόλεων μεταξύ δήμου και πολιτών.
Είναι προφανής λοιπόν η προτεραιότητα που αποδίδουν στην καλλιέργεια παιδείας, κουλτούρας και μιας νέας αντίληψης για την κυκλοφορία, συμβατής με της υγεία, την οικονομία, το περιβάλλον, την ανθρώπινη αλληλεγγύη και τον σεβασμό.
Και έχουν απόλυτο δίκιο. Έχουμε γίνει όλοι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αποδέκτες της δυσπιστίας και της επιφυλακτικότητας των δημοτών, κάθε φορά που προτείνεται μια σημαντική αλλαγή στην καθημερινότητα τους, στο οικείο, σε αυτό που έχουν συνηθίσει και που, ακόμη κι αν δεν τους ικανοποιεί, προτιμούν την ασφαλή ρουτίνα από μια ανατροπή, ακόμη κι αν αυτή είναι πολλά υποσχόμενη.
Η δυσκολία απόκτησης της κοινωνικής συναίνεσης σε θέματα βιώσιμης κινητικότητας, ενισχύεται ενίοτε κι από αντιπολιτευτικές στάσεις στη διάρκεια της συζήτησης στο δημοτικό συμβούλιο ή στο πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης για τις επιχειρούμενες δράσεις, με σκόπιμες καθυστερήσεις και συνακόλουθη απώλεια πολύτιμου χρόνου. Δεν είναι άλλωστε μακρινό το παρελθόν κατά το οποίο οι συζητήσεις περί βιώσιμης κινητικότητας και χρήσης ποδηλάτου στις μετακινήσεις προκαλούσαν μειδιάματα, ειρωνεία και θυμηδία» είπε ο κ. Μαρινάκης και αναφερόμενος στις πρωτοβουλίες του δήμου προς την κατεύθυνση αυτή, είπε:
«Εμείς στον δήμο Ρεθύμνης, προκειμένου να επικοινωνήσουμε τις προτάσεις και να διατηρούμε ενεργή την ενδοεπικοινωνία των υπηρεσιών αλλά και τη σχέση δήμου και πολιτών, οργανώσαμε εγκαίρως γραφείο βιώσιμης ανάπτυξης και παρακολούθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, το οποίο στελεχώθηκε με εξειδικευμένο προσωπικό πρόθυμο να εργαστεί επίμονα, και το οποίο επιφορτίστηκε μεταξύ άλλων με την ενημέρωση των υπολοίπων υπηρεσιών του δήμου για τα προγράμματα και την υλοποίηση των έργων που εντάσσονται σε αυτά.
Παράλληλα, υλοποιούμε κατά καιρούς εκστρατείες με ενημερωτικές επισκέψεις σε σχολεία, με δελτία τύπου, με φυλλάδια, με ανακοινώσεις, με ραδιοφωνικές εκπομπές, με αναφορές στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου οι οποίες μεταδίδονται ζωντανά και μπορεί να τις παρακολουθήσει όποιος επιθυμεί μέσω Η/Υ κ.α.».
Ο στρατηγικός σχεδιασμός του δήμου Ρεθύμνου για τη βιώσιμη κινητικότητα
Ο δήμαρχος Ρεθύμνου, στη διάρκεια της ομιλίας του, ανέλυσε τον στρατηγικό σχεδιασμό του δήμου για την βιώσιμη κινητικότητα, λέγοντας μεταξύ άλλων:
«Σε συνεργασία με τον κ. Βλαστό και την ερευνητική του ομάδα, καταρτίσαμε τον στρατηγικό μας σχεδιασμό για τη βιώσιμη κινητικότητα και υλοποιήσαμε πλήθος έργων που αποκατέστησαν τη λειτουργικότητα και την αισθητική της πόλης, όπως νέες πλατείες και ανάπλαση υφιστάμενων με προσανατολισμό τη δημιουργία ελεύθερων δημόσιων χώρων, ριζική ανάπλαση κεντρικών οδικών αρτηριών με εκτεταμένες πεζοδρομήσεις, δημιουργία μεγάλων ασφαλών πεζοδρομίων λαμβάνοντας ειδική μέριμνα για τα άτομα με αναπηρία, δημιουργία νέων ποδηλατοδρόμων κι ενθάρρυνσης της χρήσης των εναλλακτικών μορφών μετακίνησης για σύντομες σχετικά διαδρομές.
Ειδικά για το ποδήλατο δημιουργήσαμε ένα πλέγμα ποδηλατοδρόμων συνολικού μήκους 12 χλμ. που εκτείνεται σε κεντρικούς δρόμους της πόλης και το παραλιακό μέτωπο, ώστε οι ποδηλάτες να συνδυάζουν τη μετακίνησή τους με μια ευχάριστη βόλτα δίπλα στη θάλασσα. Επιπλέον με χρηματοδότηση από Leader δρομολογήσαμε τη δημιουργία ποδηλατικού δικτύου, που θα εκτείνεται σε όλο το μήκος του δήμου και την ενδοχώρα σε μια διαδρομή μήκους 70 χιλιομέτρων. Επίκειται δε η ανάπλαση μιας πλατείας 8 στρ., που βρίσκεται σε πυκνοκατοικημένη περιοχή του Ρεθύμνου όπου κι εκεί, βάση μελέτης, θα δημιουργηθεί ποδηλατόδρομος και θα εγκατασταθεί σύστημα κοινόχρηστων ηλεκτρικών ποδηλάτων και ενός ποδηλάτου ΑμεΑ.
Παράλληλα προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες εφαρμογής της ενοικίασης κοινόχρηστων ποδηλάτων και βρισκόμαστε αυτή την περίοδο, στη φάση σύνταξης πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την εγκατάσταση συστήματος 300 κοινοχρήστων ποδηλάτων τόσο συμβατικών όσο και ηλεκτρικών με αναλογία υπέρ των ηλεκτρικών, η οποία υπολογίζουμε να τελεσφορήσει εντός του επόμενου διμήνου.
Επίσης συμμετέχουμε σε ευρωπαϊκές συναντήσεις, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 2014, μέσω του προγράμματος Leonardo Da Vinci με θέμα «την οργάνωση και προώθηση ποδηλατικού τουρισμού», υποστηρίζουμε ακόμη πιο ενεργά, τα τελευταία χρόνια, τις δράσεις που εντάσσονται στην «Ευρωπαϊκή εβδομάδα βιώσιμης κινητικότητας», σε σύμπραξη μια πληθώρα από επιλεγμένους φορείς οι οποίοι αφιλοκερδώς συμμετέχουν στην οργάνωση πραγμάτωση των εκδηλώσεων που εξελίσσονται, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε όλους τους δημόσιους χώρους της πόλης, φιλοξενήσαμε στο Ρέθυμνο, το 2012, το τριήμερο παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδηλατών δημοσιογράφων (WPCC), διοργανώνουμε τα τελευταία οκτώ χρόνια τον ποδηλατικό γύρο πόλης ενώ στις εκδηλώσεις του καρναβαλιού εντάσσεται και η ποδηλατοβόλτα μασκαρεμένων κ.α.
Με αυτές τις δράσεις και ακόμη περισσότερες, ενισχύουμε τον προσανατολισμό μας στην καλλιέργεια ποδηλατικής συνείδησης ενισχύουμε την εξωστρέφεια του δήμου, χτίζουμε τις συμμαχίες μας με πόλεις του εξωτερικού, εξασφαλίζουμε χρηματοδοτήσεις για την εκτέλεση απαραίτητων έργων υποδομής που εξυπηρετούν τη στρατηγική μας για τη βιώσιμη κινητικότητα και δημιουργούμε στους πολίτες το αίσθημα ότι είναι μέλη της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένεια, ότι ζουν σε μια πόλη που εκσυγχρονίζεται διαρκώς και ότι θα πρέπει να ενστερνιστούν πρακτικές, διαφορετικές από αυτές που γνώριζαν μέχρι σήμερα.
Έτσι, λοιπόν διεκδικούμε ευρωπαϊκά προγράμματα στον βαθμό που επιτρέπει το ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον και η πίεση του χρόνου για την προετοιμασία μιας αξιόπιστης πρότασης. Το Civitas Destinations, είναι ένα πρόσφατο παράδειγμα, όπου ο δήμος μας μαζί με το Πολυτεχνείο Κρήτης έχουν ενταχθεί στα πλαίσια του HORIZON 2020 το μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα της Ευρώπης και αφορά σε στοχευμένες δράσεις ενίσχυσης της βιώσιμης κινητικότητας για καθαρές ασφαλείς έξυπνες και βιώσιμες μεταφορές για τους τουρίστες και τους κατοίκους του».