« Όπως το έδαφος, όσο πλούσιο και να είναι, δεν μπορεί να είναι παραγωγικό χωρίς καλλιέργεια, έτσι και το μυαλό χωρίς πολιτισμό δεν μπορεί ποτέ να παράγει καλούς καρπούς», (Σενέκας, Ρωμαίος Φιλόσοφος).
Αυτό που συχνά καθορίζει ποιοι είμαστε, είναι ο πολιτισμός μας και οι επιρροές μας από άλλους πολιτισμούς.
Τα Ηνωμένα Έθνη τονίζουν τη σημασία του πολιτισμού στο ιδρυτικό καταστατικό τους. Το άρθρο 1 του καταστατικού Χάρτη, το οποίο καθορίζει τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών, απαιτεί «διεθνή συνεργασία για την επίλυση διεθνών προβλημάτων οικονομικού, κοινωνικού, πολιτιστικού ή ανθρωπιστικού χαρακτήρα».
Το άρθρο επίσης 22 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ορίζει ότι: « όλοι έχουν δικαίωμα στην υλοποίηση των πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας».
Έτσι ο Χάρτης και η Οικουμενική Διακήρυξη καθιερώνουν τον πολιτισμό ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.
Από την αρχαιότητα έως σήμερα ο πολιτισμός χρησιμοποιήθηκε ως ένας τρόπος για τους ηγέτες και τις χώρες να δείξουν ποιοι είναι, να διεκδικήσουν τη δύναμή τους και να δημιουργήσουν ισχυρές σχέσεις.
Σήμερα η πολιτιστική διπλωματία είναι ένα μέσο, μέσω του οποίου οι κυβερνήσεις μπορούν να αυξήσουν τον σεβασμό και την κατανόηση μεταξύ των άλλων χωρών γεγονός που συμβάλει στην δημιουργία και εδραίωση καλών σχέσεων μεταξύ των χωρών του κόσμου.
Στην εξωτερική πολιτική, που κυριαρχείται από την ρεαλιστική πολιτική σκέψη, ο πολιτισμός και οι πολιτιστικές ανταλλαγές, συχνά θεωρούνται ως μέσα επιθυμητά μεν, αλλά όχι απαραίτητα δε.
Κι όμως η πολιτιστική διπλωματία διατηρεί ανοιχτά κανάλια διαπραγμάτευσης ακόμη και με χώρες όπου κινδυνεύουν οι πολιτικές σχέσεις και συμβάλλει στην επαναπροσδιορισμό των σχέσεων.
Η πολιτιστική διπλωματία υποστηρίζει ότι σήμερα, περισσότερο από πριν, ο πολιτισμός έχει ζωτικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις.
Οι πολιτιστικές ανταλλαγές μας παρέχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουμε άλλους πολιτισμούς, παραδόσεις, ήθη, έθιμα, πεποιθήσεις, κοινωνίες, διατροφικές συνήθειες, γλώσσες, τέχνες και πολλά άλλα.
Μέσα από τις πολιτιστικές ανταλλαγές μαθαίνουμε να καταλαβαίνουμε τους άλλους και τις αξίες που αξίζουν, μαθαίνουμε να μην κρίνουμε με βάση προκαθορισμένες αντιλήψεις, μαθαίνουμε να ακούμε, να εξερευνούμε, να κάνουμε συμβιβασμούς.
Μαθαίνουμε να βλέπουμε τα πράγματα από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες κι έτσι έχοντας ακούσει πολλές διαφορετικές απόψεις διαμορφώσουμε καλύτερη άποψη για πολλά σημαντικά θέματα ακόμη και της προσωπικής ζωής μας.
Μέσω των πολιτιστικών ανταλλαγών, αλλάζουμε ως προσωπικότητες, αποκτούμε ένα πιο ανοιχτό μυαλό, το οποίο μπορεί να παράγει -καλούς καρπούς- όπως είπε ο Σενέκας.
Είναι σαφές ότι μόνο σε μια υγιή άνθηση πολλών πολιτισμών, που αγαπούν την πλούσια ποικιλομορφία τους, μπορεί να διαμορφωθεί μια πραγματικά παγκόσμια κουλτούρα ειρήνης βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό και τη δημιουργική ανταλλαγή.
Τα τελευταία χρόνια, είναι καθολική η αναγνώριση της ανάγκης νέων τρόπων επίτευξης της ειρήνης, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της προόδου σε ένα δραματικά μεταμορφωμένο παγκόσμιο πλαίσιο.
Σε έναν κόσμο όπου οι φωνές όλων των πολιτισμών και των λαών θα ακούγονται με την ίδια σαφήνεια, όπου κανένας πολιτισμός δεν πρέπει να επισκιάζει τον άλλο, και όπου η υπερηφάνεια στον πολιτισμό, αυξάνει μόνο το σεβασμό προς την κουλτούρα των άλλων και για τη συμβολή της στην παγκόσμια κουλτούρα.
Οι άλλοι οι όποιοι «άλλοι», δεν χρειάζεται να είναι αντίπαλοι και η πολυμορφία είναι κάτι όμορφο και αποτελεί την προϋπόθεση της ενότητας.
Την ενότητα, αντί της ομοιομορφίας. Η ενότητα δημιουργεί ανοχή, αποδοχή και ευελιξία. Για την επίτευξη ενότητας, είναι απαραίτητο να εκτιμήσουμε την ποικιλομορφία. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές μας βοηθούν να κάνουμε ακριβώς αυτό. Μαθαίνουμε όσο γίνεται περισσότερα από τους άλλους, αλλά και δίνουμε επίσης όσο μπορούμε περισσότερα σε άλλους.
Τέλος, η εμπειρία πολιτιστικών ανταλλαγών μας επιτρέπει να εκπροσωπούμε τη χώρα μας στον κόσμο, κι αυτό και μόνο μας προκαλεί ευχαρίστηση αλλά και μας κάνει πολύ υπερήφανους.
Εμπεριέχει όμως και ευθύνη. Την ευθύνη να ενεργούμε σωστά, ακριβώς επειδή είμαστε εκπρόσωποι της χώρας μας.
Οι πολίτες στον εικοστό πρώτο αιώνα πρέπει να είναι παγκόσμιοι και τοπικοί ταυτόχρονα.
Η Πολιτιστική διπλωματία υπηρετεί με πίστη και πάθος αυτό το ιδεώδες.
Η Ελένη Βουγιούκαλου είναι διευθύντρια παραρτήματος Κρήτης του Ελληνικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας
