Οι περιορισμένες βροχοπτώσεις των τελευταίων ετών με αποκορύφωμα τη φετινή παρατεταμένη ανομβρία έχουν προκαλέσει την εύλογη ανησυχία και τον προβληματισμό των φορέων της Κρήτης.
Τα στοιχεία που δημοσιοποίησε ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, Μαρίνος Κριτσωτάκης, είναι χαρακτηριστικά της δύσκολης κατάστασης που επικρατεί καθώς από τη σύγκριση που γίνεται μέσα από μία επισκόπηση σε παλαιότερα χρόνια αναδεικνύονται οι σοβαρές διαστάσεις του προβλήματος που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη άμεσης λήψης μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος.
Ειδικότερα, όπως ο ίδιος αναφέρει σε έγγραφο του που είχε αποστείλει από τον περασμένο Φεβρουάριο σε περιφέρεια, δήμους ΔΕΥΑ του νησιού και τον ΟΑΚ με βάση τα δεδομένα 35 μετεωρολογικών σταθμών, καταγράφεται μια σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων σε όλη την Κρήτη σε ποσοστό από 60% έως 75% σε σχέση με το μέσο όρο των επτά τελευταίων ετών (τα δεδομένα αφορούν σε μετρήσεις μέχρι και τον Ιανουάριο 2018).
Όπως επισημαίνει επιπλέον σημαντικό χαρακτηριστικό για την Κρήτη είναι ότι διανύουμε το τρίτο συνεχές έτος με μειωμένες βροχοπτώσεις. Αναλυτικότερα το υδρολογικό έτος (Σεπτέμβριος-Αύγουστος) 2014-2015 χαρακτηρίστηκε ως Υγρό έτος με σημαντικές βροχοπτώσεις, ακολούθησε το Ξηρό έτος 2015-2016, στη συνέχεα το έτος 2016-2017 με σχετικά μειωμένες βροχοπτώσεις, και το τρέχον έτος 2017-2018 που χαρακτηρίζεται από Ξηρό ως Πολύ Ξηρό (με επιφύλαξη για τις βροχοπτώσεις που θα έχουμε τους επόμενους μήνες).
Συνέπεια των παραπάνω, όπως τονίζεται στο έγγραφο του κ. Κριτσωτάκη, είναι να έχουμε μικρή αναπλήρωση των υδατικών πόρων τόσο στα υπόγεια, όσο και στα επιφανειακά νερά. Οι εισροές στα φράγματα είναι ελάχιστες και η αναπλήρωση των υπόγειων υδροφορέων είναι μικρή.
Συνεπακόλουθα, όπως προσθέτει, παρατηρείται, όπως έχει καταγράφει σε ανάλογες ξηρές περιόδους, η ζήτηση σε νερό άρδευσης να κλιμακώνεται και αυτό αποκτά μεγάλη βαρύτητα με δεδομένο ότι η γεωργία καταναλώνει περίπου το 85% των υδατικών πόρων στο νησί.
«Συστήνουμε οι συλλογικοί φορείς παροχής υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, Δήμοι, ΟΑΚ κ.λπ.) να καταγράψουν τα διαθέσιμα αποθέματά τους και να υπολογίσουν το ισοζύγιο προσφοράς-ζήτησης για την τρέχουσα θερινή και καλοκαιρινή περίοδο. Σε περίπτωση ελλειμματικού ισοζυγίου θα πρέπει εγκαίρως να προβούν σε μέτρα άμβλυνσης του ελλείμματος» τονίζει χαρακτηριστικά στην επιστολή του.
Η Διεύθυνση Υδάτων προτείνει τα παρακάτω ενδεικτικά μέτρα που θα πρέπει ο κάθε φορέας παροχής υπηρεσιών ύδατος να τα εξειδικεύσει/ενσωματώσει ανάλογα με την κατάσταση του ισοζυγίου προσφοράς-ζήτησης της περιοχής ευθύνης του ώστε να αποφευχθεί/αμβλυνθεί η λειψυδρία και οι επιπτώσεις της.
Η εξειδίκευση των μέτρων αυτών θα πρέπει να συνάδει με τη γενικότερη πολιτική για τα ύδατα που είναι η προστασία τους επί τη βάση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, η εφαρμογή του διαχειριστικού σχεδίου του υδατικού διαμερίσματος Κρήτης και η ιεράρχηση (προτεραιότητα) των χρήσεων.
Προτεινόμενα μέτρα πρόληψης λειψυδρίας
Α. Προληπτικά μέτρα για αντιμετώπιση λειψυδρίας:
1. Μέτρα διατήρησης της προσφοράς νερού.
Τα μέτρα αυτά εν δυνάμει περιλαμβάνουν την επιτάχυνση ολοκλήρωσης των υδραυλικών έργων που τυχόν κατασκευάζει ο φορέας, την ετοιμότητα σε εναλλακτικές πηγές υδροδότησης όπως εφεδρικές γεωτρήσεις ή επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων αστικών λυμάτων κ.λπ., συστηματική παρακολούθηση δικτύων για τυχόν διαρροές και ετοιμότητα σε τεχνικό προσωπικό για την άμεση αντιμετώπισή των.
2. Μέτρα ελάττωσης της ζήτησης – «σπατάλης» νερού:
i. Ενημέρωση των χρηστών νερού συνεχής και εξαντλητική για τη σημαντικότητα του προβλήματος που πρόκειται να αντιμετωπίσουν τους επόμενους μήνες. Προτείνεται κατ’ αρχήν η σύγκληση συμβουλίων τοπικών-δημοτικών-αγροτικών συλλόγων-ΤΟΕΒ-ξενοδόχων κλπ. για συζήτηση του θέματος και εξεύρεση των καλύτερων τρόπων ενημέρωσης π.χ. συναντήσεις-εκδηλώσεις-ενημερωτικά φυλλάδια κλπ.
ii. Προληπτικός έλεγχος δεξαμενών – δικτύων για διαρροές και επιδιορθώσεις.
iii. Ενημέρωση για προληπτικό έλεγχο καλής λειτουργίας οικιακών δικτύων και δικτύων τουριστικών μονάδων.
ίν. Έλεγχος και συστηματική καταγραφή στάθμης-παροχής, πηγών, υπόγειων, επιφανειακών.
ν. Καθορισμός προστίμων για αλόγιστη χρήση νερού-ενημέρωση για την επιβολή τους.
vi. Καθορισμός ελλειμματικής άρδευσης ανά καλλιέργεια και περιοχή.
vii. Περιορισμός εποχιακών υδροβόρων καλλιεργειών.
viii. Ενημέρωση από τους ξενοδόχους στους επισκέπτες για περιορισμό της κατανάλωσης νερού.
Β. «Κατασταλτικά» μέτρα για αντιμετώπιση λειψυδρίας:
1. Απαγόρευση ποτισμάτων εκτός πρωινών και βραδινών ωρών καθώς και απαγόρευση ποτισμάτων όταν η ένταση του ανέμου είναι ισχυρή και όταν επικρατούν συνθήκες καύσωνα. Επιβολή προστίμου στους παραβάτες.
2. Επιβολή και τήρηση ελλειμματικής άρδευσης ανά καλλιέργεια και περιοχή, σε συνεργασία με διευθύνσεις αγροτικής ανάπτυξης για τον καθορισμό των ορίων.
3. Απαγόρευση πλύσης αυτοκινήτων, αυλών, κοινόχρηστων χώρων κ.λπ. με νερό ύδρευσης.
4. Περιοδικές διακοπές νερού.
5. Εφαρμογής κλιμακωτού τιμολογίου και σε περίπτωση υπέρβασης της καθορισμένης ανά στρέμμα ποσότητας ως μέτρο να αυξάνεται η τιμή χρέωσης ή και η διακοπή παροχής
6. Παροχή κινήτρων για τη μείωση της κατανάλωσης π.χ. μείωση τιμής/κ.μ. σε όσους εφαρμόζουν στάγδην άρδευση.
7. Εφαρμογή με όρους της δυνατότητας ανόρυξης μικρών ιδιόκτητων γεωτρήσεων
Εκτός των παραπάνω μέτρων, προτείνεται, οι αρμόδιες υπηρεσίες να εντατικοποιήσουν τον έλεγχο τήρησης των όρων των αδειών χρήσεως νερού για τις ιδιωτικές γεωτρήσεις και ειδικότερα της απολήψιμης ποσότητας, και να προβαίνουν σε επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες.
Επισημαίνεται επίσης ότι η αρδευτική περίοδος ορίζεται από τον μήνα Απρίλιο έως τον Οκτώβριο.