Του ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΙΕΡΩΝΥΜΑΚΗ
Το όνομα του οικισμού Ποταμοί Αμαρίου, στην ομώνυμη κοιλάδα, η οποία σήμερα κατακλύζεται από το Φράγμα των Ποταμών, πιθανότατα προήλθε από την ύπαρξη πολλών μικρών ή μεγάλων ρυακιών, τα οποία συμβάλουν και δημιουργούν τον ποταμό «ΣΦΑΚΟΡΥΑΚΟ», ο οποίος μέσω του Πρασσανού Φαραγγιού εκβάλει στον Πλατανιά.
Οικισμός στους Ποταμούς Αμαρίου, αναμφισβήτητα υπήρξε από την αρχαιότητα. Η παρακάτω αναδημοσίευση από το κείμενο της 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και οι εικόνες σ’ αυτή αποδεικνύουν τούτο.
«Εκτεταμένες εργασίες (1998-2000, 2002-2003, 2007) έγιναν και στους Ποταμούς Αμαρίου, στη λεκάνη κατάκλισης του ομώνυμου φράγματος. Οι έρευνες επικεντρώθηκαν σε τρεις θέσεις, που είχαν ισχυρές ενδείξεις για ύπαρξη αρχαιοτήτων. Στη μια εξ αυτών ήλθε στο φως λουτρική εγκατάσταση του πρώιμου 4ου αιώνα (εικ. 10). Το μικρό αυτό βαλανείο με τους τέσσερις χώρους θα πρέπει να εγκαταλείφθηκε όταν μέρος του καταστράφηκε από την αλλαγή ροής του παρακείμενου ποταμού. Ερευνήθηκαν ακόμα ανασκαφικά ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Γεωργίου, καθώς και μια εργαστηριακή πιθανότατα εγκατάσταση, στον περιβάλλοντα χώρο της Αγίας Κυριακής».
Το φρούριο ΚΟΥΛΕΣ πάνω ακριβώς από το φράγμα, καθώς και τα ερείπια της Παλιοταβέρνας, είναι τα απομεινάρια της κατοίκησης και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Το φυσικό περιβάλλον, το κλίμα, το νερό από τον ποταμό και τα παραγωγικά χωράφια της περιοχής, υπήρξαν στοιχεία που σε καθημερινή βάση προσέλκυαν αγρότες και κτηνοτρόφους από όλα τα γύρω χωριά (κυρίως Παντάνασσα, Βολιώνες, Χάρκια).
Από τις αρχές του 1900 αρχίζει να αναπτύσσεται ο οικισμός που όλοι θυμόμαστε.
Το σπίτι του Χατζηγρηγόρη, ο νερόμυλος των Γερωνυμήδων, του Σήφη το σπίτι, ο σταθμός Χωροφυλακής (Φυλάκιο), το εργοστάσιο και σπίτι του Κοτσίφη, τα σπίτια και καφενεία-ταβέρνες των Κεχαγιαδάκη Νίκου και Βαγγέλη και αργότερα του Γιώργη (Ταμπουνέλη) και των Κοτσιφομιχάλη και Κοτσιφομανώλη, το σπίτι του Μάρκου Τίτου Ιερωνυμάκη, του Χαράλαμπου το σπίτι, το κτίριο και η ταβέρνα του Συνεταιρισμού, το εργαστήριο τσιμεντόλιθων του Μανούσου Ανδρουλάκη και τα σπίτια των παιδιών του Γιάννη και Θρασύβουλου με το βενζινάδικο και τελευταία το σπίτι του Νίκου Ιερωνυμάκη.
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν τα παλιά και νεότερα «μητάτα» που βρισκόταν στην περιοχή (του Νικήστρατου, του Φουρογιώργη, του Μάρκου της Βασίλας, του Βασιλουργομιχάλη του Νεοκλη, του Κώστα κ.α.). Οι μόνιμοι κάτοικοι, οι βοσκοί και οι περιβολάρηδες, οι μέχρι και τέσσερις ταυτόχρονα λειτουργούσες ταβέρνες, καθώς και διερχόμενοι, από και προς το Ρέθυμνο Αμαριώτες, ήταν οι λόγοι που είχαν κάνει τους Ποταμούς, «στέκι». Υπήρξε εποχή (1980-2000) που ζούσαν ή και δραστηριοποιούνταν στους Ποταμούς περισσότερα από 50 άτομα.
Και, κατασκευάστηκε το Φράγμα των Ποταμών. Τα νερά σκέπασαν όλα τα παραπάνω. Η αλματώδης ανάπτυξη των Ποταμών ως οικισμός διακόπηκε. Η όμορφη κοιλάδα μετατράπηκε σε μια πανέμορφη τεχνητή λίμνη.
Ήδη οι δραστήριοι και έξυπνοι Αμαριώτες άρχισαν να αξιοποιούν και να εκμεταλλεύονται τον φυσικό αυτό πλούτο. Ταβέρνες και καφέ στην γύρω περιοχή, επιτυχημένες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (συναυλίες), καθιέρωση αγιασμού των υδάτων τα Θεοφάνεια, τέλεση μυστηρίων (γάμων, βαφτίσεων) στο εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής- που μεταφέρθηκε πριν το σκεπάσουν τα νερά από τον πυθμένα της λίμνης, δείχνουν ότι ο οικισμός των Ποταμών θα συνεχίσει να υπάρχει και πάνω από την λίμνη, ιδιαίτερα μετά την υλοποίηση του προγραμματισμένου Υβριδικού Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ήδη, το Φράγμα Ποταμών είναι ένας από τους τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης.
