Προτάσεις των αγρονόμων και τοπογράφων μηχανικών για το θέμα της οριοθέτησης των οικισμών

Ενόψει της σημερινής συζήτησης στο δημοτικό συμβούλιο του θέματος: «Επανέγκριση διαγραμμάτων ορίων οικισμών Αδελιανού Κάμπου, Πηγιανού Κάμπου, Λούτρας και Σκουλουφίων» το τοπικό τμήμα Ρεθύμνου του Πανελλήνιου Συλλόγου Διπλωματούχων Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών καταθέτει το παρακάτω κείμενο προτάσεων επί της διαδικασίας που εκκινείται από τον Δήμο Ρεθύμνης για την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα της οριοθέτησης οικισμών της Π.Ε. Ρεθύμνης, μετά τις αποφάσεις 56/2017 και 57/2017 του ΣΤΕ:

Το πολεοδομικό πλαίσιο που εφαρμόζεται σήμερα στους περισσότερους οικισμούς της Π.Ε. Ρεθύμνου, βασίζεται στο Π.Δ/24-4-85 ΦΕΚ181/Δ/3-5-85, που δημοσιεύτηκε και εφαρμόζεται εδώ και 32 χρόνια και αφορά οικισμούς κάτω των 2000 κατοίκων (τα μικρά χωριά δηλαδή), ενώ παράλληλα αρκετές αρχικές του διατάξεις έχουν πλέον καταργηθεί από το ΣτΕ ως αντισυνταγματικές. Επί πλέον ενώ δίνει υψηλούς συντελεστές δόμησης, δεν προβλέπει διαδικασία (συγκροτημένη ή μη συγκροτημένη) δημιουργίας κοινωφελών και κοινόχρηστων χώρων.

Μέσα σε αυτά τα 32 χρόνια, κάποιες περιοχές (οικισμοί) στην Π.Ε. Ρεθύμνου, έχουν αναπτυχθεί έντονα [και προβλέπεται να συνεχίζουν να αναπτύσσονται έντονα (αν όχι εντονότερα)] χωρίς να έχουν καμία σχέση σήμερα με τα δεδομένα που επικρατούσαν την δεκαετία του 1980, κατά την αρχική τους οριοθέτηση.

Με αυτά τα δεδομένα στις περιοχές που δέχονται οικιστική πίεση ή χρειάζονται προστασία, αν «απλά» διατηρήσουμε το υφιστάμενο πολεοδομικό πλαίσιο (Π.Δ./24-4-85 ΦΕΚ181/Δ/3-5-85), οι περιοχές αυτές θα αρχίσουν να υποβαθμίζονται, χάνοντας τα όποια πλεονεκτήματα έχουν σήμερα [βλέπε Περιβόλια(1980+), Ατσιπόπουλο (1990+) κ.α.].

Οι σύγχρονες απαιτήσεις για βιώσιμη (αειφορική) ανάπτυξη, επιβάλλουν επιτακτικά τη χρήση του συγκροτημένου (τεχνικά και επιστημονικά) πολεοδομικού σχεδιασμού στις περιοχές ιδιαίτερης (περιβαλλοντικής και οικονομικής) αξίας, που δέχονται (και θα δεχτούν στο μέλλον) οικιστική πίεση. Το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα του Ρεθύμνου (από Γεράνι μέχρι Λατζιμά) έχει (ευτυχώς) όλες τις προδιαγραφές για να αναπτυχθεί ως μία σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη [είδαμε ευχάριστα τα τελευταία χρόνια να μεταμορφώνεται θετικά με τις αναπλάσεις και τις πεζοδρομήσεις (επί υποβάθρου όμως ρυμοτομικού ή γραμμών αιγιαλού όπως είχε προνοηθεί σε πολύ δυσκολότερες εποχές παλαιότερα)].

Αν θέλουμε το Ρέθυμνο να διατηρήσει και στο μέλλον (και γιατί όχι και να βελτιώσει) τις ευοίωνες προοπτικές που έχει, πρέπει από σήμερα, να σχεδιάζουμε και να προστατεύουμε τους μελλοντικούς κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους.

Το Π.Δ/24-4-85 ΦΕΚ181/Δ/3-5-85, όπου σήμερα συνεχίζουμε να το εφαρμόζουμε σε περιοχές που δέχονται οικιστική πίεση, είναι απολύτως ακατάλληλο (και επικίνδυνο) πλέον. Όσο καθυστερούμε να παρέμβουμε ανάλογα υπονομεύουμε τις αναπτυξιακές προοπτικές του τόπου και το μέλλον μας [άραγε πως θα ήταν τα Περβόλια και το Ατσιπόπουλο σήμερα αν είχαν προστατευθεί έγκαιρα στο παρελθόν και αντίστροφα, πως θα ήταν το Ρέθυμνο χωρίς τις (ρυμοτομημένες) φαρδιές λεωφόρους που σήμερα έχουν πεζοδρομηθεί και τον οριοθετημένο αιγιαλό και παραλία που είναι πόλος τουριστικής έλξης;].

Στα πλαίσια τώρα της διαδικασίας που εκκινείται από τον Δήμο Ρεθύμνης [σύμφωνα με το άρθρο 31 του ν. 3937/11 (ΦΕΚ 60/Α/31.03.2011) και την υπουργική απόφαση αρ.27656/09.06.2017 (ΦΕΚ 2106/Β/19.06.2017)] για την εξεύρεση λύσης [επανέγκριση (!)] όσον αφορά την οριοθέτηση οικισμών της Π.Ε. Ρεθύμνης, στους οποίους ακυρώθηκαν οι οριοθετήσεις μετά τις αποφάσεις 56/2017 και 57/2017 του

ΣτΕ, παρά το γεγονός ότι δεν είμαστε καθόλου αισιόδοξοι ότι θα ολοκληρωθεί (λόγω των σημαντικών «τυπικών» παραλείψεων κατά την αρχική οριοθέτηση των οικισμών (π.χ. αποφάσεις δασαρχείου) παραθέτουμε τις προτάσεις μας και διακρίνουμε τρεις κατηγορίες:

1. Οικισμοί της απόφασης 56/2017 του ΣτΕ, οι οποίοι σήμερα δεν έχουν ιδιαίτερη ανάπτυξη ή οικιστική πίεση (π.χ. Λούτρα, Πατσός, Άρδακτος, κ.λ.π.). Οι οικισμοί αυτοί οριοθετήθηκαν με πολύγωνο με το Π.Δ/24-4-85 (ΦΕΚ181/Δ/3-5-85), και υπήρχε χάρτης στην απόφαση της οριοθέτησης, ο οποίος όμως δεν είχε δημοσιευθεί στο αντίστοιχο ΦΕΚ. Σημειώνουμε ότι η οριοθέτηση με συγκεκριμένο πολύγωνο, προβλεπόταν να γίνει, μετά από αυτοψία μηχανικών και εκτίμηση των πραγματικών αναγκών των οικισμών, διαβούλευση και έγκριση από υπηρεσίες (δασαρχείο, αρχαιολογία), υπό τους περιορισμούς της παρ. 2 του άρθρου 4 του Π.Δ/24-4-85 (για τις περιοχές που δεν πρέπει να περιληφθούν σε οικισμό) και υπήρχε σαφής εικόνα των ορίων των οικισμών και τι περιλαμβάνουν (διαδικασία καθόλου τυπική αλλά ουσιαστική).

Στην περίπτωση αυτών των οικισμών θα πρέπει να προωθηθεί η διαδικασία που έχει ξεκινήσει, έτσι ώστε να επανεγκριθούν τα όρια όπως είχαν καθοριστεί σε νέο υπόβαθρο με τις ισχύουσες προδιαγραφές.

2. Οικισμοί της απόφασης 56/2017 του ΣτΕ, οι οποίοι σήμερα έχουν ιδιαίτερη ανάπτυξη ή οικιστική πίεση. Οι οικισμοί αυτοί οριοθετήθηκαν με πολύγωνο με το Π.Δ/24-4-85 ΦΕΚ181/Δ/3-5-85, και υπήρχε χάρτης στην απόφαση της οριοθέτησης, ο οποίος όμως δεν είχε δημοσιευθεί στο αντίστοιχο ΦΕΚ. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι παραλιακοί και περιαστικοί οικισμοί (Αδελιανός και Πηγιανός Κάμπος, Βιολί Χαράκι, Ατσιπόπουλο, Πρινές, κλπ.) οι οποίοι δέχονται ιδιαίτερη οικιστική πίεση.

Στους οικισμούς αυτούς θα πρέπει να προωθηθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός και όχι μόνο η οριοθέτηση. Οι περιοχές αυτές έχουν ιδιαίτερη αξία για όλη την περιφερειακή ενότητα και θα πρέπει να φροντίσουμε για την βιώσιμη περαιτέρω ανάπτυξή τους, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο το βραχυπρόθεσμο κέρδος, αλλά την μακροπρόθεσμη υπεραξία.

3. Οικισμοί που είχαν καθοριστεί στάσιμοι σύμφωνα με το ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ 588/Δ) και οριοθετηθεί με πολύγωνο με το Π.Δ/24-4-85 (ΦΕΚ181/Δ/3-5-85), και στην συνέχεια σύμφωνα με την τροποποίηση του ΠΔ 14.02.1987 (ΦΕΚ 133/Δ/23.02.1987) η οποία αναφέρει ότι: «… Σε οικισμούς που έχουν καθορισθεί σαν στάσιμοι με απόφαση Νομάρχη, σε εφαρμογή διατάξεων του ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ 588/Δ) το όριό τους προσδιορίζεται από ακτίνα 800 μ. από το κέντρο του οικισμού, με την επιφύλαξη των διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου αυτού» τα όριά τους επεκτάθηκαν σε ακτίνα 800 μέτρα από το κέντρο τους.

Στους οικισμούς αυτούς αρχικά, αφ’ ενός δεν είχε καθοριστεί το κέντρο τους και αφ ετέρου δεν είχε συνταχθεί χάρτης κατά την απόφαση, οπότε δεν είχαν εξαιρεθεί περιοχές ακατάλληλες για δόμηση, δασικές, ρέματα, αποστάσεις από οδούς [γενικά δεν ελήφθησαν υπόψη οι περιορισμοί

της παρ. 2 του άρθρου 4 του Π.Δ/24-4-85 για περιοχές που δεν πρέπει να περιληφθούν σε οικισμό (διαδικασία καθόλου τυπική αλλά ουσιαστική, όπως αναφέρουμε και στη πρώτη κατηγορία)]. Γενικά, σε αυτές τις επεκτάσεις που έγιναν μαζικά και «αυτόματα» δεν υπήρχε τότε σαφής εικόνα τι περιλαμβάνεται στον οικισμό (γεγονός σήμερα μη τεχνικά αποδεκτό).

Στη συνέχεια το 2009 για τη θεραπεία της τυπικής (κυρίως) έλλειψης τον διαγραμμάτων συντάχθηκαν χάρτες στους οποίους εξαιρέθηκαν κάποιες κατηγορίες περιοχών (όχι όλες) της παρ. 2 του άρθρου 4 του Π.Δ/24-4-85) για την επαναδημοσίευσή τους σύμφωνα με το αρ. 36 του Ν.3756/2009.

Να σημειωθεί ότι το ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ 588/Δ) που έδινε την δυνατότητα οικοδόμησης κατοικίας σε μικρά γεωτεμάχια σε 800 μέτρα από το κέντρο του οικισμού (βάσει του οποίου τροποποιήθηκε το Π.Δ/24-4-85 και έγιναν και οι επεκτάσεις των οικισμών), αφορούσε περιοχές με μηδαμινή ανοικοδόμηση 35 χρόνια πριν και προωθούσε τη δημιουργία κατοικιών με σκοπό την αποτροπή ερήμωσης των οικισμών αυτών. Σήμερα, οι συνθήκες είναι τελείως διαφορετικές σε κάθε ένα από τους οικισμούς αυτούς. Σε πολλούς από αυτούς τους οικισμούς οι πολίτες σήμερα χρεώνονται φόρους για «οικόπεδα», σε κάποια γεωτεμάχια στα οποία δεν δύναται και δεν υπάρχει λόγος να οικοδομηθούν, ενώ αντίθετα υπάρχουν περιοχές στις οποίες δεν μπορούν να γίνουν επενδύσεις (βιοτεχνικές ή γεωργοκτηνοτροφικές) ενώ θα μπορούσε και θα έπρεπε, γιατί η περιοχή χαρακτηρίζεται ή είναι κοντά σε οικισμό με αδικαιολόγητα μεγάλα όρια.

Για τους οικισμούς της κατηγορίας αυτής, προτείνουμε την ξεχωριστή αξιολόγηση κάθε ενός, για το αν χρειάζεται όλη αυτή η περιοχή (1 ζώνη 800μ.= 2.010 στρέμματα) να είναι σε καθεστώς εντός οικισμού, ή αν πρέπει να μειωθεί, ή αν πρέπει να διατηρηθεί το αρχικό πολύγωνο του οικισμού, με βασικό κριτήριο την υποστήριξη της ανάπτυξης στάσιμων και μειονεκτικών οικισμών.

Γενικότερα και λαμβάνοντας υπόψη τα συνολικά και πολύ μεγάλα πολεοδομικά προβλήματα της Π.Ε. Ρεθύμνου [σύμφωνα με το σκεπτικό των αποφάσεων του ΣτΕ σήμερα επιτρέπονται ερμηνείες που οδηγούν στην μη μεταγραφή συμβολαιογραφικών πράξεων και μπορεί να οδηγήσουν σε νέες προσφυγές και ακυρώσεις (με ότι αυτό αρνητικά συνεπάγεται, στην ταλαιπωρία των πολιτών, στην αξιοπιστία των συναλλαγών, στις ιδιωτικές και Δημόσιες επενδύσεις και στην ανάπτυξη του τόπου)], πρέπει να ξεκαθαριστεί και να ισχυροποιηθεί το πολεοδομικό καθεστώς σε όλη την Π.Ε. Ρεθύμνου με την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων που αφορούν όλες τις οικιστικές περιοχές κάνοντας χρήση κατάλληλων και σύγχρονων πολεοδομικών εργαλείων [Τοπικά Χωρικά Σχέδια (Ν. 4447/2016 άρθρο 7)], ενώ παράλληλα πρέπει να ολοκληρωθούν πολεοδομικές πράξεις [πράξεις εφαρμογής (Αγία Γαλήνη, Σπήλι, Πέραμα κλπ.), Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. .(Δ.Ε. Αρκαδίου, Δ.Ε. Νικηφόρου Φωκά, Δήμου Μυλοποτάμου κλπ.)], που εκκρεμούν εδώ και δεκαετίες σε όλες τις Δημοτικές Ενότητες, λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές και μελλοντικές, πραγματικές ανάγκες, των πόλεων και οικισμών, χωρίς αυτά να αποτελούν απλά ένα σχέδιο επέκτασης οικισμών.

Ο επιστημονικός μας Σύλλογος και τα μέλη του είναι άμεσα εμπλεκόμενοι καθημερινά και γνώστες των τοπικών προβλημάτων σε βάθος. Είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε τεχνική λεπτομέρεια και ελπίζουμε στο μέλλον σε πιο ουσιαστική διαβούλευση με τον Δήμο Ρεθύμνου, για κάθε θέμα σχετικό με το επιστημονικό αντικείμενο της ειδικότητάς μας.