Πως απέκτησε στέγη το Ωδείο Ρεθύμνου

Ο θάνατος του Μιχαήλ Πρεβελάκη ήταν μεγάλη απώλεια για το Σύνδεσμο υπέρ Διαδόσεως Καλών Τεχνών και κατά συνέπεια για το Ωδείο που ήταν από τις σημαντικότερες δράσεις του ιστορικού σωματείου.

Η προεδρία σε ένα φορέα όπως αυτός ήταν μια δοκιμασία περισσότερο παρά ικανοποίηση φιλοδοξίας. Τα προβλήματα δεν έλειπαν κυρίως τα οικονομικά.

Η επιλογή προέδρου ήταν ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα που απασχολούσαν το συμβούλιο, γιατί η ευθύνη του καθήκοντος αυτού ήταν τεράστια.

Μετά από αρκετές δυσκολίες αποδέχτηκε το αξίωμα ένας από τους σημαντικότερους Ρεθεμνιώτες. Ο αρχηγός της Αντίστασης Χρίστος Τζιφάκης. Ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Στη σύντομη θητεία του ο γενναίος αυτός Ρεθεμνιώτης στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Τα πολλά καθήκοντα που είχε ωστόσο τον υποχρέωσαν σύντομα να υποβάλει παραίτηση. Γίνονται άμεσα εκλογές. Και η συνέλευση της 24 Μαΐου 1954 εκλέγει Πρόεδρο τον Ευάγγελο Νησιανάκη, αντιπρόεδρο τον Εμμανουήλ Βογιατζάκη, γραμματέα το Δημήτριο Μοάτσο, ταμία το Μιχαήλ Μανουρά και μέλη τους Ειρήνη Γρηγοριάδου, Ελένη Μανουσέλη, και Ιωσηφ Χομπίτη.

Η πρώτη φροντίδα του νέου Δ.Σ. ήταν η εύρεση στέγης.

Ήταν από τα θέματα που δεν είχε περιθώρια χρόνου, αφού τα μαθήματα έπρεπε να γίνονται κανονικά. Σαν πρόχειρη λύση βρέθηκε το κτίριο της Αρτεμισίας Κουτρουμπά. Δυστυχώς όμως δεν ήταν ούτε κατάλληλο για μαθήματα αλλά ούτε και για τις εκδηλώσεις που ήταν ανάσα για το ταμείο του Ωδείου.

Και χρησιμοποιήθηκε ως αυτή το κτίριο της αειμνήστου Αρτεμισίας Κουτρουμπά. Το οίκημα όμως αυτό δεν ήταν κατάλληλο ούτε για την διδασκαλία ούτε για τις δημόσιες εμφανίσεις του Ωδείου.

Τα χρόνια όμως λειτουργίας του Ωδείου είχαν προσφέρει κάτι πολύτιμο για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων του. Μια σειρά από εξαίρετους δασκάλους. Δεν είχε πια καμιά ανάγκη το Ωδείο μας από εκπαιδευτικό προσωπικό που έστελνε το κεντρικό της Αθήνας.

Από τις παλιές μαθήτριες είχαν ήδη αποκτήσει κατάλληλο, άξιο, περίφημο διδακτικό δυναμικό που έγραψε ιστορία. Έτσι προστέθηκε δίπλα στη Χρυσούλα Δαφνομήλη, η Λενιώ Γεωργ. Ζαννουδάκη, έπειτα η Φωφώ Ζαμπετάκη και λίγο αργότερα το «βαρύ πυροβολικό» η Κοκώ Λιονή, ο Δημήτρης Δαφέρμος, ο Μπάμπης Πραματευτάκης και ο Νίκος Μαμαγκάκης.

Το συμβούλιο μετά από παραίτηση λόγω πολλών ασχολιών των Δημήτρη Μοάτσου και Ελένης Μοάτσου – Μανουσέλη, συμπληρώνεται με τους Μιχαήλ Παντζαρην και Ιάκωβο Φουντουλάκη.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε πως χάρις στο Ωδείο το Ρέθυμνο απέκτησε μουσικούς δημιουργούς όπως ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Μπάμπης Πραματευτάκης.

Και οι δυο δεν προέρχονταν από οικογένειες που είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν μουσική. Με πρώτα βραβεία και υποτροφίες έγιναν τόσο σπουδαίοι. Αυτοδημιούργητοι χωρίς καμιά βοήθεια πέρα από το ταλέντο τους.

Η γειτνίαση με το Ωδείο τους επέτρεπε να μελετούν. Γιατί έχοντας την εμπιστοσύνη του προεδρείου, κάθονταν μέχρι αργά μετά τα μαθήματα για να μελετήσουν στο πιάνο. Πόσες φορές δεν βρήκε το ξημέρωμα το Μπάμπη Πραματευτάκη στο πιάνο, που είχε ήδη αρχίσει να σκιτσάρει τα πρώτα του έργα.

Με τους πρώτους εκείνους μουσικούς ο Μπάμπης Πραματευτάκης ίδρυσε το 1955 το πρώτο σχήμα Συμφωνικής Ορχήστρας. Όποιος κι αν το άκουγε δεν μπορούσε να το πιστέψει. Το Ρέθυμνο, μια πόλη μια σταλιά διέθετε τόσο σημαντικό σχήμα υψηλών απαιτήσεων. Μα το πρόβλημα της αίθουσας ήταν το μόνιμο «αγκάθι». Εκεί στρέφει το συμβούλιο όλο του το ενδιαφέρον γιατί χωρίς κτίριο πώς να επιτελέσει το υψηλό του καθήκον.

Αρχίζει ξανά ένας μεγάλος αγώνας με ελάχιστα οικονομικά μέσα, αλλά με συμπαραστάτες τόσους και τόσους καλούς φίλους.

Με επιμονή και θάρρος και αυτοπεποίθηση αθόρυβα και σεμνά και χάρη στους φίλους συμπαραστάτες επανέρχεται στην παλιά του αίθουσα του Τζαμιού Νερατζέ, ως ενοικιαστής, τον Δεκέμβριο 1955.

Στο αγιασμό που τελέστηκε ο Ευάγγελος Νησιανάκης είχε τονίσει στην ομιλία του μεταξύ άλλων:

 «Με τη βοήθεια όλων των ευγενών φίλων και υποστηρικτών ξαναγυρίσαμε στην αίθουσα αυτή που είναι γεμάτη αναμνήσεις, δόξες και επιτυχίες. Ελπίζουμε ότι θα πετύχουμε πλήρη πραγματοποίηση των σκοπών του Συνδέσμου μας. Για να εξασφαλισθεί όμως η λειτουργία του ιδρύματος μας στο διηνεκές και να έχει η πόλη μας οριστικά ένα ανώτερο μουσικό μορφωτικό ίδρυμα απαραίτητο για τα παιδιά μας πρέπει το κτίριο αυτό ολόκληρο να γίνει ιδιοκτησία του Ωδείου. Το συμβούλιό μας όταν το κατορθώσει αυτό σκοπεύει σε συνεννόηση με τους αρμόδιους να αναστηλώσει τον σε πολλά σημεία ερειπωμένο αυτό αρχαιολογικό χώρο να διατηρήσει τον ρυθμό του να ευπρεπίσει και να διακοσμήσει καταλλήλως ώστε να δώσει στον τουρισμό της πολης ένα σπουδαίο τουριστικό μνημείο».

Και το συμβούλιο τήρησε την υπόσχεσή του πριν περάσει χρόνος δηλαδή 10 Αυγούστου 1957 ο πρόεδρος υπέγραφε το σχετικό συμβόλαιο και το Ωδείο Ρεθύμνης έγινε ο ιδιοκτήτης ολόκληρου του κτιρίου του Τζαμιού Νερατζες.

Προηγήθηκε όμως μια ακόμα σειρά περιπετειών μέχρι να γίνει από ενοικιαστής ο Σύνδεσμος, ιδιοκτήτης του χώρου.

Ο Δήμος Ρεθύμνης είχε δεσμεύσει το κτίριο αυτό με σκοπό να το εξαγοράσει. Έπρεπε λοιπόν πρώτα και κύρια να μεταβιβαστεί το δικαίωμα αυτό στον σύνδεσμο. Ο Δήμαρχος Στυλιανός Ψυχουντάκης εισηγήθηκε το θέμα και το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε με απόφασή του την παραίτηση του Δήμου από το κεκτημένο δικαίωμα της απευθείας εξαγορά για να αποκτήσει στη συνέχεια το δικαίωμα αυτό το Ωδείο. Με την ιστορική αυτή απόφαση του δήμου Ρεθύμνης και ο Δήμαρχος κ. Στυλιανός Ψυχουντάκης πρόσφερε μια σπουδαιότατη και θετική εξυπηρέτηση στο Ωδείο όσο και στην πόλη γενικότερα.

Αναφέρει σχετικά στη συνέντευξή του ο Ευάγγελος Νησιανάκης:

«Με την απόφαση αυτή του Δημοτικού Συμβουλίου ζητήσαμε από τη Οικονομική Εφορία να καθορίσει τη αξία του κτιρίου. Συναντήσαμε και εδώ στην αρμόδια Επιτροπή μεγάλη κατανόηση.

Το αρχικό από την επιτροπή ποσό καθορίσθηκε στις 180.000, αλλά το ποσό αυτό ήταν τρομερά μεγάλο σχετικά με τις οικονομικές δυνατότητες του Συνδέσμου μας.

Και κινδυνεύει να χαθεί το ζήτημα την τελευταία στιγμή. Εκείνες τις ημέρες έρχεται από την Αθήνα ο φίλτατος βουλευτής τότε Γεώργιος Τρουλλινός, μέλος προ ολίγων ετών του Διοικητικού Συμβουλίου του Ωδείου.

Εξιστόρησα στον κ. Γεώργιο Τρουλλινό τα καθέκαστα και του ζήτησα την βοήθειά του. Με πληροφόρησε πως σύντομα θα συζητηθεί στη βουλή Νομοθετικό διάταγμα που να ρυθμίσει τα της περιουσίας των ανταλλάξιμων και μου υποσχέθηκε ότι θα αναλάβει την υπόθεση του Ωδείου, για το οποίο και ως Σύμβουλος τόσο είχε ενδιαφερθεί και εργασθεί.

Όταν επέστρεψε στην Αθήνα ο Τρουλλινός παρουσιάσθηκε στον υφυπουργό Οικονομικών Δημήτριο Αλιμπράντη και του ζήτησε να βοηθήσει το Ωδείο Ρεθύμνης, ώστε να αποκτήσει ιδιόκτητη στέγη.

Χάρις στην λαμπρή εισήγησή του Ρεθεμνιώτη πολιτικού, ο υφυπουργός Οικονομικών έδειξε αμέσως απόλυτη κατανόηση στο αίτημα του συνδέσμου. Και εισηγείται στην βουλή την ειδική διάταξη του άρθρου 9 της παραγράφου 8 του Ν.Δ 3713/1957 κατά την οποία παραχωρείται το κτίριο του Τζαμιού Νερατζές στο Ωδείο μας στην τιμή του ενός τρίτου εκείνης που είχε οριστεί από την επιτροπή, ώστε να μπορεί ο σύνδεσμός μας να την αντιμετωπίσει με τους πενιχρούς αυτούς πόρους. Και το συμβόλαιο υπεγράφη.

Ο σύνδεσμός μας έγινε ιδιοκτήτης του οικήματος. Αλλά δεν είχε τα χρήματα για τις αναγκαίες επισκευές που ήταν απαραίτητες. Κατά τις γιορτές του Αρκαδίου 1958 κατέρχεται στην πόλη μας ο μέγας μας φίλος κ. Αλιμπράντης μετά του συμπολίτη Υφυπουργού Γιάννη Κεφαλογιάννη ως εκπρόσωποι της Κυβερνήσεως.

Επισκέπτονται το Ωδείο, βλέπουν την κατάστασή του, την εκτιμούν και σε λίγες μέρες ο κ. Αλιμπράντης μας στέλνει ως οικονομική ενίσχυση για την επισκευή του κτιρίου 50.000 δραχμές…».

Αυτά αναφέρει στη συνέντευξή του ο Ευάγγελος Νησιανάκης.

Σύμφωνα με όσα μου έλεγε στις αξέχαστες συζητήσεις μας ο σπουδαίος εκείνος πολιτιστικός παράγων και «ψυχή» του Ωδείου Μανόλης Βογιατζάκης, ο «δούρειος ίππος» για την κατάκτηση του Αλιμπράντη ήταν μια έκπληξη που του είχαν επιφυλάξει.

Γνωρίζοντας για την κάθοδο του έβαλαν τον Νίκο Ορφανό να γράψει μια ηθογραφία. Εκείνος δίστασε αλλά μπροστά στις πιέσεις των άλλων που δεν ήταν και τυχαίοι δέχτηκε την πρόκληση.

Προηγήθηκε μια θερμή φιλοξενία του υπουργού με εδέσματα από τις κυρίες του συνδέσμου και μετά ανοίγει αυλαία και παρουσιάζεται η ηθογραφία. Ο Αλιμπράντης έβλεπε και θαύμαζε. Κι έτσι αβίαστα έγινε από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του συνδέσμου.

Στα τέλη της δεκαετίας του 50, από τις σημαντικότερες στην πορεία του, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου αποτελούσαν με την ακόλουθη σύνθεση:

Ευάγγελος Νησιανάκης πρόεδρος, Εμμ. Βογιατζάκης αντιπρόεδρος, Ειρήνη Γρηγοριάδου Γραμματέας, Μιχαήλ Μανουράς Ταμίας και Μέλη Ιωσήφ Χομπίτης, Ιάκωβος Φουντουλάκης και Μιχαήλ Παντζάρης.

Σημαντικό και το διδακτικό προσωπικό:

Πιάνο δίδασκαν οι Φωφώ Λουρούδια – Ζαμπετάκη, Κοκώ Λιονή και Στέλλα Ρεϊση-Μπερνιδάκη. Βιολί ο Δημήτρης Δαφέρμος, θεωρητικά μαθήματα – ακορντεόν και έγχορδα ο Μπάμπης Πραματευτάκης και ρυθμική η Πόπη Βρέντζου – Μιχελιουδάκη. Οι δε φοιτούντες στο Ωδείο σε όλες τις σχολές είναι πάνω από 120.

Έτσι το Ωδείο μπήκε στο δρόμο μιας νέας περιόδου και σταθερής πλέον εξέλιξης, το δε Ρέθυμνο απέκτησε οριστικά ένα ανώτερο μουσικό μορφωτικό ίδρυμα με εξασφαλισμένη πλέον τη μελλοντική λειτουργία του, ενώ παράλληλα κατοχυρώθηκε η διατήρηση, η συντήρηση και ο ευπρεπισμός ενός ωραιότατου και μοναδικού Αρχαιολογικού Μνημείου.

Αξίζει όμως μια ιδιαίτερη αναφορά στην επίσης δημιουργική θητεία του Δ.Σ. του Ωδείου που έδωσε στο Σύνδεσμο και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Θα συνεχίσουμε λοιπόν…