Είναι το στοίχημα που καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί θέτουν στο πλαίσιο του project Η εκπαίδευση στην απόψυξη – ή Μαθαίνοντας ξανά/ UNFROZEN EDUCATION – Or How To Relearn (5-27 Οκτωβρίου 2019), και το ποιος/ ποια θα μας οδηγήσει στον ριζικό μετασχηματισμό του εαυτού/ της εαυτής και της κοινωνίας (σύμφωνα με τον Καστοριάδη). Στη διεθνή αυτή συνάντηση θα επιχειρηθεί αφενός να αναπτυχθεί ένας ευρύτερος προβληματισμός για επίπονα κοινωνικά ζήτημα και για την αλόγιστη και βίαιη παρέμβαση του/ της ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, όπως αποκαλύπτει με τον φωτογραφικό φακό η καθηγήτρια Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη και η Κυριακού Σοφία, και αφετέρου θα αναζητηθεί η έννοια του εφικτού από την πλευρά των επιστημών και των εικαστικών τεχνών. Οφείλουμε, για τους καθηγητές αστροφυσικής, Κ. Τάσση και Β. Παυλίδου, να μάθουμε να μοιραζόμαστε όλοι και να προστατεύουμε την ωχρά μπλε κηλίδα, τον πλανήτη Γη.
Η δημιουργική συνύπαρξη αυτών των δύο τομέων μπορεί να υπηρετήσει μία διεπιστημονική και ολιστική προσέγγιση του προβλήματος, που σύμφωνα με τις επιμελήτριες Γιώτα Τσότρα και Δήμητρα Χαραμαντά, είναι ικανή να επιφέρει «μαγικά» αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα αναμένεται να αναδειχτεί η προσπάθεια του/της ανθρώπου να αναπροσαρμόσει τους δικούς του/της «τόπους» και τους δικούς του/της «χάρτες», διαμέσου της τέχνης (Schaible). Για παράδειγμα μέσα από εικαστικές εγκαταστάσεις ευρείας κλίμακας, που αξιοποιούν ψηφιακές απεικονίσεις, μπορεί να αναδειχτεί η αξία του κοινοτικού ακτιβισμού και της πολιτικής δράσης, ως προϋποθέσεων για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων, που αποτελεί την πρόταση της Andrea Polli. Αλλά και στο ίδιο πλαίσιο οι επιστήμες της αγωγής είναι ικανές να κινητοποιήσουν τα παιδιά στην κατεύθυνση της οικολογικής συνείδησης, στηριζόμενες στις έννοιες της ευελιξίας και της δημιουργικότητας που είναι δυνατό να αναδειχτούν από την επαφή τους με τη φύση και συγκεκριμένα με το δάσος, σε μία ιδιαίτερη μορφή παιδαγωγικής του δάσους, σύμφωνα με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Σακελλαρίου Μαρία.
Επιπλέον η επαφή μας με το περιβάλλον μπορεί να γίνει ουσιαστικότερη, αν χρησιμοποιήσουμε την τέχνη της μουσικής και κυρίως της ενεργούς ακρόασης του περιβάλλοντος, μέσα από την οποία ανακαλύπτουμε ξεχασμένες αλλά χρήσιμες πτυχές του χώρου μας, στην πρόταση της Ταντανόζη Μαρίνας. Οι αισθήσεις μας γενικότερα αποτελούν οδηγό σε ένα ιδιότυπο ταξίδι προς τη γνωριμία με τη φύση, ο πλούτος της οποίας, σύμφωνα με την Φουντή Μαριάννα, μπορεί να μας προσφέρει ποικίλα πλεονεκτήματα, αρκεί να συμμετέχουμε σε αυτό το ταξίδι. Επιπρόσθετα, οι θεατρικές τεχνικές, καθώς επίσης και ο χορός είναι σε θέση να δημιουργήσουν μία ιδιαίτερη αλληλεπιδραστική συνθήκη, που, στην πρόταση της Dawn Nilo, θα φέρει στο φως αφανείς πτυχές της δημιουργικότητάς μας.
Μια ακόμα μορφή τέχνης που συχνά λησμονούμε είναι και η γραπτή έκφραση. Αν μεταχειριστούμε, σύμφωνα με την Suzanna Asp, τον γραπτό λόγο ως ένα μέσο ανάδειξης της εσωτερικής μας φωνής, θα είμαστε σε θέση να αναθεωρήσουμε συλλογικά την έννοια του χώρου, του σώματος, του κειμένου και της φωνής μας. Αντίστοιχα αποτελέσματα μπορεί να επιφέρει για την Μαρία Γλύκα και τον Δημήτρη Ρεντούμη και μια προσπάθεια ομαδικής ανάγνωσης ενός κειμένου, στηριγμένη σε καλλιτεχνικές τεχνικές και σεβόμενη τα πρότυπα της αφήγησης. Σε αυτό το πλαίσιο επισημαίνεται από τον Johan Svennson, επίσης, ότι η έννοια της συλλογικότητας αποτελεί κομβικό σημείο στη διαμόρφωση μιας ξεχωριστής κοινότητας συνεργασίας, μεταξύ παιδιών και όχι μόνο.
Το ζήτημα της αναθεώρησης της ίδιας της παιδαγωγικής θεωρίας και πράξης, καθώς και της μεθοδολογίας της έρευνάς της θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε καλύτερα τα κοινωνικο-πολιτισμικά χαρακτηριστικά της παιδαγωγικής επιτέλεσης, αναβαθμίζοντας γόνιμα τις δυνατότητες μας. Για να γίνει αυτό, σύμφωνα με την επίκουρη καθηγήτρια Αμπαρτζάκη Μαρία, προαπαιτείται η ενσωματώση της τέχνης στην όλη διαδικασία. Το εγχείρημα αυτό συνιστά μία ξεχωριστή και καινοτόμο ερευνητική μεθοδολογία (arts- based research), που στοχεύει στην ανάδειξη της δημιουργικότητας και στην εδραίωση ενός δικαιότερου κόσμου στην πρόταση της αμερικανίδας Corrine Glesne. Η ενσωμάτωση των τεχνών στη μαθησιακή διαδικασία λειτουργεί ως αντίρροπη δύναμη στον φορμαλισμό του Αναλυτικού Προγράμματος και τελικά είναι ικανή να επιφέρει ένα ιδιαίτερο είδος μετασχηματιστικής μάθησης, η οποία, σύμφωνα με την καθηγήτρια Σωτηροπούλου Μαρίνα, στηρίζεται στην έννοια της βιωματικότητας και δίνει αφορμές για μία πολυτροπική έκφραση του εσωτερικού μας κόσμου. Προεκτείνοντας αυτή την έννοια η τέχνη στο πεδίο της κοινωνίας αναδεικνύεται ως ένα μέσο δημόσιας παιδαγωγικής, που εισηγείται την κοινωνική δικαιοσύνη και επιδιώκει την κοινωνική αλλαγή στη λογική ενός χειραφετικού οράματος, όπως το υπερασπίζεται η Πορτορικανή, καθηγήτρια, καλλιτέχνις και ακτιβίστρια Antonia Darter.
Το ευρύτερο οικολογικό θέμα, όμως, συνδέεται και με τον επαναπροσδιορισμό της πολιτισμικής ταυτότητας, χωρίς διαχωριστικές γραμμές. Σεβόμενοι την ετερότητα του/της άλλου/ης μπορούμε να επιφέρουμε την κοινωνική αλλαγή, όπως τονίζεται και στην τεχνική των blind dates που θα παρουσιαστεί από τον εικαστικό Βολονάκη Αντώνη. Στην ίδια λογική, μέσα από συγκεκριμένες εικαστικές εγκαταστάσεις του Xeniseum, αναμένεται να αναδειχτεί παράλληλα και το ζήτημα της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη και η ανάγκη για μια επαναφορά της αισθητικής ευαισθησίας και της ενσυναίσθησης στην εκπαίδευση στην πρόταση της Τρούλη Σοφίας.
Η αναζήτηση μιας νέας ουτοπίας στην τέχνη και στην παιδαγωγική είναι για τον καθηγητή του ΕΑΠ Ζ. Παληό και τον ερευνητή Γ. Κουλαουτζίδη το επόμενο βήμα μας για την έξοδο του/ της ανθρώπου από την ανωριμότητα του 20ου αιώνα.
Τα εγκαίνια της έκθεσης «Η εκπαίδευση στην απόψυξη – ή Μαθαίνοντας ξανά»/ UNFROZEN EDUCATION – Or How To Relearn θα τελεστούν το Σάββατο 05 Οκτωβρίου και ώρα 19:00 στη Μουσειακή Συλλογή της Ελένης Γλύκατζη -Αρβελέρ (Βερνάδου 10, Παλαιά Πόλη).
Α. Χουρδάκης, Κ. Χρηστίδης
Xeniseum Πανεπιστημίου Κρήτης
