Στο πλαίσιο των σχολικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την κήρυξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα,πραγματοποιήθηκε έρευνα στο 2ο Λύκειο Ρεθύμνου στην οποία έλαβαν μέρος αποκλειστικά οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου,την Τρίτη 23 Μαρτίου 2021. Σκοπός της έρευνας ήταν να εντοπίσει και να καταγράψει ανώνυμα τις κοινωνικές αναπαραστάσεις που έχουν σήμερα οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου για την Επανάσταση του 1821.
Υπεύθυνος της έρευνας ήταν ο Διευθυντής 2ου Γενικού Λυκείου Ρεθύμνου,Διδάκτωρ Σχολής Επιστημών της Διοίκησης,με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στον Εκπαιδευτικό Σχεδιασμό και τα Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Καθηγητής Οικονομίας,Μανούσος Ν. Μαραγκάκης,ο οποίος και την παρουσιάζει.
Τα κορίτσια έδειξαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για συμμετοχή στην έρευνα σχεδόν με 17 μονάδες αν και είναι κατά 5% περισσότερα σε σύνολο εγγεγραμμένων μαθητών.Το δείγμα των 243 μαθητών αντιπροσωπεύει το 72% του συνόλου των μαθητών που φοιτούν στο σχολείο.
Όπως σημειώνει ο κ.Μαραγκάκης,το ανώνυμο ερωτηματολόγιο είναι συναφές εν μέρει με σχετική πανελλαδική έρευνα προκειμένου να ιδωθούν μερικά από τα αποτελέσματα συγκριτικά.Προσθέτει επίσης ότι η ανώνυμη και αυθόρμητη ματιά των μαθητών που συμμετείχαν, εκφράζει έμμεσα και την ματιά των οικογενειών τους και αποτελεί μια πολύτιμη πληροφόρηση για τη διεύθυνση του σχολείου τον διδάσκοντα ιστορικό αλλά και κάθε φορέα λήψης αποφάσεων για την εκπαίδευση αλλά και φορείς σχετικούς με την οργάνωση και λειτουργία επετειακών εκδηλώσεων.
Γενίκευση έρευνας:Το 2ο Λύκειο Ρεθύμνου, μπορεί να αποτελέσει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα σε επίπεδο Δήμου καθώς φοιτούν μαθητές τόσο από το κεντρικό τμήμα της πόλης (Κέντρο – Καλλιθέα, Περιβόλια μέχρι και τον Τσεσμέ αλλά και των παρακείμενων οικισμών). Ωστόσο μια γενίκευση τουλάχιστον σε επίπεδο αστικών και ημιαστικών περιοχών σε επίπεδο περιφέρειας Κρήτης δεν θα ήταν παρακινδυνευμένη σε συμπεράσματα.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της έρευνας:
■ Η κοινωνική αναπαράσταση που έχουν οι μαθητές και μαθήτριες του 2ου Γενικού Λυκείου Ρεθύμνου για την επανάσταση του 1821 είναι ενωτική,καθώς έχει κοινό τόπο αναφοράς για όλους.Αγόρια και κορίτσια έχουν ενιαία εικόνα για τον χαρακτήρα της Επανάστασης, την οποία θεωρούν κυρίως Εθνική. Στη συνέχεια αναγνωρίζουν και μάλιστα με σημαντικά ποσοστά τα Κοινωνικά, Φιλελεύθερα, Θρησκευτικά και Δημοκρατικά της χαρακτηριστικά.
■ Οι τρείς κυρίαρχες προσωπικότητες που επικρατούν στην αναπαράσταση των μαθητών είναι: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.Η ιδία αυθόρμητη αναπαράσταση πρωταγωνιστών με αυτή της πανελλαδικής έρευνας.
■ Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ξένων Δυνάμεων στην Επανάσταση,η Βρετανία ήταν από τη ματιά των μαθητών η χώρα που είχε τη θετικότερη συμβολή στο ελληνικό ζήτημα και ακολουθεί η Ρωσία. Στην πανελλαδική αποτυπώνεται πρώτα η Ρωσία και μετά η Βρετανία.
■ Φιλική Εταιρεία, Φιλέλληνες και Στρατιωτικοί (Κλέφτες και αρματολοί) εμφανίζονται ως οι τρείς δημοφιλέστερες κοινωνικές ομάδες που έπαιξαν θετικό ρόλο στην έκβαση της Επανάστασης. Ακολουθούν η Εκκλησία, οι Φαναριώτες, Νησιώτες πλοιοκτήτες κ.α. Στην πανελλαδική έρευνα στην τριάδα η κατάταξη είναι παρόμοια και στη θέση των Στρατιωτικών βρίσκονται οι Νησιώτες πλοιοκτήτες.
■ Για τα συντάγματα οι μαθητές αναφέρουν ότι γνωρίζουν περισσότερο για της Επιδαύρου και λιγότερο για της Τροιζήνας.
■ Στην αναπαράσταση της πλειονότητας των μαθητών (75%) το «κρυφό σχολειό» παραμένει αλήθεια. Στην πανελλαδική 7 στους 10 Έλληνες συνεχίζουν να θεωρούν ότι το “κρυφό σχολειό” δεν είναι μύθος. Μοιρασμένη παραμένει η κοινή γνώμη των μαθητών για το αν η Επανάσταση ξεκίνησε την 25η Μαρτίου στην Αγία Λαύρα, όπως μοιρασμένη παραμένει και η εικόνα που έχουν για τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄ και τον Μιαούλη.
■ Οι μισοί μαθητές δηλώνουν ότι έχουν μέτριες γνώσεις γύρω από την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης. Και εκτιμούν ότι ο μέσος μαθητής στην Ελλάδα γνωρίζει λιγότερα.Επίσης το 30% δηλώνει ότι ξέρει καλά και εκτιμά ότι μόνο το 13,6 των υπολοίπων μαθητών της χώρας μας ξέρει εξ ίσου καλά την ιστορία.
■ Το 43% των μαθητών αναφέρει ότι μαθαίνει για την ιστορία της επανάστασης στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας στο σχολείο και το 22% των μαθητών από τις σχολικές εορτές. Σχεδόν ένας στους τέσσερεις μαθητές μαθαίνει στο πλαίσιο των σχολικών επετειακών εκδηλώσεων.Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνει την ανάγκη εμπλουτισμού του περιεχομένου τους αλλά και της ενεργούς συμμετοχής έναντι της ακρόασης.Από προηγούμενη έρευνά μας παραμένει μοιρασμένη η άποψη για το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία οργάνωσης των εκδηλώσεων στο σχολείο.
■ Δείχνουν να μην είναι ικανοποιημένοι με τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία της επανάστασης στο σχολείο.Ωστόσο σε μεγάλο βαθμό μοιράζονται οι απόψεις. Οι περισσότεροι σε ποσοστό 65% επιθυμούν να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στη διδασκαλία της επανάστασης του 1821 στο σχολείο.
■ Μοιράζονται οι απόψεις για τον τρόπο που παρουσιάζεται ο ρόλος των γυναικών στην ιστορία της επανάστασης.
■ Για τις σχολικές επετειακές εκδηλώσεις εκτιμούν ότι οι μισοί μαθητές συμμετέχουν για να μην πάρουν απουσίες, να μείνει όμως κάτι από το εόρτιο γεγονός και να έχουν στη συνέχεια τον ελεύθερο χρόνο.Επίσης 3 στους 10 εκτιμούν ότι η προσέλευση γίνεται για την απουσία και μόνο ένας στους δέκα για το λόγο: Συνειδητά για Γνώση, απόδοση τιμών,και τον ελεύθερο χρόνο που ακολουθεί.
Α.Χαρακτηρισμοί για την Επανάσταση του 1821
Ερώτηση: Θα παραθέσουμε κάποια προσδιοριστικά επίθετα των επαναστάσεων και θα θέλαμε να μας πεις ποια από αυτά ταιριάζουν και ποια όχι στην επανάσταση του 1821. Αν δεν γνωρίζεις πες το.
Για την πλειονότητα των μαθητών (213) η επανάσταση ταιριάζει στις εθνικές, για 106 ως φιλελεύθερη και ως θρησκευτική και δημοκρατική για 67 μαθητές. Επιπλέον ταιριάζει και ως εν μέρη κοινωνική επανάσταση για 100 μαθητές. Για την πλειονότητα των μαθητών η επανάσταση είναι κυρίως εθνική και κοινωνική. Η νοηματοδότηση των παραπάνω όρων δεν είναι εύκολη ακόμα και στα λεξικά ωστόσο αποκαλύπτει τη συλλογική αναπαράσταση που έχουν οι ερωτώμενοι μαθητές καθώς είχαν τα περιθώρια και της εν μέρει ένταξης.
Β. Πρωταγωνιστές
Ερώτηση: Ποιες προσωπικότητες (γυναίκες /άνδρες ) έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό σου όταν αναφέρεσαι στο 1821. Μπορείς να αναφέρεις μέχρι πέντε (5) ονόματα από τους πρωταγωνιστές της επανάστασης.
Κυρίαρχο πρωταγωνιστικά πρόσωπο για τους μαθητές όπως και σε πανελλαδικό επίπεδο είναι ο Κολοκοτρώνης για 224 μαθητές, Στους πέντε πρωταγωνιστές για τους μαθητές αναφέρονται η Μπουμπουλίνα, ο Παπαφλέσσας, ο Καραϊσκάκης και ο Μιαούλης. Σημειώνουμε ότι λείπουν οι ετερόχθονες από την πεντάδα και ιδιαίτερα ο Καποδίστριας (82).
Ερώτηση: Θα αναφέρουμε παρακάτω μερικά ονόματα πρωταγωνιστών/ στριών του 1821. Πες μας από όσα γνωρίζεις εάν ο ρόλος τους ήταν θετικός ή αρνητικός για την επιτυχία της Επανάστασης.
Πολύ θετικός ο ρόλος των Κολοκοτρώνη, Καραϊσκάκη, Παπαφλέσσα, Ανδρούτσου, Μιαούλη και Καποδίστρια.
Γ. Οι Μεγάλες Δυνάμεις
Ερώτηση: Ποια από τις παρακάτω χώρες είχε τη μεγαλύτερη θετική συμβολή στο ελληνικό ζήτημα κατά την περίοδο της Επανάστασης; (μια απάντηση ).
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ξένων Δυνάμεων στην Επανάσταση,η Βρετανία ήταν από τη ματιά των μαθητών η χώρα που είχε τη θετικότερη συμβολή στο ελληνικό ζήτημα και ακολουθεί η Ρωσία.Στην πανελλαδική αποτυπώνεται πρώτα η Ρωσία και μετά η Βρετανία.
Δ. Ο ρόλος των κοινωνικών ομάδων
Ερώτηση: Θα σου αναφέρουμε παρακάτω κάποιες κοινωνικές ομάδες/θεσμούς και θα θέλαμε να μας πεις, από όσα έχεις μάθει – γνωρίζεις αν έπαιξαν θετικό ή αρνητικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Αν δεν γνωρίζεις τον ρόλο κάποιας κοινωνικής ομάδας πες το.
Φιλική Εταιρεία, Φιλέλληνες και Στρατιωτικοί (Κλέφτες και αρματολοί) εμφανίζονται ως οι τρείς δημοφιλέστερες κοινωνικές ομάδες που έπαιξαν θετικό ρόλο στην έκβαση της Επανάστασης. Ακολουθούν η Εκκλησία, οι Φαναριώτες, Νησιώτες έμποροι κ.α
Ε. Εθνοσυνελεύσεις-Συντάγματα
Ερώτηση: Έχεις ακούσει ή διαβάσει κάτι σχετικά με τις 3 Εθνοσυνελεύσεις και τα Συντάγματα;
Για τα συντάγματα οι μαθητές γνωρίζουν περισσότερο για της Επιδαύρου και λιγότερο για του Άστρους. Γενικότερα η επιλογή δεν γνωρίζω είναι σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με άλλα ερωτήματα. Προφανώς η σύγχυση μεταξύ που παρατηρείται και στην πανελλαδική έρευνα δημιουργείται από τα μαθητικά χρόνια.
Στ. Μύθοι και αλήθειες
Ερωτήσεις: Θεωρείς ότι είναι μύθος ή αλήθεια «το Κρυφό Σχολειό»; Θεωρείς ότι είναι μύθος ή αλήθεια το ότι η έναρξη της Επανάστασης έγινε την 25η Μαρτίου στη μονή της Αγίας Λαύρας; Θεωρείς ότι είναι μύθος ή αλήθεια το ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄αφόρισε την ελληνική επανάσταση (Φιλική εταιρεία, τον Υψηλάντη και τον Σούτσο; Θεωρείς ότι είναι μύθος ή αλήθεια το ότι ο Μιαούλης διέταξε να καεί ο ελληνικός στόλος στο ναύσταθμο του Πόρου;
Στην αναπαράσταση της πλειονότητας των μαθητών (75%),το «κρυφό σχολειό» παραμένει αλήθεια. Στην πανελλαδική 7 στους 10 Έλληνες συνεχίζουν να θεωρούν ότι το «κρυφό σχολειό» δεν είναι μύθος.
Μοιρασμένη παραμένει η κοινή γνώμη των μαθητών για το αν η Επανάσταση ξεκίνησε την 25η Μαρτίου στην Αγία Λαύρα όπως μοιρασμένη παραμένει και η εικόνα που έχουν για τους Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄ και τον Μιαούλη.
Ζ.Από που μαθαίνουμε,πόσα γνωρίζουμε για την Επανάσταση και ποιος ο ρόλος του σχολείου
Ερώτηση:Σήμερα γιορτάζουμε στο σχολείο τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821. Πόσο καλά νομίζεις ότι ο μέσος μαθητής στην Ελλάδα γνωρίζει την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης; Εσύ πόσο καλά γνωρίζεις για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης; Από πού έχεις μάθει όσα γνωρίζεις την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης ;
Οι μισοί μαθητές δηλώνουν ότι έχουν μέτριες γνώσεις γύρω από την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης. Και εκτιμούν ότι ο μέσος μαθητής στην Ελλάδα γνωρίζει λιγότερα.Επίσης το 30% δηλώνει ότι ξέρει καλά ενώ εκτιμά ότι μόνο το 13,6 των υπολοίπων μαθητών της χώρας μας ξέρει εξ ίσου καλά την ιστορία.
Ερώτηση:Πόσο ικανοποιημένος/νη είσαι από τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στο σχολείο μας;
Το 43% των μαθητών αναφέρει ότι μαθαίνει για την ιστορία της επανάστασης στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας στο σχολείο και το 22% των μαθητών από τις σχολικές εορτές.
Σχεδόν ένας στους τέσσερεις μαθητές μαθαίνει στο πλαίσιο των σχολικών επετειακών εκδηλώσεων.Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνει την ανάγκη εμπλουτισμού του περιεχομένου τους αλλά και της ενεργού συμμετοχής έναντι της ακρόασης.
Από προηγούμενη έρευνά μας παραμένει μοιρασμένη η άποψη για το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία οργάνωσης των εκδηλώσεων στο σχολείο.
Ερώτηση: Κατά τη γνώμη σου θα πρέπει να δοθεί από το σχολείο μεγαλύτερη ή μικρότερη βαρύτητα στη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στο σχολείο μας;
Οι μαθητές-τριες σε ποσοστό 64,6% θεωρούν ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα,το 20,2% απαντά όπως και σήμερα ενώ το 13,2% δεν εκφέρει γνώμη.
Ερώτηση: Οι μαθητές/τριες στο σχολείο μας ενδιαφέρονται και παρακολουθούν τις σχολικές εκδηλώσεις για την επέτειο λόγω:
Για τις σχολικές επετειακές εκδηλώσεις, το 32,5% απαντά ότι οι μαθητές συμμετέχουν για να μην πάρουν απουσίες,το 52,3% απαντά ναι μεν για να μην πάρουν απουσίες αλλά και να μείνει κάτι από το εόρτιο γεγονός.
Ένας στους 10,(ποσοστό 12,3%) θεωρεί ότι οι μαθητές συμμετέχουν συνειδητά,για γνώση, απόδοση τιμών.
