Προβληματισμός για την καθυστέρηση στην κατασκευή του Υβριδικού Σταθμού στο φράγμα Ποταμών

Προβληματισμός φαίνεται να διακατέχει τα στελέχη του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης σχετικά με την καθυστέρηση που καταγράφεται στις διαδικασίες κατασκευής και λειτουργίας του Υβριδικού Σταθμού παραγωγής ενέργειας στο φράγμα των Ποταμών Αμαρίου.

 

Η πρόσφατη αδειοδότηση από την ΡΑΕ για την παραγωγή ενέργειας στην εταιρεία «Τέρνα Ενεργειακή ΑΕ» θεωρείται μια θετική εξέλιξη, η οποία όμως δεν μειώνει την αγωνία των στελεχών του Ο.Α.Κ. για το έργο, καθώς ήδη η καθυστέρηση των προβλεπομένων ενεργειών είναι σημαντική για να θεωρείται, ότι δεν τηρούνται με την απαιτούμενη συνέπεια τα αρχικά χρονοδιαγράμματα.

 

Στο μεταξύ εκδόθηκε και επίσημα χθες και δόθηκε στη δημοσιότητα η απόφαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Περιφέρειας Κρήτης σχετικά με τη θετική γνωμοδότησή της επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από την κατασκευή του φράγματος Πλατύ Ποταμού στο Αμάρι με τους όρους, τους οποίους είχαν θέσει οι αρμόδιες υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Ρεθύμνου και προτείνοντας ικανοποίηση των αιτημάτων των κατοίκων της περιοχής, στην οποία θα κατασκευαστεί.

Η συνεδρίαση είχε πραγματοποιηθεί στις 19 Ιουνίου και ως γνωστόν η απόφαση είχε ληφθεί κατά πλειοψηφία, καθώς είχε αρνητική θέση ο εκπρόσωπος της παράταξης «Μία Κρήτη – Περιβάλλον – Άνθρωπος» κ. Αριστείδης Παπαδάκης.

 

Μπορεί την περασμένη Παρασκευή να εκδόθηκε τελικά η άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ΡΑΕ για τον Υβριδικό Σταθμό ισχύος 50mw του φράγματος Ποταμών στην εταιρεία «Τέρνα Ενεργειακή ΑΕ», όμως αυτό έγινε με καθυστέρηση οκτώ μηνών, σε σχέση με τα προβλεπόμενα στην σύμβαση που έχει υπογραφεί μεταξύ εταιρείας και του πρώην Ο.Α.ΔΥ.Κ., ο οποίος σήμερα έχει συγχωνευθεί στον Ο.Α.Κ.

 

Το γεγονός, έχει ήδη προκαλέσει επανέλεγχο της προαναφερόμενης σύμβασης όπως αποκάλυψε μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ο διευθύνοντας σύμβουλος του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης κ. Λευτέρης Κοπάσης.

 

Συγκεκριμένα, ερωτηθείς, για το ποια προβλέπεται να είναι τα επόμενα βήματα μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, εμφανίστηκε προβληματισμένος παρά την πρόσφατη θετική εξέλιξη. Ο ίδιος μάλιστα προσανατολίζεται να προτείνει την συγκρότηση επιτροπής παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης των προβλεπομένων στη σύμβαση, καθώς η καταγεγραμμένη καθυστέρηση αφήνει περιθώρια ανησυχίας ως προς την επίτευξη του τελικού στόχου.

 

Μιλώντας χθες στην εφημερίδα μας ο κ. Κοπάσης ξεκίνησε αναφερόμενος στην σημαντικότητα του έργου λέγοντας ότι «Πράγματι με τη χορήγηση της άδειας παραγωγής από την ΡΑΕ σημειώθηκε ένα σημαντικό βήμα από αυτά που απαιτούνται για την κατασκευή του συγκεκριμένου έργου, που θα αποδίδει μετά την ολοκλήρωσή του εγγυημένη ισχύ 50 MW στο σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας της Κρήτης. Ο συγκεκριμένος Υβριδικός Σταθμός θα συνδυάζει τη λειτουργία Αιολικών Πάρκων στην Σητεία και Αναστρέψιμο Υδροηλεκτρικό Σταθμό με ανάντη ταμιευτήρα στο φράγμα Ποταμών Αμαρίου στο Ρέθυμνο, τα οποία αποτελούν υποχρέωση της αναδόχου Εταιρείας. Αντίστοιχα ο Οργανισμός θα δεσμεύει την απαιτούμενη ποσότητα νερού στο φράγμα για τις ανάγκες της αντλησιοταμίευσης και θα διευκολύνει την ολοκλήρωση του έργου και τη λειτουργία του, χωρίς ωστόσο να παρακωλύει τη διαχείριση του φράγματος για τις υδροαρδευτικές ανάγκες. Σύμφωνα με τα παραπάνω η σημαντικότητα ενός τέτοιο έργου είναι πρόδηλη όχι μόνο για την παραγόμενη ενέργεια που θα εισφέρει στο ενεργειακό ισοζύγιο της Κρήτης, με φιλικό πάντα για το περιβάλλον τρόπο, ούτε μόνο για τα έσοδα προς τον Οργανισμό και την τοπική αυτοδιοίκηση, όσο και για τις θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια της κατασκευής αλλά και λειτουργίας του έργου που όλοι αντιλαμβανόμαστε τη σημασία που έχουν ειδικότερα στις μέρες μας».

 

Συνεχίζοντας ο κ. Κοπάσης έθεσε όμως και τον προβληματισμό που υπάρχει λέγοντας, ότι «Δυστυχώς όμως το βήμα αυτό δεν είναι το πλέον κρίσιμο, απαιτούνται επίσης η χορήγηση της άδειας εγκατάστασης όσο και της άδειας λειτουργίας πριν από την κατασκευή του έργου, ύψους 230 εκ. ευρώ, για την εξεύρεση των οποίων θα απαιτηθεί η χορήγηση δανείου, διαδικασία που αποτελεί διακριτό μέρος της σύμβασης. Εάν δε λάβουμε υπόψη μας ότι η άδεια παραγωγής χορηγήθηκε δυόμιση χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης, με την εκτίμηση ότι καθυστέρησε σχεδόν ένα έτος, διαπιστώνουμε ότι πραγματικά απομακρύνεται η δοκιμαστική λειτουργία του Υβριδικού Σταθμού που έχει οριστεί τον Ιανουάριο του 2018».

 

Η εξέλιξη της έκδοσης της άδειας παραγωγής αντιμετωπίζεται από τα στελέχη του Ο.Α.Κ. ως μια θετική εξέλιξη χωρίς όμως αυτό να σημαίνει, ότι προκαλεί ιδιαίτερη αισιοδοξία, αφού τα βήματα που υπολείπονται κρίνονται ιδιαιτέρως κρίσιμα.

 

Για το πως η Διοίκηση του Ο.Α.Κ. σχεδιάζει να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα ζητήματα που έχουν προκύψει, δήλωσε χθες στην εφημερίδα μας, ότι «Όπως επισημάνθηκε και αρχικά, βεβαίως και είναι ένα σημαντικό βήμα η έκδοση της άδειας παραγωγής από την ΡΑΕ, όμως έχει δημιουργηθεί έντονος σκεπτικισμός, απόρροια και των προσωπικών μου επαφών με στελέχη της Αναδόχου Εταιρείας, σχετικά με την επίτευξη του τελικού στόχου. Είμαστε αναγκασμένοι να προβλέψουμε πιθανή καθυστέρηση από το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί και συγκεκριμένα για την έναρξη της δοκιμαστικής λειτουργίας. Έτσι επανελέγχουμε τη σύμβαση ώστε να διασφαλίσουμε τυπικά τα συμφέροντα του Οργανισμού, ενώ σε επόμενο Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού θα προταθεί ο ορισμός επιτροπής παρακολούθησης της διαδικασίας με τη συμμετοχή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου τακτικών και αναπληρωματικών εκπροσώπων της Αυτοδιοίκησης, ώστε να αποτρέψουμε τις ενδεχόμενες αποκλίσεις υλοποίησης της σύμβασης. Έτσι θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι θα υπερασπιστούμε σε κάθε περίπτωση την τοπική ανάπτυξη στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων μας και των σκοπών του Οργανισμού».

 

Όροι και προϋποθέσεις ακολουθούν τη θετική γνωμοδότηση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Κρήτης για την κατασκευή των έργων αξιοποίησης του υδάτινου δυναμικού του Πλατύ Ποταμού στο Αμάρι.

 

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση που εκδόθηκε, η επιτροπή γνωμοδότησε θετικά για τους περιβαλλοντικούς όρους της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου, του οποίου ο πλήρης τίτλος είναι «Φράγμα στο Πλατύ Ν. Ρεθύμνης, αγωγού μεταφοράς νερού στη Μεσσαρά και αρδευτικού δικτύου στο Πλατύ Δήμου Αμαρίου Ν. Ρεθύμνης» με φορέα υλοποίησης το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά με τους όρους και τις προϋποθέσεις που έθεσε το Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου.

 

Συγκεκριμένα απαιτείται να εξεταστεί η δυνατότητα της οδικής σύνδεσης των οικισμών Βυζαρίου και Πετροχωρίου με την κατασκευή γέφυρας στο κοντινότερο στενό σημείο του δημιουργούμενου ταμιευτήρα, ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία των οικισμών με μια πιο σύντομη διαδρομή.

 

Να ληφθούν μέτρα προστασίας του νερού του ταμιευτήρα από τα αστικά λύματα των γύρω οικισμών και των οποιονδήποτε άλλων δραστηριοτήτων γύρω από τον ταμιευτήρα.

 

Να διασφαλισθεί ότι με την κατασκευή του έργου δεν θα θιγούν τα υφιστάμενα δίκτυα υδροδότησης των οικισμών.

 

Τέλος η επιτροπή, στα πλαίσια της πολιτικής των ανταποδοτικών οφειλών προς τους κατοίκους θεωρεί εύλογο το αίτημα των κατοίκων της περιοχής, για πρόσθετη απαλλοτρίωση γύρω από το έργο του ταμιευτήρα, για τη δημιουργία υποδομών αναψυχής και αθλητισμού, με σκοπό να αναπτυχθεί η περιοχή τουριστικά και προτείνει να εξεταστούν πρόσθετες υποδομές για τα τρία χωριά της περιοχής, που θα στοχεύουν στην αναβάθμιση του επιπέδου ζωής των κατοίκων τους, και θα έχουν σαν αποτέλεσμα τη συγκράτηση του πληθυσμού και τη διευκόλυνση του επαναπατρισμού αυτών που έχουν φύγει και θέλουν να επιστρέψουν.

 

Με σειρά αντιπροτάσεων προς την επιτροπή γνωμοδότησε αρνητικά το μέλος της κ. Αριστείδης Παπαδάκης, ο οποίος πρότεινε να εγκαταλειφτεί η ιδέα της εκτροπής του Πλατύ ποταμού και γενικά των μεγάλων φραγμάτων. Αντιπρότεινε να κατασκευαστούν οι δυο προβλεπόμενες από παλιότερη μελέτη λιμνοδεξαμενές στην περιοχή και να επισκευασθεί η λιμνοδεξαμενή Βυζαρίου, καθώς και την εφαρμογή πολιτικών ορθολογικής διαχείρισης της διάθεσης του νερού, εφαρμογή κινήτρων μείωσης της κατανάλωσης και μακρόπνοο σχεδιασμό του πρωτογενή τομέα με αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, των παραγόμενων προϊόντων, των καλλιεργητικών μεθόδων, με γνώμονα την προστασία του εδάφους, του νερού, της δημόσιας υγείας και της ευημερίας των αγροτικών περιοχών της Κρήτης.

 

Κατά την φάση κατασκευής του έργου αναμένεται σημαντική διακίνηση χωματουργικών και αδρανών υλικών. Το σύνολο των υλικών για την κατασκευή του φράγματος θα προκύψει πρακτικώς από επιφανειακή εκμετάλλευση, ενώ θα υπάρχει και σημαντική ποσότητα υλικών της ανώτερης στρώσης του εδάφους, η οποία θα πρέπει να απομακρυνθεί και να τοποθετηθεί σε αποθεσιοθάλαμο εκτός της λεκάνης κατάκλυσης. Η εκτίμηση για την ποσότητα του υλικού αυτού με ένα βάθος της τάξης των 0.30 έως 0.40m είναι 230.000-300.000m³.

 

Με λεπτομέρειες ακολούθως αναλύονται τα έργα που θα γίνουν, τα οποία περιλαμβάνουν τον μικρό ταμιευτήρα Γερακαρίου, τον μεγάλο στο Πετροχώρι και τον αγωγό για τη μεταφορά νερού στο φράγμα Φανερωμένης.

 

Περιλαμβάνουν μια σειρά από έργα, με στόχο να αρδευτούν κατά προτεραιότητα 45.000 στρέμματα γης στο Αμάρι και τον Άγιο Βασίλειο. Από αυτά τα 6.000 στέμματα θα αρδεύονται από το μικρό φράγμα που έχει προγραμματιστεί να κατασκευαστεί στο Γερακάρι.

 

Μέρος του νερού θα μεταφέρεται στο φράγμα Φανερωμένης για τις ανάγκες της Μεσσαράς. Σύμφωνα με τα όσα κατά καιρούς έχουν εξαγγελθεί από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τοπικούς βουλευτές, ο πλεονάζων ετήσιος όγκος νερού που υπολογίζεται ότι θα ξεπερνά τα 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, θα μεταφέρεται στη Δυτική Μεσσαρά.

 

Πολλοί είναι οι κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν όταν τα έργα θα λειτουργούν.

 

Ο πρώτος είναι η αστοχία με υπερπήδηση, η οποία προκαλείται όταν η στάθμη του νερού ανάντη του φράγματος ανέλθει ψηλότερα από τη στέψη του αναχώματος. Αποτέλεσμα της υπερχείλισης είναι η διάβρωση της στέψης του φράγματος και σταδιακά του αναχώματος. Για την αποφυγή υπερπήδησης κάθε φράγμα διαθέτει υπερχειλιστή ή κατάλληλα έργα εξόδου, ώστε η περίσσεια του νερού να διοχετεύεται κατάντη με ελεγχόμενο τρόπο.

 

Άλλος κίνδυνος είναι αστοχία από εσωτερική διάβρωση ή διασωλήνωση, που ξεκινά όταν η ταχύτητα του νερού, που διηθείται μέσα σε ανάχωμα ή σε αντέρεισμα, γίνεται αρκετά μεγάλη, ώστε να μπορεί να παρασύρει λεπτόκοκκα υλικά του φράγματος, που προκαλούν σχηματισμό ενός «σωλήνα» μέσα στο σώμα του φράγματος ή του αντερείσματος ικανού μεγέθους για να το καταστρέψει. Για την παρακολούθηση της ομαλής συμπεριφοράς και λειτουργίας του φράγματος, τοποθετούνται στο ανάχωμα και στα αντερείσματα, όργανα μέτρησης μετακινήσεων και πιέσεων, των οποίων οι ενδείξεις πρέπει να παρακολουθούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

 

Υπάρχουν και άλλα αίτια όπως ολίσθηση πρανών φράγματος λόγω μειωμένης αντοχής των υλικών κατασκευής, των υλικών θεμελίωσης ή υπέρβαση του σεισμικού φορτίου.

 

Τέλος, οι τυχόν αδυναμίες στη θεμελίωσης ενός φράγματος μπορούν να προκαλέσουν την αστοχία του, ανεξάρτητα από τον τύπο του. Η ύπαρξη ρηγμάτων στη ζώνη θεμελίωσης είναι μία σημαντική παράμετρος που πρέπει να διερευνηθεί κατά τη φάση της μελέτης. Η κατασκευή ενός φράγματος αλλάζει την κατανομή των φορτίσεων στην περιοχή, με αποτέλεσμα ενδεχόμενες μετακινήσεις του υποβάθρου πάνω στο οποίο θεμελιώνεται το φράγμα. Σε περίπτωση ύπαρξης και σχετικής μετακίνησης ρήγματος εξ αιτίας των πρόσθετων φορτίσεων, αυτές οι μετακινήσεις είναι συχνά πολύ μεγαλύτερες από τις ανεκτές με αποτέλεσμα ενδεχόμενη κατάρρευση του φράγματος.

 

Όπως είναι γνωστό, οι αστοχίες φραγμάτων είναι ένα πάρα πολύ σπάνιο φαινόμενο, όχι μόνο σε επίπεδο Ευρώπης αλλά και σε επίπεδο κόσμου. Σχετικά με την πιθανότητα εμφάνισης επικινδύνων-ατυχηματικών καταστάσεων, όπως επίσης και με το μέγεθος και το είδος αυτών κατά τη φάση λειτουργίας των έργων, σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της Οριστικής Μελέτης έχει εκπονηθεί η Μελέτη Θραύσης Φράγματος και Διάδοσης Πλημμυρικού Κύματος.

 

Σε ό,τι αφορά τους προτεινόμενους περιβαλλοντικούς όρους η επιτροπή έθεσε τις προϋποθέσεις oρθολογικής διαχείρισης των φυσικών πόρων και μείωση, κατά το δυνατόν, των απαιτήσεων σε υδατικούς πόρους και ενέργεια.

 

Από τις πιστώσεις για την υλοποίηση του έργου, να εξασφαλίζονται κατά προτεραιότητα οι απαιτούμενες δαπάνες για τα έργα προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Επίσης να υπάρχει πρόγραμμα προληπτικής συντήρησης και επισκευής μηχανικού και μηχανολογικού εξοπλισμού, να εκπονηθεί σχέδιο συντήρησης και λειτουργίας των φραγμάτων και έκτακτης ανάγκης για την περίπτωση αστοχίας, ενώ με ευθύνη του Δήμου Αμαρίου να τεθούν όροι και περιορισμοί των χρήσεων γης γύρω από τη λεκάνη κατάκλυσης του φράγματος Πλατύ.

 

Σύμφωνα με όσα ψηφίστηκαν απαγορεύεται η διάθεση ανεπεξέργαστων υγρών αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων σε ρέματα εντός της υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Πλατύ ανάντη της θέσης του φράγματος Πλατύ, καθώς και η διάθεση ανεπεξέργαστων στερεών αποβλήτων στο έδαφος εντός της υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Πλατύ, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Τα αστικά απορρίμματα θα συλλέγονται και θα αποκομίζονται από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου όπου είναι εφικτό ή με ευθύνη του αναδόχου του έργου για διάθεση σε κατάλληλους χώρους.

 

Μπαίνουν επίσης σειρά από προϋποθέσεις ως προς την περίοδο κατασκευής του έργου με επίκληση των κείμενων διατάξεων της νομοθεσίας ως προς τη λειτουργία των εργοταξίων, τις τεχνικές εργασίες, την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας, τη διαχείριση του θορύβου και της όχλησης αλλά και γενικότερα τις τεχνικές υποδομές που θα πρέπει να κατασκευαστούν. Κάθε σχετική παράμετρος αναφέρεται με λεπτομέρεια, όπως και η σχετική νομολογία που διέπει την κάθε πράξη.

 

Πριν την έναρξη των εργασιών κατασκευής, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί γεωφυσική διασκόπηση και δοκιμαστικές τομές στους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους στις θέσεις Ελληνικά Βυζαρίου, Πετρί, Κορυφή του Κουκογιάννη και Μερώδιανη, προκειμένου να προσδιοριστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα όρια των ως άνω αρχαιολογικών χώρων.

 

Το κόστος των προαναφερόμενων εργασιών να βαρύνει τον προϋπολογισμό του έργου. Τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών και εργασιών, με συγκεκριμένες προτάσεις και υποδείξεις από πλευράς των ΚΕ’ ΕΠΚΑ και 28^ης ΕΒΑ, να υποβληθούν εγκαίρως στην αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ, ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν κατά την προκήρυξη της κατασκευής του έργου.

 

Όλες οι εκσκαφικές εργασίες, οι διαμορφώσεις και τα συνοδά τεχνικά έργα να πραγματοποιηθούν υπό την επίβλεψη του απαραίτητου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού, το οποίο θα προσληφθεί με δαπάνες του έργου. Προς τούτο οι αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες θα πρέπει να ειδοποιηθούν εγκαίρως και εγγράφως για την επικείμενη έναρξη των εργασιών, καθώς θα ληφθεί υπόψη και η αναγκαιότητα κατασκευής έργων προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων που τυχόν αποκαλυφθούν κατά την πορεία εκτέλεσης του έργου.