Θα συνεχίσουμε την αναφορά μας στις ιστορικές οικογένειες του Ρεθύμνου, με τους περίφημους Πρινάρηδες. Κι εδώ αξιολογώντας κάθε γενιά βλέπουμε να δικαιώνεται το γνωστόν «Άμμες δε γ’ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες».
Διαπιστώσαμε ανατρέχοντας σε έγκριτες πηγές ότι με την οικογένεια αυτή συμβαίνει ό,τι με κάθε «καλόσειρο» που δεν άφησε το μετερίζι του σε καμιά από τις μεγάλες επαναστάσεις. Δεν ξέραμε, ειλικρινά, ποιον να ξεχωρίσουμε και να αναφέρουμε πρώτα. Κι επειδή οι Πρινάρηδες που αξίζουν κάθε τιμητική αναφορά είναι αρκετοί, σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα συνολικό αφιέρωμα για τους παλαιότερους, πρωταγωνιστές στους μεγάλους ξεσηκωμούς της Κρήτης και να συνεχίσουμε αργότερα με τους πρωταγωνιστές γεγονότων της σύγχρονης ιστορίας αλλά και απογόνους τους ηγέτες της πνευματικής και πολιτιστικής ζωής.
Τον καπετάν Μανόλη Πρινάρη είχε παρουσιάσει σε ομιλία του ο κ. Βασίλης Αποστολάκης, Ανώτερος Αξιωματικός ε.α της ΕΛΑΣ αναφέροντας μεταξύ άλλων:
«Ο καπετάν Πριναρο-Μανώλης (παππούς), επαναστάτης, αγωνιστής, μετείχε σε όλους τους ξεσηκωμούς της Κρήτης από το 1821, που εκδηλώθηκε η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση, μέχρι και το μεγάλο ξεσηκωμό, του 1866. Δυο χρόνια αργότερα πέθανε.
Επικεφαλής μεγάλης ομάδας Μυλοποταμιτών αγωνιστών ο καπετάν Πρινάρης, είχε κοντά του από ηλικίας 12 χρόνων τον εγγονό του Μανωλιό, πρωτότοκο γιο του πρωτότοκου γιου του Μιχάλη και τον γύμναζε στα όπλα.
Το Μανωλιό γεννημένο το 1848, είχε μια έμφυτη κλήση στα όπλα και διακρινόταν από μια ιδιαίτερη επαναστατική και αγωνιστική διάθεση.
Στριφογυριζάμενο, δραστήριο και ευκίνητο όπως ήταν βρισκόταν πρώτο στις βάρδιες, στις μπροσκάδες και στις επιθέσεις, χωρίς κανένα φόβο, χωρίς καμία δειλία μπροστά στα τουρικικά βόλια.
Φόβος και τρόμος είχαν γίνει οι δυο Πριναρο-Μανώληδες για τους Τούρκους, που για να τους εκβιάσουν να παραδοθούν, συνέλαβαν τη γριά Πρινάραινα σύζυγό του ενός και γιαγιά του άλλου και την έκλεισαν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων στο Ρουμελί, απ’ όπου ο εγγονός της κατάφερε με κίνδυνο της ζωής του να την απελευθερώσει.
Πέθανε όμως η καημένη από τις κακουχίες του στρατοπέδου ύστερα από λίγο.
Επάξια προαγωγή
Ύστερα από πολλά ανδραγαθήματα, ο εγγονός Πριναρο-Μανώλης, αναγορεύεται αρχές του 1866 σε καπετάνιο και σε ηλικία μόλις 18 χρόνων.
Έτσι στο μεγάλο σηκωμό του 1866 μετέχουν στις προφυλακές δυο καπεταναίοι. Οι Πριναρο-μανώληδες. Ο παππούς με τους άνδρες του στου Λατζιμά και ο εγγονός με τους δικούς του στον Πλατανέ.
Ο παππούς πέθανε το 1868 κι ο εγγονός παντρεύτηκε το 1876 με την Καλλιόπη Καραντώνη κι έκαμε 14 παιδιά. Χήρεψε όμως και ξαναπαντρεύτηκε αργότερα την Δέσποινα Δανδόλου, με την οποία έκαμε άλλα παιδιά.
Άξιοι απόγονοι
Τούτος ο δεύτερος Καπετάν Πριναρο-Μανώλης μετείχε σε όλους τους ξεσηκωμούς, από το 1860 ως τα 1899 που αυτονομήθηκε η Κρήτη. Η Κρητική πολιτεία αναγνωρίζοντας την εθνική προσφορά του απένειμε σύνταξη οπλαρχηγού και του εδίδετο τιμητική θέση σ’ όλες τις εθνικές τελετές και εκδηλώσεις της εποχής. Ένα από τα 14 παιδιά του πρώτου του γάμου ήταν ο Επαμεινώνδας Πρινάρης, που γεννήθηκε το 1885 και κατετάγη στην Κρητική Χωροφυλακή το 1905.
Ήταν ανάμεσα στους 140 επίλεκτους άντρες της Κρητικής Χωροφυλακής που έστειλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη το 1912, υπό τον ταγματάρχη Μομφέρατο για να βγάλουν τη Βουλγαρική φρουρά από την πόλη. Τότε ήταν που για να δηλώνει το επώνυμό του την Κρητική καταγωγή του το έγραψε πρώτη φορά Πριναράκης.
Ένας μεγάλος ήρωας
Ο υποστράτηγος Επαμεινώνδας Πριναράκης, είχε πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο στα πεδία των μαχών από το 1905 μέχρι το 1940.
Γεννήθηκε στο Δαμαβόλου, το 1885, κλωνάρι κι αυτός της ιστορικής οικογένειας.
Ο Επαμεινώνδας ήταν ένα από τα 14 παιδιά του πρώτου γάμου του καπετάν Πριναρο-Μανόλη. Εκεί στου Δαμαβόλου έζησε τα παιδικά του χρόνια και τα πρώτα εφηβικά κι έμαθε τα λιγοστά γράμματά του, ασχολούμενος με τις αγροτοκτηνοτροφικές δραστηριότητες.
Το 1905 κατατάχτηκε ως μαθητής πεζός χωροφύλακας, εις την χωροφυλακή της Κρητικής Χωροφυλακής.
Λάτρης του Βενιζέλου
Η τουρκική σκλαβιά τον είχε σημαδέψει βαθειά όπως και κάθε σύγχρονό του νέο και το όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας ήταν το μεγαλύτερο ιδανικό. Κι ο γνησιότερος εκφραστής της ιδέας ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος γι’ αυτό και ο Επαμεινώνδας έγινε από τους φανατικότερους οπαδούς του.
Για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης κάναμε ιδιαίτερη αναφορά και για τη συμβολή της Κρητικής Χωροφυλακής. Οι δράσεις του γεμίζουν αρκετές σελίδες.
Προαγωγές επ’ ανδραγαθία
Από τη συμμετοχή του στην εκκαθάριση της Θεσσαλονίκης από τη Βουλγαρική Φρουρά, όπου τραυματίστηκε στις συμπλοκές της Αγίας Σοφίας, αλλά και στους άλλους Εθνικούς Αγώνες του 1912-1913, προάγεται «επ’ ανδραγαθία» σε Υπενωματάρχη και του απονεμήθηκαν διάφορα μετάλλια του Ελληνοβουλγαρικού πολέμου, των Βαλκανικών πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου.
Το 1915 προάγεται ύστερα από εξετάσεις σε Ενωμοτάρχη και τον Αύγουστο του 1916, ενώ βρισκόταν για υπηρεσία στην Αστυνομική Διεύθυνση Σερρών αιχμαλωτίζεται με το Δ’ Σώμα Στρατού από τα Γερμανοβουλγαρικά Στρατεύματα και οδηγείται στο στρατόπεδο αιχμαλώτων του Γκέρλιτς Γερμανίας.
«Λόγω απηνούς καταδιώξεως»
Δραπετεύει όμως από το στρατόπεδο Γκέρλιτς «λόγω της απηνούς καταδιώξεως την οποίαν υφιστάμην παρά των εκεί ευρισκομένων συναδέλφων και προϊσταμένων μου, δια τα φιλελεύθερα φρονήματά μου, κατόπιν ανήκουστων βασάνων και λοιπών κακουχιών, κατόρθωσα να επανέλθω εις την προσφιλή πατρίδα την 25ην Δεκεμβρίου 1918» γράφει σε αναφορά Παραπόνων του προς το Αρχηγείο Χωροφυλακής.
Ήταν φυσικό να υφίσταται τόσες ταλαιπωρίες ένας φλογερός οπαδός του Βενιζέλου, όταν συγκρατούμενοί του ήταν Βασιλόφρονες και εμάχοντο ανελέητα τους Κρήτες Βενιζελικούς.
Κι ο Επαμεινώνδας με τη στολή της Κρητικής Χωροφυλακής φάνταζε σα μαύρο πρόβατο με τη σκούρα μπλε τσόχινη βράκα, το μεϊτανογέλεκο και τα μαύρα στιβάνια, ανάμεσα στις χακί στρατιωτικές στολές. Οι σχέσεις κατά συνέπεια και η διαβίωση μαζί τους ήταν τέτοιες, ώστε προτίμησε την απόδραση από το να παραμείνει μαζί τους. Ο απροσκύνητος χαρακτήρας του τα κατάφερε, καθώς δεν τον εγκατέλειπε το απαράμιλλο θάρρος του.
Όλοι τον νόμιζαν νεκρό
Στο χωριό του Δαμαβόλου στο μεταξύ του είχαν κάνει δυο ετήσια μνημόσυνα μια και τον θεωρούσαν σκοτωμένο.
Εκείνα τα Χριστούγεννα του 1918 έμειναν αξέχαστα στους Πρινάρηδες, που αξιώθηκαν να δούνε ζωντανό τον Επαμεινώνδα τους.
Οι αδικίες τον κυνηγούσαν πάντα λόγω των πεποιθήσεών του. Όλοι οι αιχμάλωτοι του Γκέρλιτς προήχθησαν με την απελευθέρωσή τους πλην του Επαμεινώνδα Πριναράκη.
Το γράφει και αυτό σε αναφορά παραπόνων. Αλλά δεν είχε καμιά ανταπόκριση. Δεν του είχε συγχωρηθεί κατά πως φαίνεται η αναφορά των πραγματικών λόγων που τον οδήγησαν στην απόδραση.
Εκπαίδευση και επιμόρφωση
Ο Επαμεινώνδας είχε ανεπαρκή μόρφωση μέχρι που κατατάχτηκε στη Χωροφυλακή. Εκεί όμως απέκτησε αξιοζήλευτες για την εποχή γνώσεις γραμματικές, νομικές, και γενικές, επειδή η εκπαίδευση που υφίσταντο οι άνδρες της Κρητικής Χωροφυλακής είχε προβλέψει και την επιμόρφωση των ανδρών ιδιαίτερα εκείνων που προχωρούσαν στη διοικητική ιεραρχία του Σώματος.
Όσο και αν προσπαθούσαν κάποιοι να ανακόψουν την εντυπωσιακή πορεία του Πριναράκη, δεν τα κατάφεραν. Γιατί ακόμα κι αν προσπαθούσαν να δημιουργήσουν προσκόμματα στον τομέα των τυπικών προσόντων, ήταν τα ανδραγαθήματα που έδιναν πάντα το προβάδισμα στο γενναίο αυτό άνδρα.
Έτσι ως διοικητής της Υποδιοικήσεως Σπηλίου, όταν ειδοποιήθηκε ότι τρεις ένοπλοι φυγόδικοι είχαν φέρει σε απόγνωση τους κατοίκους Αμαρίου και Ρεθύμνης, δεν δίστασε να τους αντιμετωπίσει με δυο άνδρες του. Μετά από πολύωρη συμπλοκή στην οποία τραυματίστηκε και ο ίδιος, ο ένας από τους φυγόδικους σκοτώθηκε και οι άλλοι δυο παραδόθηκαν.
Έτσι προσέφερε μια ακόμα σημαντική υπηρεσία στην Δημόσια Ασφάλεια επιδεικνύοντας γενναιότητα και αυτοθυσία παραδειγματική.
Διώκτης λήσταρχων
Ο Επαμεινώνδας Πριναράκης συμμετείχε και στη Μικρασιατική εκστρατεία που κράτησε περίπου τριάμιση χρόνια. Πρόσφερε κι εκεί ανεκτίμητες υπηρεσίες με το βαθμό του Ενωμοτάρχου. Εκείνο το διάστημα τον κάλεσαν στην Αθήνα για να δώσει εξετάσεις προκειμένου να λάβει το βαθμό του Ανθυπασπιστή και του Ανθυπομοιράρχου. Και τις δύο δοκιμασίες τις πέρασε με επιτυχία. Το βαθμό όμως του ανθυπομοιράρχου δεν του τον έδωσαν με τη γελοία δικαιολογία ότι η ισχύς του πίνακος προακτέων …εξέπνευσε αφού βέβαια είχαν τακτοποιηθεί όλοι οι «ημέτεροι».
Ύστερα από τη συμφορά και την καταστροφή των Ελλήνων του Αϊδινίου, που έγινε στις 19 Ιουνίου του 1919, και την αδικαιολόγητη εγκατάλειψη της πόλης από το σύνταγμα του συνταγματάρχη Σχοινά, όλο το βάρος της καταδίωξης των ληστοσυμμοριών έπεσε στους ώμους της Χωροφυλακής παρά τις τόσες ελλείψεις που την έφερναν συχνά σε δύσκολη θέση. Να σκεφτεί κανείς ότι αρκετές φορές χρησιμοποιούσαν… ζωστήρα να δέσουν τους συλληφθέντες ελλείψει χειροπέδων.
Ο Επαμεινώνδας Πριναράκης ως επικεφαλής μεταβατικού αποσπάσματος εξόντωσε δυο ληστοσυμμορίες. Η μια είχε επικεφαλής κάποιον Χαρατσά, λήσταρχο αιμοσταγή που είχε επιβάλει κεφαλικό φόρο, χαράτσι εξ ου και το όνομα. Αλίμονο σε κείνους που δεν πλήρωναν.
Για την εξόντωση του Χαρατσά απονεμήθηκε στον Πριναράκη πανηγυρικός έπαινος.
Το ίδιο κι όταν συνέλαβε τον λήσταρχο Καρά Γιουσούφ Ογλού Οσμάν και εξάρθρωσε τη συμμορία του.
Είχε να λέει ο Χομπίτης
Θαυμαστής των ανδραγαθημάτων του Πριναράκη ήταν ένας ακόμα γενναίος ο Αναστάσιος Χομπίτης. Όποτε έσμιγε με τον γιο του ήρωα Μιχάλη Πριναράκη του εξιστορούσε διάφορα περιστατικά από την εποχή εκείνη και πάντα κατέληγε με την επωδό: «Αν ήξερες τι παλικάρι ήταν ο πατέρας σου…».
Ο Επαμεινώνδας Πριναράκης είχε τραυματιστεί αρκετές φορές και είχε υποβληθεί σε 12 χειρουργικές επεμβάσεις εξαγωγής βλημάτων, από τις οποίες τρεις στο στήθος και μια στη ρίζα του δεξιού αυτιού.
Το 1934 προήχθη σε μοίραρχο και το 1935 η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά τον έθεσε σε αυτεπάγγελτη αποστρατεία μαζί με 216 αξιωματικούς για τα φιλελεύθερα φρονήματά τους.
Ο Επαμεινώνδας παντρεύτηκε στο Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου, όπου κι έζησε μέχρι το τέλος του βίου του.
Ούτε ένας δρόμος με το όνομά του
Ο ηρωικός αυτός αξιωματικός πέθανε στις 14 Ιουλίου του 1942 σε ηλικία 57 ετών. Από τις κακουχίες που είχε περάσει, δυο βλήματα που ήταν σφηνωμένα στην αριστερά πλευρά του. Ίσως πάλι τον οδήγησε στο θάνατο η επιμόλυνση ενός συριγγίου που είχε στη βάση του κρανίου.
Αυτές θεώρησε ως πιθανές αιτίες θανάτου ο παθολόγος γιατρός Ευάγγελος Δασκαλάκης, με τον οποίο φυγοδικούσαν σε σπηλιές του Βρύσινα κυνηγημένοι από τους Γερμανούς.
Μετά την απελευθέρωση και με Βασιλικό Διάταγμα, αποκαταστάθηκε και δικαιώθηκε μετά θάνατον ο ηρωικός αξιωματικός.
Το 1960-65 το υπουργείο Άμυνας μετονόμασε την πλατεία Δαμαβόλου σε Επαμεινώνδα Πριναράκη. Δυο αιτήματα όμως του Συλλόγου Δαμαβόλου προς τους δήμους Μυλοποτάμου και Ρεθύμνου για να πάρει ένας δρόμος το όνομά του Επαμεινώνδα, έπεσαν στο κενό. Κι ας συνοδεύτηκαν τα αιτήματα με πλήρη φάκελο για τη δράση του ήρωα.
Μιχάλης Πριναράκης
Τα σπάνια αυτά ιστορικά στοιχεία θα μπορούσαν να μείνουν εντελώς άγνωστα αν δεν έκανε την εξαιρετικής ιστορικής σημασίας καταγραφή ο κ. Μιχάλης Πριναράκης, όπως προαναφέραμε και αν προηγουμένως δεν είχε οργανώσει πριν από αρκετά χρόνια τιμητικές εκδηλώσεις στου Δαμαβόλου για να τιμηθούν οι ήρωες αυτοί, ο τοπικός σύλλογος με πρωτοβουλία του πάντα δραστήριου κ. Μανόλη Παπαδάκη. Θα πρέπει πάντως να παραμένει άσβεστη η μνήμη τέτοιων πατριωτών και να προβληθούν περισσότερο γιατί αναδεικνύουν μια οικογένεια που πρόσφερε πολλά στους αγώνες για την ελευθερία.
Άξιος απόγονος της γενιάς αυτής ο Μιχάλης Πριναράκης.
Γεννήθηκε στην Ιεράπετρα, αλλά έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο χωριό της μάνας του, Χρωμοναστήρι του Ρεθύμνου. Έβγαλε το Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο. Ανήκε στην γενιά των μαθητών που σπούδασαν με μεγάλες θυσίες.
Το αγωνιστικό του φρόνημα γιγάντωσε η εμπειρία να τον υποχρεώνουν σε αγγαρεία μια σταλιά παιδί οι κατακτητές.
Εκείνος μας μίλησε για το σημείο που είχαν ταφεί οι 17 ήρωες της Χωροφυλακής, που έπεσαν στη Μάχη της Κρήτης. Ακολούθησε λαμπρές σπουδές.
Σπούδασε Οικονομικές επιστήμες στην Αθήνα και Ιδιωτική Ασφάλιση στην Αγγλία. Θεωρείται ο πιο δόκιμος Έλληνας, ασφαλιστικός συγγραφέας, με ένα πλουσιότατο συγγραφικό και διδακτικό έργο. Διετέλεσε γενικός διευθυντής στον Φοίνικα, διευθύνων σύμβουλος – γενικός διευθυντής στην Ιονική Ασφαλιστική Ζωής, εντεταλμένος σύμβουλος στην Ελληνική Αντασφάλεια και Σύμβουλος στη Δημοτική Ασφαλιστική Επιχείρηση. Είναι καθηγητής στο Ελληνικό Ινστιτούτο Ασφαλιστικών Σπουδών (Ε.Ι.Α.Σ.).
Ασχολήθηκε πάνω από σαράντα χρόνια με το Κρητικό πολιτιστικό Κίνημα και έχει προεδρεύσει πολλά Κρητικά Σωματεία, μεταξύ των οποίων και την Παγκρήτιο Ένωση. Είναι πρόεδρος της Πολιτιστικής Κρήτης και της Τοπικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος της Παγκρητικής Αμερικής, που χρηματοδοτεί τα επιστημονικά προγράμματα του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου της Κρήτης. Έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με την Κρητική πολιτιστική και πνευματική παράδοση και με την Κρητική Λαϊκή Γνώση.
Ο Μιχάλης Πριναράκης διαθέτει και άλλες αρετές. Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τα σπαρταριστά ανέκδοτα, τις περίφημες «Πριναρότσιτες» που σκορπίζουν πάντα το αυθόρμητο γέλιο.
Με τη χαρισματική του φωνή επίσης πλούτισε πολλές εκδηλώσεις με τη αφήγηση και την απαγγελία του.
Είναι ο άνθρωπος που με τις πρωτοβουλίες του έφερε πολλές φορές στο προσκήνιο το χωριό του Χρωμοναστήρι με εκδηλώσεις πανελλαδικής εμβέλειας.
Και παραμένει μια από τις πιο σημαντικές αξίες της Κρητικής παροικίας των Αθηνών.
