Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ
Από τη μια μεριά η μικρή μας μεσαιωνική πολιτεία με σαράντα τόσες χιλιάδες ψυχές αγκαλιασμένη από τα ζεστά νερά της Μεσογείου. Ή όπως το άξιο παιδί της ο Παντελής Πρεβελάκης τη «ζωγραφίζει» στο «Χρονικό μιας πολιτείας». Χτισμένη γιαλό-γιαλό στη βορεινή στεριά της Κρήτης απάνω στο μεσοστράτι από Χανιά σε Μεγαλόκαστρο. Λέγεται πως τον παλιό καιρό ακούστηκε στον κόσμο για το εμπόριό της, πως πρόκοψε στη ναυτοσύνη, γέννησε κιόλας δύο-τρεις καλούς ποιητάδες και ζωγράφους.
Από την άλλη μεριά το Εδιμβούργο, η μεγάλη μεσαιωνική πολιτεία του βορρά στην κατάφυτη γη της Σκωτίας, με πεντακόσιες τόσες χιλιάδες ψυχές, η πρωτεύουσα αγκαλιασμένη κι αυτή από τα κρύα νερά της βόρειας θάλασσας.
Εν πρώτοις η ομοιότητά τους είναι μικρή. Έχουν και οι δύο μεγάλο μεσαιωνικό κάστρο και έχουν επίσης και οι δύο λιμάνι επίσης της μεσαιωνικής περιόδου. Όμως έχουν και κάτι πολύ πιο σημαντικό που τις κάνει περήφανες. Είναι και οι δύο γενέτειρες «μεγάλων ποιητάδων», όπως χαρακτηριστικά θα έλεγε και ο Πρεβελάκης.
Στη μεν πόλη του βορρά γεννήθηκαν ο σπουδαίος μυθιστοριογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Ουόλτερ Σκότ το 1771, που έργα του είναι ο «Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος» και ο «Ιβανόης», όπως επίσης και ο μεγάλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δοκιμιογράφος Ρόμπερτ Λουίς Στήβενσον το 1850 που επίσης έχει γράψει το «Δόκτωρ Τζέκιλ και κύριος Χάντ». Και οι δυο τους έχουν μεγάλη συμβολή στη φήμη του Εδιμβούργου.
Η μικρή μας πόλη είναι περήφανη που γέννησε τον Γεώργιο Χορτάτζη τον ποιητή της Ερωφίλης, της Πανωραίας και του Κατσούρμπου, τον Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή τον ποιητή του κρητικού πόλεμου, τον Ιωάννη Τρωίλο και τον Μάρκο Μουσσούρο, λόγιους της ενετικής περιόδου. Αλλά ακόμη είναι γενέτειρα και των νεώτερων λογοτεχνών, Εμμανουήλ Βιβυλάκη, Παύλου Βλαστού, Γιώργου Καλομενόπουλου, Γιάννη Δαλέντζα, Νίκου Νιουράκη και Ανδρέα Νενεδάκη. Ξεχωριστή θέση στους Ρεθεμνιώτες λογοτέχνες έχει ο Παντελής Πρεβελάκης μυθιστοριογράφος, ποιητής μα και θεατρικός συγγραφέας που μαζί με τον Νίκο Καζαντζάκη χαρακτηρίζονται οι σπουδαιότεροι νεώτεροι λογοτέχνες της Κρήτης. Τον κύκλο των σημαντικών λογοτεχνών του Ρεθύμνου κλείνει ο πιο σύγχρονος, Δημήτρης Καλοκύρης σημαντικός λογοτέχνης που ήταν και πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων από το 2013 έως και τον περασμένο Ιούνιο και αυτό σίγουρα τιμά και την πόλη μας. Το πάνθεον των πνευματικών ανθρώπων της πόλης μας συμπληρώνουν οι μεγάλοι ζωγράφοι Εμμανουήλ Τζάνε Μπουνιαλής της ενετικής περιόδου, Γεώργιος Γαληνός και Λευτέρης Κανακάκης, αλλά και οι μουσικοσυνθέτες Νίκος Μαμαγκάκης, Μπάμπης Πραματευτάκης και ο νεώτερος Γιώργος Κουμεντάκης.
Γυρνώντας στην πόλη του βορρά στη Σκωτία βρίσκουμε τη μεγάλη πνευματική γιορτή που διοργανώνεται κάθε χρόνο τέλος του καλοκαιριού, το Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας, τώρα και πολλές δεκαετίες με πολλές εκδηλώσεις που κρατάνε 18 ολόκληρες ημέρες και δέχεται τουλάχιστον τριακόσιες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Η αφορμή για τη διοργάνωση αυτής της γιορτής ήταν τα πνευματικά της τέκνα, ο Σκοτ και ο Στήβενσον.
Η ομοιότητα αυτή ανάμεσα στις δύο πόλεις μάς δίδει την αφορμή να οραματιστούμε και για τη δικιά μας πόλη και να διατυπώσουμε μια πρόταση. Έτσι κι αλλιώς το Ρέθυμνο έχει ονοματιστεί και ως πόλη των γραμμάτων. Αυτό κρατά από τα χρόνια της Ενετοκρατίας ως και σήμερα! Είναι ίσως η τοπογραφία του χώρου με τους χαμηλούς λόφους και τις γυρτές πλαγιές τους που σκύβουν και λούζονται στα κύματα του Κρητικού Πελάγους και που εμπνέει τους «ποιητάδες» που κι ο Πρεβελάκης εξυμνεί! Αυτό ίσως και να σκέφτηκαν εκείνοι που στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του Πανεπιστημίου στην Κρήτη και όρισαν τη σχολή φιλολογίας και λογοτεχνίας στο Ρέθυμνο.
Το Ρέθυμνο για τον Πρεβελάκη συμβολίζει ό,τι η Αλεξάνδρεια για τον Καβάφη. Ο Μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής στο ποίημά του «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» σε ένα στίχο του αναφέρει, απευθυνόμενος στον Αντώνιο, τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα. «Σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλη. Μια τέτοια πόλη ήταν για τον Καβάφη η Αλεξάνδρεια! Μια τέτοια πόλη ήταν για τον Πρεβελάκη το Ρέθεμνος! που τόσο τη θαυμάζει και την αγαπά και που της αφιερώνει το λογοτεχνικό του αριστούργημα «Το χρονικό μιας πολιτείας». Αυτής λοιπόν της πόλης της ταιριάζει «να αξιωθεί μια τέτοια γιορτή», όπως και η πόλη του Βορρά «αξιώθηκε» τη μεγάλη γιορτή του βιβλίου!
Η πρότασή μας λοιπόν είναι να ανακηρυχθεί η πόλη μας ως «Rethymno, city of literature», δηλαδή (Ρέθυμνο, η πόλη της λογοτεχνίας) σε αναλογία όπως έχει κηρυχθεί το Εδιμβούργο «Edinburgh, city of literature» και να θεσμοθετηθεί ένα φεστιβάλ λογοτεχνίας και βιβλίου κάθε χρόνο στα μέσα του φθινοπώρου, όταν θα κλείνει πια η κλασική τουριστική περίοδος του καλοκαιριού. Αυτό θα αποτελέσει την έναρξη μιας άλλης τουριστικής περιόδου από τα μέσα Οκτωβρίου έως και τον Δεκέμβριο τουλάχιστον, συμπληρωματικής της προηγούμενης -του καλοκαιριού- που όμως θα έχει τα δικά της ποιοτικά χαρακτηριστικά. Θα είναι σίγουρα μικρότερης διάρκειας, δηλαδή της τάξης των δύο-τριών μηνών και θα απευθύνεται σε άλλου είδους επισκέπτες.
Στις εκδηλώσεις θα καλούνται και θα συμμετέχουν δεκάδες ή και εκατοντάδες εκδοτικοί οίκοι από τη χώρα μας αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, όπως γίνεται και στο Εδιμβούργο, για να παρουσιάζουν τη δουλειά τους. Θα υπάρχουν συγχρόνως πολλές παράλληλες θεματικές εκδηλώσεις για όλα τα είδη λογοτεχνίας αλλά και για άλλες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Συγχρόνως κάθε χρόνο το φεστιβάλ θα είναι αφιερωμένο σε δύο σπουδαίους λογοτέχνες σαν τιμώμενα πρόσωπα, ένα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και παράλληλα έναν Έλληνα λογοτέχνη και πολλές εκδηλώσεις θα αναφέρονται σε αυτούς και τα έργα τους.
Έτσι λοιπόν μπορεί να προκύψει ένα πολύ μεγάλο πνευματικό και καλλιτεχνικό γεγονός για την πόλη μας, που θα μπορεί να καταστεί από τα σημαντικότερα του είδους του στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον μεσογειακό χώρο. Συγχρόνως θα προκύψει ένα μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό όφελος για τους πολίτες μας, αφού θα τους δίνεται η ευκαιρία κάθε χρόνο να έρχονται σε επαφή με εκατοντάδες πνευματικούς ανθρώπους και να γίνονται κοινωνοί της σκέψης τους.
Η Σχολή Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της πόλης μας, με τους σπουδαίους καθηγητές και λογοτέχνες της, αλλά και τους εκατοντάδες φοιτητές της θα αποτελέσουν μια σπουδαία βάση για τη διοργάνωση των δεκάδων εκδηλώσεων που θα λαμβάνουν χώρα σε μια τέτοια μεγάλη πνευματική γιορτή. Σημαντική λεπτομέρεια της λειτουργίας αυτού του θεσμού είναι το ότι χρειάζονται εκατοντάδες άνθρωποι εθελοντές ή επαγγελματίες, οι οποίοι θα επωμιστούν τη διοργάνωση. Αυτοί λοιπόν οι εθελοντές υπάρχουν στην πόλη μας και είναι οι φοιτητές και φυσικά οι καθηγητές της φιλοσοφικής σχολής αλλά και των άλλων θεωρητικών σχολών του πανεπιστημίου μας. Είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα που λίγες πόλεις στη χώρα μας το διαθέτουν.
Ακόμη το Ρέθυμνο διαθέτει και ένα σπουδαίο πλεονέκτημα σε μια τέτοια διοργάνωση. Στην παλιό τμήμα της πόλης μας, υπάρχουν δεκάδες καταπληκτικά κτίρια και αρχοντόσπιτα, τα οποία όταν θα αναστηλωθούν αφενός θα κοσμούν την πόλη και αφετέρου θα μπορούν να στεγάζουν τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ ή ακόμη και να χρησιμοποιούνται ως χώροι διαμονής των χιλιάδων επισκεπτών και συμμετεχόντων. Τέτοιο παράδειγμα έχομε από τη Βενετία, όπου η πόλη παραμένει συνεχώς στην επικαιρότητα από τη διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, όπως το περίφημο φεστιβάλ κινηματογράφου και το καρναβάλι της με το φεστιβάλ μάσκας και μεταμφίεσης. Σε παλιότερο άρθρο μας είχαμε αναφερθεί στο πώς μπορεί η πόλη μας να συσχετισθεί με αυτή της Βενετίας.
Δεν ξεχνούμε βέβαια πως το Ρέθεμνος παρ’ όλο που ήταν μικρή πόλη και δεν συγκρινόταν με τα Χανιά και το «Μεγαλόκαστρο» σε κόσμο, ήταν η πόλη με τις περισσότερες εκδιδόμενες εφημερίδες στην Κρήτη ακόμη και από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στο Ρέθυμνο ήταν ο «Νέος Ραδάμανθυς» το 1881 από τον Στυλιανό Καλαϊτζάκη και έκτοτε έως και σήμερα έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς περίπου 80 εφημερίδες, άλλες βραχύβιας διάρκειας και άλλες μακροβιότερες.
Ακόμη δεν ξεχνούμε ότι μια άλλη πόλη στη δυτική είσοδο της Μεσογείου στο μυστηριακό Μαρόκο η Ταγγέρη αποτέλεσε από τη δεκαετία του ΄50 και για αρκετές δεκαετίες το μέρος όπου συναθροίζονταν οι μεγάλοι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως ο Τενεσί Ουίλιαμς, ο Σάμιουελ Μπέκετ, ο Ζαν Ζενέ, ο Πωλ Μπόουλς με το τσάι στη Σαχάρα, ο Τζακ Κέρουακ, ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ, ο Τζών Χόπκινς, ο Γουίλιαμ Μπάροους και πολλοί άλλοι. Η Ταγγέρη ήταν η πόλη που διάλεξαν να μείνουν στην ωριμότητά τους πια, μιας και εκεί εμπνέονταν για να δημιουργούν.
Μακρινό όραμα για την πόλη μας θα είναι να αποτελέσει έναν χώρο όπου λογοτέχνες και γενικά πνευματικοί άνθρωποι θα την επιλέγουν ως την πόλη όπου θα περνούν σημαντικό διάστημα του χρόνου τους αλλά ίσως και να διαμένουν και μόνιμα, μιας και η πόλη διαθέτει τα προσόντα για να τους προσελκύσει. Τα πλεονεκτήματα αυτά είναι η μεσογειακή της θέση με τους ήπιους χειμώνες όπως και η Ταγγέρη, η φυσική της θέση με τους χαμηλούς λόφους που γέρνουν και βυθίζονται στη θάλασσα, η ιστορική της παράδοση στα πνευματικά έργα, μα και πιο πολύ το ταπεραμέντο των κατοίκων της με το καλόκαρδο φέρσιμο και τον σεβασμό προς τους επισκέπτες.
Είθε λοιπόν οι καιροί να το φέρουν για το Ρέθυμνο και να επιβεβαιωθεί η φήμη του, ως η πόλη των γραμμάτων που δικαίως του αποδόθηκε.
