Του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΛΕΚΚΑ*
Έως και τα 12 Μποφόρ έφθασε η ένταση των θυελλωδών ανέμων που έπληξαν την Κρήτη, από το πρόσφατο κύμα κακοκαιρίας που επηρέασε το νησί από τις 12 έως και τις 14 Ιανουαρίου. Συγκεκριμένα στο μετεωρολογικό σταθμό που έχει εγκατασταθεί στον Αγ. Ιωάννη Σφακίων (Δυτικά της Ανώπολης) καταγράφηκε μέγιστη ένταση ανέμου στα 133,6 Χιλιόμετρα/ώρα (12 Μποφόρ) στις 03:40 τα ξημερώματα της Τρίτης 13 Ιανουαρίου. Σε πολλές περιοχές του νησιού, ιδιαίτερα στη Δυτική Κρήτη, σημειώθηκαν μέγιστες εντάσεις ανέμου που έφθαναν έως και τα 10 Μποφόρ και συγκεκριμένα στην Παλαιόχωρα (101,4 χλμ./ώρα), στην πόλη του Ρεθύμνου (93,3 χλμ./ώρα), στον Πλακιά Ρεθύμνου (93,3 χλμ./ώρα), στο Φουρφουρά Αμαρίου (98,2 χλμ./ώρα), ενώ το ανατολικότερο σημείο της Κρήτης που καταγράφηκε ως μέγιστη ένταση ανέμου τα 10 Μποφόρ ήταν το λιμάνι του Ηρακλείου (88,5 χλμ./ώρα). Αναλυτικά οι μέγιστες εντάσεις του ανέμου, όπως καταγράφηκαν σε πολλές περιοχές της Κρήτης, φαίνονται στον Πίνακα 1.
Αυτό όμως το, όχι ιδιαίτερα βαθύ, Βαρομετρικό χαμηλό που προκάλεσε τους πολύ ισχυρούς έως και θυελλώδεις ανέμους, συνοδεύονταν και από αξιοσημείωτα υψηλά βροχομετρικά στοιχεία. Αρκεί να σημειώσω ότι στην περίπτωση που το Βαρομετρικό χαμηλό ήταν λίγο πιο βαθύ, τότε η ένταση των βροχοπτώσεων, αλλά ιδιαίτερα των καταιγίδων, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη με πιο ακραία εμφάνιση καιρικών φαινομένων σε αρκετές περιοχές της Κρήτης. Αυτό βέβαια που συντελεί στη δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων είναι η φυσική απορροή μεγάλων ποσοτήτων βρόχινου νερού από μεγάλα υψόμετρα (ανάντι) σε περιοχές χαμηλότερου υψομέτρου (κατάντι), όπου οι ανθρώπινες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις προκαλούν εμποδισμό στη φυσική αυτή απορροή, μεγεθύνοντας έτσι τις καταστροφικές συνέπειες μίας πλημμύρας.
Στην προκειμένη περίπτωση, της πρόσφατης κακοκαιρίας, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και ένας επιπλέον προσθετικός παράγοντας, που ενίσχυε την παροχή μεγαλύτερων ποσοτήτων νερού, από το λιώσιμο του χιονιού που είχε πέσει στην πρόσφατη και πάλι κακοκαιρία από τις 5 έως τις 7 Ιανουαρίου. Το μεγαλύτερο ύψος βροχής καταγράφηκε και πάλι στη Δυτική Κρήτη και συγκεκριμένα στο φαράγγι της Σαμαριάς (ο σταθμός είναι εγκατεστημένος στο φυλάκιο του χωριού της Σαμαριάς), με 273,4 χιλιοστά νερού για την Τρίτη 13 Ιανουαρίου. Σημαντικά υψηλά ύψη βροχής, την ίδια ημερομηνία, σημειώθηκαν και σε περιοχές του Ρεθύμνου, γύρω από τον Ψηλορείτη, με κορυφαίες αυτές του Φουρφουρά Αμαρίου (235,8 χιλιοστά) και των Ανωγείων (149,2 χιλιοστά).
Στον Πίνακα 2 εμφανίζονται τα σημειωθέντα ύψη βροχής σε πολλούς σταθμούς ανά την Κρήτη. Στις τρεις πρώτες στήλες αναγράφονται τα ημερήσια ύψη βροχής από την έναρξη δράσης του Βαρομετρικού συστήματος στις 12 Ιανουαρίου, έως και την υποχώρησή του στις 14 του μηνός. Στην τέταρτη στήλη σημειώνεται το συνολικό ύψος βροχής που καταγράφηκε σε όλη τη διάρκεια αυτού του τριημέρου δράσης του Βαρομετρικού συστήματος, ενώ στη πέμπτη στήλη φαίνεται το συνολικό ύψος υετού που έχει καταγραφεί, σε όλους αυτούς τους σταθμούς από την αρχή του χρόνου έως και σήμερα 15 Ιανουαρίου.
Αυτά τα ήδη σημειωθέντα ύψη βροχής, που πιστώνονται προφανώς στο 2015, είναι ιδιαίτερα σημαντικά αν αναλογισθεί κανείς ότι σε πολλές περιοχές έχουν φθάσει να καλύπτουν έως και το ήμισυ του μέσου ετήσιου ύψους βροχής που συνήθως σημειώνεται στις περιοχές αυτές. Και βέβαια ο Ιανουάριος δεν έχει τελειώσει ακόμη. Τα πλέον αξιοσημείωτα ύψη βροχής, σύμφωνα με τον πίνακα 2, είναι αυτά του Αγ. Νικολάου (261,8 χιλιοστά) και της Σητείας (199,0 χιλιοστά), όπου ο μέσος ετήσιος όρος για τις περιοχές αυτές της Ανατολικής Κρήτης είναι, ομολογουμένως, από τους χαμηλότερους στην Κρήτη με 450 χιλιοστά, περίπου.
Παρατηρώντας προσεκτικά και τους δύο πίνακες που παρατίθενται, διαπιστώνεται μία, κατά βάση, τυχαία διασπορά των μετρήσεων ανά την Κρήτη, τόσο για τα ανεμολογικά, όσο και για τα βροχομετρικά στοιχεία. Αυτό οφείλεται αφενός, στο σύνθετο γεωφυσικό ανάγλυφο της Κρήτης, με διαφορετικούς προσανατολισμούς (ως προς τη θέση του βαρομετρικού συστήματος) και διαφορετικά υψόμετρα αφετέρου, στη διαδρομή διέλευσης των Βαρομετρικών συστημάτων. Με βάση αυτή τη παρατήρηση όφειλα να παραθέσω και τις μέγιστες εντάσεις ανέμου που έχουν καταγραφεί στον Αγ. Νικόλαο του Ν. Λασιθίου, με τιμή στις 6 Ιανουαρίου στα 96,6 χλμ./ώρα (10 Μποφόρ) από ΔΒΔ διευθύνσεις, ενώ πιο ενισχυμένος άνεμος καταγράφηκε στις 7 Ιανουαρίου με τιμή 111,0 χλμ./ώρα (11 Μποφόρ) από ΒΒΔ διευθύνσεις. Παρόμοιες διαπιστώσεις για διαφοροποίηση των καιρικών στοιχείων που πλήττουν κάποιες περιοχές είναι δυνατό να γίνουν μόνο στην περίπτωση που έχουν εγκατασταθεί αυτόνομοι μετεωρολογικοί σταθμοί, των οποίων τα στοιχεία είναι ιδιαιτέρως αποκαλυπτικά. Σημαντικό είναι βέβαια και το γεγονός ότι η εγκατάσταση και η ομαλή λειτουργία αυτών των μετεωρολογικών σταθμών σε βάθος χρόνου θα αποδώσει ιδιαίτερα σημαντικά στατιστικά στοιχεία, διότι θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι απαιτείται ένας χρονικός ορίζοντας τουλάχιστον 30 ετών, ώστε τα δεδομένα ενός μετεωρολογικού σταθμού να αποτελέσουν ένα αξιόπιστο κλιματικό αρχείο για μία περιοχή.
Δυστυχώς, αυτό που απουσιάζει παντελώς από την Κρήτη είναι η επίσημη καταγραφή σε χιονομετρικά δεδομένα, καθότι δεν διατίθεται κανένας μετεωρολογικός σταθμός ή άλλο ειδικό όργανο για το σκοπό αυτό, επιπλέον, δεν υπάρχει και καμία άλλη συντονισμένη δράση κάποιου φορέα που θα μπορούσε να συμβάλει έστω και στην μερική καταγραφή ή και αποτύπωση του χιονιού στα ορεινά κυρίως τμήματα της Κρήτης.
Σημείωση: Για τη σύνταξη αυτού του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από το δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών που έχει εγκατασταθεί και συντηρείται αποκλειστικά από ερασιτέχνες μετεωρολόγους, οι οποίοι διαθέτουν αστείρευτη αγάπη για τη Μετεωρολογία και με προσωπικό μεράκι μεριμνούν για τη διαρκή παροχή χρήσιμων και αξιόπιστων μετεωρολογικών πληροφοριών. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το έργο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθότι έχει αναλάβει την ηλεκτρονική φιλοξενία, την ελεύθερη δημόσια προβολή και αρχειοθέτηση των δεδομένων, καθώς και την τακτική παρακολούθηση της αξιόπιστης λειτουργίας των σταθμών. Συγχαρητήρια για το έργο τους και εγώ προσωπικά τους ευχαριστώ θερμά.
(Εάν υπάρχει ενδιαφέρον από οιονδήποτε ιδιώτη, δημόσιο φορέα ή εκπαιδευτικό ίδρυμα για την εγκατάσταση μετεωρολογικού σταθμού (ή και άλλου ηλεκτρονικού οργάνου για μετρήσεις περιβαλλοντικών παραμέτρων) παρακαλώ όπως αποστείλει ένα μήνυμα στην προσωπική μου ηλεκτρονική διεύθυνση (manolislekkas@yahoo.gr) προκειμένου να του παράσχω κάθε δυνατή βοήθεια ή πληροφορία).
* Ο Εμμανουήλ Λέκκας είναι μετεωρολόγος, MSc
Πίνακας 1
Ανεμολογικά στοιχεία της 13ης Ιανουαρίου 2015
Θέση εγκατάστασης
μετ/κου σταθμού Μέγιστη ένταση
ανέμου (χλμ./ώρα) Ένταση στην κλίμακα
Μποφόρ (Beaufort)
Χανιά 64,4 8
Αλικιανός 64,4 8
Σαμαριά (Ξυλόσκαλο) 77,2 9
Σαμαριά (Φαράγγι) 53,1 7
Αγ. Ιωάννης (Σφακίων) 133,6 12
Παλαιόχωρα 101,4 10
Βρύσσες (Αποκορώνου) 54,7 7
Ρέθυμνο 93,3 10
Πλακιάς (Ρεθύμνου) 93,3 10
Φουρφουράς (Αμαρίου) 98,2 10
Σπήλι 69,2 8
Ανώγεια 80,5 9
Ηράκλειο (Λιμάνι) 88,5 10
Ηράκλειο (Κνωσός) 64,4 8
Μεταξοχώρι 61,2 7
Σταυράκια 61,2
(83,7 στις 12/1/2015) 7
(9)
Μοίρες 43,5 6
Πιράθι (Ηρακλειου) 59,5 7
Λέντας 54,7 7
Αγ. Νικόλαος (Λασιθίου) 72,4
(96,6 Στις 6/1/2015)
(111,0 Στις 7/1/2015) 8
(10)
(11)
Σητεία 62,8 8
Ιεράπετρα 61,2 7
Πίνακας 2
Βροχομετρικά στοιχεία (ύψη βροχής σε χιλιοστά) Ιανουαρίου 2015
Θέση εγκατάστασης
μετ/κου σταθμού Συνολικό
ημερήσιο ύψος βροχής
12 Ιαν. 2015 Συνολικό
ημερήσιο ύψος βροχής
13 Ιαν. 2015 Συνολικό
ημερήσιο ύψος βροχής
14 Ιαν. 2015 Συνολικό
ύψος βροχής
12-14 Ιαν. ’15 Συνολικό
ύψος βροχής
Ιανουαρίου
(έως 15/1/15)
Χανιά 12,1 29,1 10,3 51,5 124,0
Αλικιανός 12,9 27,5 8,0 48,4 154,8
Σαμαριά (Ξυλόσκαλο) 13,0 107,0 23,2 143,2 235,2
Σαμαριά
(Φαράγγι) 32,6 273,4 25,4 331,4 540,8
Αγ. Ιωάννης 19,0 79,6 15,0 113,6 149,6
Παλαιόχωρα 9,4 49,2 7,4 66,0 120,6
Βρύσσες 12,8 25,4 18,8 57,0 215,0
Ρέθυμνο 5,6 7,2 2,2 15,0 127,6
Πλακιάς 13,8 101,8 3,8 119,4 330,2
Φουρφουράς 23,6 235,8 12,0 271,4 446,6
Σπήλι 17,4 91,6 8,4 117,4 314,0
Ανώγεια 13,8 149,2 32,4 195,4 374,6
Ηράκλειο (Λιμάνι) 16,2 21,8 4,2 42,2 104,7
Ηράκλειο(Κνωσός) 15,4 49,2 13,8 78,4 208,4
Μεταξοχώρι 10,4 119,4 13,2 143,0 275,8
Σταυράκια 11,6 101,2 38,8 151,6 380,8
Μοίρες 1,2 15,2 1,2 17,6 77,4
Πιράθι 4,2 96,8 4,4 105,4 207,6
Λέντας 2,6 7,6 /// 10,2 72,0
Αγ. Νικόλαος
(Λασιθίου) 2,2 62,0 9,8 74,0 261,8
Σητεία 10,8 29,4 7,4 47,6 199,0
Ιεράπετρα 0,6 36,2 8,2 45,0 92,0
