«Ρέθυμνο και θάλασσα: Μια ιστορική σχέση»

      Ο Γιώργος Εκκεκάκης ξεκίνησε την παρουσίασή του από το περιεχόμενο του βιβλίου, το οποίο χαρακτήρισε πολύτιμο: «Ως προς το περιεχόμενο: Και πάλι απερίφραστα, χαρακτηρίζω το βιβλίο πολύτιμο. Πρέπει, εντούτοις, να προσθέσω ότι το αμέτρητο πλήθος των πληροφοριών του φέρνει στο νου την εικόνα μιας καλά τακτοποιημένης αποθήκης, γεμάτης με πολύτιμα πράγματα. Για όσους, ενδεχομένως, θεωρήσουν το σχόλιό μου ως αμφίσημο, σπεύδω να πω και τούτου: Είναι πολύ γοητευτικό και συχνά απρόβλεπτα αποδοτικό ν’ ανασκαλεύει κανείς σε μια τέτοια αποθήκη. Είναι γεγονός ότι το θέμα του βιβλίου, παρά τη συντομία του τίτλου, έχει την απεραντοσύνη του πελάγου!       Αυτό το διαπίστωσε και ο συγγραφέας στην πορεία της προσπάθειάς του. Να τι γράφει, περί το τέλος της Εισαγωγής, μιλώντας για τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο: Πολλές φορές το θέμα αποδείχτηκε ανώτερο των δυνάμεων του συγγραφέα και κινδύνεψε να τον καταβάλει».
      Στη συνέχεια ο κ. Εκκεκάκης, τοποθετήθηκε αναφορικά με τις φωτογραφίες, τους πίνακες και τους χάρτες λέγοντας: «Μερικά σχόλια για το εικαστικό υλικό: Να επαναλάβω τα νούμερα: 265 φωτογραφίες, 18 πρωτότυποι χάρτες, 25 πίνακες. Ως όφειλα, διέθεσα χρόνο για τη μελέτη και την αξιολόγηση του υλικού. Αποτέλεσμα:       Εντοπίστηκαν φωτογραφίες που δε φανταζόμουν καν την ύπαρξή τους, παρότι νόμιζα πως οι φωτογραφίες του Ρεθύμνου ήταν ένα θέμα υπό έλεγχο. Ως προς τους πίνακες και τους χάρτες, εκφράζω, απλώς, τον θαυμασμό μου. Αν επιχειρούσα να σχολιάσω τα επί μέρους, θα έπρεπε να πω πολλά και κολακευτικά, κάτι που δεν θα είχε νόημα.
      Αντίθετα, οφείλω να πω ότι εντόπισα και φωτογραφίες που άξιζαν καλύτερης ανάπτυξης. Άλλωστε, με δεδομένη την ύλη του βιβλίου, οι σελίδες του θα έπρεπε να είναι κάπως περισσότερες. Πιστεύω ειλικρινά ότι το έργο του Στρατιδάκη «Ρέθυμνο και θάλασσα» αξίζει να επανεκδοθεί. Όμως αυτό θα συμβεί μόνο εάν πεισθούν για την αξία του οι συμπολίτες μας όλοι και όχι μόνο όσοι έχουν ειδικό ενδιαφέρον. Παρότι το βιβλίο δε γράφτηκε για να προσφέρει η ανάγνωσή του ψυχαγωγία, νομίζω ότι μπορεί ακόμα και αυτή την ανάγκη να καλύψει. Για παράδειγμα, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου υπάρχουν μερικά κείμενα-πειστήρια τόσο γλαφυρά που θα μπορούσαν να ψυχαγωγήσουν τον καθένα. Τελικά, αυτό που κάνει το βιβλίο ξεχωριστό είναι η πολλαπλότητα των στόχων του. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω κατά πόσο αυτό έγινε συνειδητά. Είναι όμως γεγονός ότι το πλήθος των πληροφοριών που το βιβλίο παρέχει θα δώσει αφορμές, θα κεντρίσει ενδιαφέροντα και θα παρακινήσει νέους ερευνητές».
      Χαρακτηριστικό στη διάρκεια της παρουσίασης του κ. Εκκεκάκη ήταν και οι «γκρίζες λίστες», όπως ο ίδιος ονόμασε κάποιες επικεφαλίδες του βιβλίο λέγοντας χαρακτηριστικά: «Θα αναφέρω ένα παράδειγμα που με αφορά: Στη σελίδα 60 του βιβλίου υπάρχει μία από τις εκπληκτικές… «γκρίζες λίστες» (ο όρος είναι δικός μου και θα τον εξηγήσω). Η λίστα, λοιπόν, αυτή -κατά την επικεφαλίδα της- περιλαμβάνει τα ονόματα 64 τέκνων του Ρεθύμνου που έφυγαν δια θαλάσσης και που συνέβαλαν στην Ευρωπαϊκή Αναγέννηση. Μόλις την είδα, τη σκανάρισα και την έχω υπό μελέτη. Ελπίζω ότι θα βρω σ’ αυτήν στοιχεία που θα με βοηθήσουν στο Βιογραφικό Λεξικό για τους Ρεθεμνιώτες του παρελθόντος που προσπαθώ να καταρτίσω. Τι είναι αυτές οι… λίστες και γιατί τις ονομάζω γκρίζες: Είναι συγκεντρωτικοί αλφαβητικοί κατάλογοι που ο Στρατιδάκης τους παραθέτει ευκαιριακά, σαν, ας πούμε… Αναδρομικά Μνημόνια. Αντί άλλης εξήγησης, θα μεταφέρω μερικές επικεφαλίδες τους για να γίνω κατανοητός: – Τα συχνότερα αλιεύματα της ρεθεμνιώτικης θάλασσας- Τα παράκτια απολιθωματοφόρα σπήλαια του Ρεθύμνου – Οι Ρεθεμνιώτες Ναυτιλιακοί Πράκτορες – Ρεθύμνιοι μεγαλοεξαγωγείς της περιόδου 1870-1940 – Τα πιο συχνά ακούσματα (άκουσον-άκουσον) της Προκυμαίας τη 10ετία του ‘60 – κλπ. κλπ. Να σημειωθεί ότι σε μια από τις γκρίζες λίστες (με θέμα τους ανθρώπους του Λιμανιού), εκτός από τα ονόματα, υπήρξε μέριμνα να παρατεθούν και τα παρανόμια τους! Γιατί ονομάζω «γκρίζες» τις χρησιμότατες αυτές λίστες: Επειδή, απλούστατα, είναι τυπωμένες πάνω σε γκρίζο φόντο! Γιατί αυτό; Μα για να εντοπίζονται εύκολα από τον αναγνώστη-χρήστη του βιβλίου. Είναι αυτό μια λεπτομέρεια επουσιώδης; Κάθε άλλο».

      Για ένα τεκμηριωμένο τόμο έκανε λόγο στη διάρκεια της παρουσίασής του ο κ. Χ. Ζαχαράκης, ο οποίος αναφέρθηκε στις μνήμες που του ξύπνησε το συγκεκριμένο βιβλίο και μεταξύ άλλων τόνισε: «Πρόκειται για τεκμηριωμένα στο ιστορικό δίστιχο των δύο άριστα αλληλένδετων εννοιών του Ρεθύμνου και της θάλασσας, οι οποίες αναδείχθηκαν στη διάρκεια πολυαίωνης κοινής πορείας από την πρώιμη αρχαιότητα μέχρι τη σημερινή πραγματικότητα. Επειδή έχοντας προσωπικά την τύχη να γεννηθώ και να μεγαλώσω στο Ρέθυμνο είναι προφανές ότι δεν είχα και την ευκαιρία να διαμορφώσω ολοκληρωμένη εμπειρία των σύγχρονων εκφάνσεων της αρχέγονης συνυπάρξεως της πόλεως με τη θάλασσα. Ενθαρρύνθηκα όμως να πω δυο λόγια από ένα πράγμα: από την αναπόληση των παιδικών μου χρόνων και των δύο εντυπώσεων που έμειναν βαθύτερα και ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη μου από το καθιερωμένο και ετήσιο προσκύνημα στη γενέθλια πόλη μου και που αμφότερες εντυπώσεις άπτονται ακριβώς της σχέσεως πόλεως με το υγρό στοιχείο που την αγκαλιάζει. Η πρώτη από τις εντυπώσεις αυτές είναι εκείνη που βίωνα πριν ακόμα πατήσω κρητικό έδαφος, όταν εμείς της αποβάθρας έπρεπε να αποβιβαστούμε με γραφικές οπωσδήποτε βάρκες από το βαπόρι -του τελωνείου όχι πάντοτε χωρίς κίνδυνο τουλάχιστον για τις αποσκευές. Και η δεύτερη εκείνη του άνετου απογευματινού και βραδινού περιπάτου στην κατά κυριολεξία τότε προκυμαία της πόλεως με τα κύματα, σε άμεση σχεδόν επαφή με τους περιπατητές και τους θαμώνες των όμορφων καφενείων. Το Ρέθυμνο και η σύγχρονη σχέση με τη θάλασσα έχει εντυπωσιακά διαφοροποιηθεί, όπως παραστατικά σκιαγραφείται και στον ανά χείρας τόμο και κυρίως στις φωτογραφίες. Να πω γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των καιρών επιβάλλουν τον εκσυγχρονισμό, που αποτελεί πάντοτε ισχυρότατη κινητήρια δύναμη και νομοτελειακό παράγοντα για την εξασφάλιση οικονομικής και κοινωνικής προόδου κάθε τόπου. Με την προϋπόθεση όμως ότι ο εκσυγχρονισμός επιχειρείται βάσει προγραμματισμού και σχεδιασμού».

       Την ικανοποίησή του για την έκδοση του βιβλίου εξέφρασε ο πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Ρεθύμνου Μίνως Αλεφαντινός, ο οποίος με την ευκαιρία κάλεσε τους πολίτες, που τυχόν έχουν στο αρχείο τους υλικό, να το αξιοποιήσουν για το καλό της πόλης: «Είναι μια πάρα πολύ χαρούμενη στιγμή για το Λιμενικό Ταμείο. Πριν από δύο χρόνια ο κ. Χάρης Στρατιδάκης μου ανέφερε, ότι έχει μαζέψει πάρα πολύ υλικό. Επί 20ετίας μαζεύει υλικό που έχει σχέση με τη θάλασσα, και μου ζήτησε αν υπάρχει δυνατότητα να βρούμε τον τρόπο να το εκδώσουμε. Του είπα, χωρίς να ξέρω αν θα βρω τελικά τον τρόπο, αυθόρμητα το ναι, και ξεκίνησε η διαδικασία πια. Από χαρτιά μέσα σε ένα συρτάρι του γραφείου του κ. Στρατιδάκη να μπορέσουμε σήμερα να είμαστε στην ευχάριστη θέση να έχουμε βιβλίο.          Είμαι πάρα πολύ ευτυχής, γιατί το Λιμενικό Ταμείο ήταν το κλειδί τελικά που ξεκλείδωσε το συρτάρι, που ήταν μέσα ένα πραγματικά τόσο ενδιαφέρον υλικό και το κατάφερε να το βγάλει, έτσι ώστε να ταξιδέψει αυτό στον κόσμο, και τον κόσμο να το ταξιδέψει στο παρελθόν αυτής της πόλης, το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό. Εύχομαι και ελπίζω την αρχή που έκανε το Λιμενικό Ταμείο και άλλοι φορείς να βάλουν πολύ ψηλά στην ατζέντα τους να ξεκλειδώσουν τα συρτάρια από συντοπίτες μας, που είμαι βέβαιος ότι έχουν πάρα πολύ ενδιαφέρον υλικό στα συρτάρια τους και να τα κάνουν βιβλία να τα αφήσουμε πίσω και να συνδέσουμε το παρελθόν για να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον».

      Ο ίδιος ο συγγραφέας σε δηλώσεις του στα «Ρ.Ν.» τόνισε πως η έρευνά του ξεκίνησε πριν τριάντα περίπου χρόνια και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, τα στοιχεία και τις φωτογραφίες επιχειρεί να αναδείξει την στενή σχέση το Ρεθύμνου με την θάλασσα και πως αυτή μεταλλάσσεται με την πάροδο του χρόνου, υποστηρίζοντας πως το βιβλίο απαντά σε λιγότερα ερωτήματα από όσα πραγματικά θέτει: «Το βιβλίο διαβάζεται με δύο τρόπους. Ο σύντομος και ο αναλυτικός. Ο σύντομος τρόπος είναι να διαβαστούν οι 270 σχεδόν φωτογραφίες μαζί με τους πίνακες που τους συνοδεύουν και τις λεζάντες τους. Ο σύνθετος τρόπος, αν ο αναγνώστης ελκυστεί από το εικονιστικό υλικό πιστεύω ότι θα περάσει είτε στην ανάγνωση του ιστορικού του πρώτου μέρους δηλαδή του βιβλίου, είτε στην ανάγνωση του ανθολογίου, του δεύτερου μέρους. Σε αυτό το βιβλίο προσπαθώ να στηρίξω δύο υποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι το Ρέθυμνο παλιότερα ήταν πολύ περισσότερο από ότι σήμερα δεμένο με τη θάλασσά του. Η δεύτερη υπόθεση είναι ότι το Ρέθυμνο μέσα από την εμπορευματική κίνηση των όποιων λιμανιών του, όλων των περιόδων από τα ελληνιστικά τουλάχιστον χρόνια μέχρι σήμερα, ήταν περισσότερο παραγωγικό από ότι σήμερα, περισσότερο αυτάρκης από ότι σήμερα. Είναι ένα μεγάλο βιβλίο, δεν θα έπρεπε να είναι έργο ενός ανθρώπου. Το ξεκίνησα παλιότερα με τους μαθητές μου σε ένα άλλο επίπεδο, έχει φτάσει στα 30 χρόνια και οπωσδήποτε έχει κενά και τα ερωτήματα στα οποία απαντάει είναι πολύ λιγότερα από αυτά τα οποία θέτει».