Ρεθεμνιώτες που έκαναν θεσμό το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι

Της ΕΥΑΣ ΛΑΔΙΑ

Είναι ευχάριστη η διαπίστωση ότι η ιστορία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού έχει καταγραφεί με απόλυτη ακρίβεια χάρις στο μεράκι κάποιων ανθρώπων.

Ο γνωστός συμπολίτης εκπαιδευτικός και λόγιος Νίκος Δερεδάκης έχει εκδώσει την ιστορία του Καρναβαλιού έχοντας μάλιστα την ευαισθησία που τον τιμά να μας αναφέρει στις πηγές του εκτιμώντας την εργασία μας συλλογής στοιχείων μέχρι τότε.

Βασίστηκε επίσης και στην σπουδαία εργασία της κας Αιμιλίας Μιχελιδάκη – Ρακιντζή που με μεγάλη υπευθυνότητα ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα της πορείας του Καρναβαλιού στην πόλη μας.

Για την πρώτη περίοδο διοργάνωσης έχουμε ασχοληθεί κατά κόρον με βάση τα ποιήματα του Γιώργη Καλομενόπουλου, τα κείμενα του Ανδρέα Νενεδάκη και τα πληρέστατα ρεπορτάζ του Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκη.

Η δεύτερη περίοδος φέρει την υπογραφή της Περιηγητικής Λέσχης και αναφερθήκαμε σε αυτή με πολλά στοιχεία από τις πρώτες διοργανώσεις.

Ήταν ευτύχημα που την πρωτοβουλία του Κώστα Μανουρά, προέδρου της Περιηγητικής Λέσχης και των συνεργατών του πλαισίωσαν ο πρόεδρος του τουριστικού συνδέσμου Δημήτρης Δαφέρμος αλλά και οι Γ. Τσουδερός. Γ. Κούνουπας, Γ. Μαραγκάκης, Εμμ. Αστρινός, Χαρ. Πραματευτάκης, Εμμ. Βογιατζάκης, Τάκης Αποστόλου, Βασ. Παπαβασιλείου, Ιωάννης Τζέλησις, Όλγα Δασκαλάκη και Ευρυδίκη Κούνουπα.

Οι λόγιοι μάλιστα υμνούν το Καρναβάλι με το δικό τους τρόπο. Όπως ο Κώστας Απανωμεριτάκης με το παρακάτω ποίημα:

στης μέθης την ονειροφαντασιά.

Αυτές οι διοργανώσεις όμως που άφησαν εποχή ποτίστηκαν από την αγωνία και το μόχθο κάποιων ανθρώπων που πρέπει πάντα να θυμόμαστε και να τους επαινούμε γιατί χάρις σ’ αυτούς η πόλη ξέφυγε από τη μιζέρια και την αφάνεια.

Εκτός από τους συμπολίτες που προαναφέραμε αξίζουν επίσης ευγνωμοσύνης αναφορά οι Θανάσης Μαρκαντώνης, Ηλιάκης, Σταύρος Κορωνάκης, Στέργιος και Βασίλης Ψυχαράκης, Φώτης Μαρκουλάκης, Στέλιος και Μανόλης Τζιράκης, Μανόλης Αγγελογιαννάκης, Κώστας Μπιρικάκης, Μανόλης Θεοδοσόπουλος, Νίκος Αγγελάκης, Γιάννης Φωτόπουλος, Στέλιος Σερλής, η Ελένη Τουρνοπετράκη που δεν σήκωνε κεφάλι από τη βελόνα, ολόκληρη η οικογένεια Τζέτζου που διατηρεί και υποδειγματικό αρχείο, η Ελένη Παπαδογιάννη με τις μαθήτριές της και τόσοι άλλοι.

Έμειναν στην ιστορία επίσης ο Βασίλης Δασκαλάκης και ο Λευτέρης Κορωνάκης μοναδικοί στο ρόλο του βασιλιά Καρνάβαλου και οι καλλονές της εποχής Φωφώ Σημαντήρα και Βαγγελιώ Μπαξεβάνη που εντυπωσίασαν ως βασίλισσες του Καρναβαλιού.

Κάποια στιγμή όμως θα πρέπει να προβληθεί ιδιαίτερα και μια ακόμα μεγάλη μορφή ένας συμπολίτης που είχε ταυτίσει το όνομά του με την έννοια της κοινωνικής προσφοράς. Η αναφορά μας στον Κωστή Τζαγκαρούλη που ευτύχησα επίσης να γνωρίσω.

Ήταν ανεξάντλητος σε ιδέες και φαντασία. Γεννημένος καλλιτέχνης. Τα πανάξια χέρια του στάθηκαν πολύτιμα και για το Καρναβάλι αλλά και κάθε καλλιτεχνική, θεατρική προσπάθεια. Αριστουργήματα μας άφησε και κρίμα που η πόλη δεν του επέστρεψε με μνημόσυνη έστω αναφορά το ελάχιστο από τα τόσα που της πρόσφερε.

Ο Κώστας Μανουράς ήταν εκείνος που πέτυχε την αναδιοργάνωση του Καρναβαλιού έχοντας προηγουμένως ξεκινήσει με επιτυχία τη Γιορτή Κρασιού.

Γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1920 στο Ρέθυμνο. Ήταν καμάρι γονέων και συγγενών για τις επιδόσεις του στο σχολείο. Με άριστα τέλειωσε το πρακτικό τμήμα του Γυμνασίου Ρεθύμνου το 1938 και με τη γνωστή άνεση πέρασε και στις εξετάσεις για ανώτερες σπουδές. Πέτυχε δεύτερος στη Γεωπονική Σχολή Θεσσαλονίκης. Οι σπουδές του τον γέμιζαν γιατί το αντικείμενό τους ήταν από τα μεγάλα ενδιαφέροντα του νεαρού φοιτητή. Αγαπούσε τη φύση και λάτρευε κάθε στοιχείο που την αποτελούσε. Παρακολούθησε με συνέπεια τα μαθήματά του αλλά δεν έμενε αδιάφορος στα ιδεώδη της δημοκρατίας. Και όποτε αισθανόταν απειλή έμπαινε μπροστά για να τα προστατεύσει.

Κι ήρθε ο πόλεμος. Ο Κώστας αν και τόσο νέος δεν σκέφτηκε ούτε μια στιγμή να καθίσει άπραγος για να μην γίνει στόχος του κατακτητή.

Από τις πρώτες σπίθες της αντίστασης πρόσθεσε κι αυτός τη φλόγα της νιότης του αναλαμβάνοντας τις πιο επικίνδυνες αποστολές. Μια από αυτές ήταν να μυήσει τη νεολαία από το Αμάρι μέχρι το Ρέθυμνο στην Οργάνωση, για να απαλλαγεί το συντομότερο ο κόσμος από τον κατακτητή.

Ήρθε και η ειρήνη για να ξαναβρεί η ζωή τους ρυθμούς της. Ο Κώστας επέστρεψε στις σπουδές του και αποφοίτησε το 1946 επίσης με άριστα.

Αν και νέος δεν άργησε να κερδίσει το σεβασμό της τοπικής κοινωνίας και όχι μόνο. Οι πάντες επιδίωκαν τη φιλία του γιατί ήταν σοβαρός, μετρημένος, ακόμα κι όταν έκανε χιούμορ δεν έχανε τα όρια της ευπρέπειας. Τιμούσε τους φίλους του κι έτρεφε μεγάλο σεβασμό στις ηθικές αξίες.

Εκεί όμως που διακρινόταν ήταν στην επαφή του με τον απλό κόσμο. Τους ανθρώπους που η έλλειψη ακόμα και της στοιχειώδους μόρφωσης τους άφηνε έρμαια των καιροσκόπων που προσπαθούν να επωφεληθούν όταν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος.

Ο Κώστας Μανουράς δεν ήταν από τους ανθρώπους που επαναπαύονται όταν κατακτούν τη ζωή. Μπορεί να είχε μια εξαίρετη σύζυγο και να είχε δημιουργήσει μαζί της μια υπέροχη οικογένεια με εξαιρετικά παιδιά, αντάξια των γονέων, αλλά δεν ησύχαζε. Ήθελε τον κόσμο γύρω του χαρούμενο και αφοσιωμένο σε δημιουργικές ασχολίες. Τάχτηκε λοιπόν στην υπηρεσία φορέων που είχαν αυτούς τους στόχους. Και δεν δίστασε μάλιστα να ιδρύσει τους περισσότερους στους οποίους ήταν και πρόεδρος, όπως την Ένωση Τραυματιών Πολεμιστών Νομού Ρεθύμνης, τον Σύλλογο Κρητών Δωδεκανήσου, τον Σύλλογο Γεωπόνων που εκπροσώπησε ως Νομαρχιακός Σύμβουλος μέχρι το 1989, την Περιηγητική Λέσχη, αλλά και φορείς που με καθήκοντα απλού μέλους και όχι προέδρου υπηρέτησε με ζήλο, όπως την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία.

Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι το 1962 ως πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Χειροτεχνίας έδωσε φτερά για να δημιουργήσει το σπουδαίο έργο που άφησε στην Ελένη Παπαδογιάννη, δημιουργώντας το πρώτο παράρτημα του τότε ΕΟΕΧ στην Κρήτη με έδρα το Ρέθυμνο. Πρωτοστάτησε επίσης στην έρευνα και την παραγωγική αξιοποίηση της Υφαντικής, της Λαϊκής Τέχνης και της Χειροτεχνίας στην Κρήτη.

Ως πρόεδρος επίσης της Περιηγητικής Λέσχης συνέβαλε τα μέγιστα στην οργάνωση τόσο της Γιορτής Κρασιού όσο και του Καρνάβαλου.

Ο Κώστας Μανουράς έφυγε στις 8 Δεκεμβρίου 1993 απολαμβάνοντας την κοινωνική καταξίωση που κατέκτησε με το έργο και την τεράστια προσφορά του.

Ο Μάρκος Γιουμπάκης ήταν ο άνθρωπος του κεφιού και της σπαρταριστής φάρσας.

Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1929. Μοναδικό βιός της φαμίλιας του το φιλότιμο και η αδιαμφισβήτητη εντιμότητα. Ο Μάρκος, στα γυμνασιακά του χρόνια, βίωσε τη φρίκη της κατοχής. Ο θάνατος έγνεφε πολλές φορές από μακριά και η στέρηση μαράζωνε τις μέρες.

Αυτός όμως είχε βρει το μεγάλο γιατρικό για να ξεπερνά εκείνα τα βιώματα. Διακωμωδούσε με υγιή και έξυπνο τρόπο, το κάθε τι. Και είχε τη μοναδική ικανότητα να παρασύρει και τους άλλους σε μια πιο αισιόδοξη αντιμετώπιση της κακομοιριάς που μάστιζε το Ρεθυμνάκι μας.

Η επαφή και η συνεργασία με τον τιτάνα της πολιτιστικής μας ζωής Πολύβιο Τσάκωνα τον επηρέασε βαθιά. Τον άκουγε με βαθιά προσοχή και συμφωνούσε μαζί του, πως όταν το Ρέθυμνο διαθέτει παράδοση στο πνεύμα δεν του χρειάζεται τίποτα περισσότερο για να δώσει σαν πόλη το στίγμα του.

Η μεγάλη ιδέα της Βιβλιοθήκης έγινε και δικός του πόθος. Μου έλεγαν παλιά, χρόνια πάνε από τότε, ότι ο Μάρκος μάζευε φύλλο φύλλο έντυπα κι εφημερίδες για να δημιουργήσει σώματα και να υπάρχει ένα αρχείο του τόπου. Ήταν η πρώτη ας πούμε «μαγιά» για το θαύμα που θα ακολουθούσε…

Για ένα μεγάλο διάστημα τρεφόταν με το όραμα, γιατί ποιος θα τον αντάμειβε για το μόχθο του; Και δεν ήταν μόνο στην υπηρεσία της Βιβλιοθήκης, ανιδιοτελής εργάτης. Κάθε κοινωνική δράση τον συγκινούσε και τον ενθουσίαζε. Έτσι βρέθηκε και στους προσκόπους που του έδιναν την ικανοποίηση ότι συμμετέχει ένα θεσμό στα μέτρα του: Αγάπη για τη φύση, φροντίδα για τον συνάνθρωπο.

Ένας ιδεολόγος ήταν πάντα. Από τους λίγους ανθρώπους που διέθετε όραμα.

Με τη στράτευσή του βρέθηκε στην Κορέα Εθελοντής από κούνια. Κάθε τι που έκρυβε αγνό ιδεαλισμό τον συγκινούσε. Σαν όλους τους ομοίους του πικράθηκε αρκετές φορές. Μα είχε τόσο μεγάλη καρδιά που χωρούσε συγγνώμη για κάθε παραστράτημα ακόμα και της ανθρωπότητας.

Σαν τέλειωσε και η περιπέτειά του αυτή, γύρισε και αφοσιώθηκε πια ολόψυχα στη Βιβλιοθήκη, πολύτιμος βοηθός του Πολύβιου Τσάκωνα.

Όπως αναφέρει στη θαυμάσια νεκρολογία, που είχε εκφωνήσει, ο Μιχάλης Τζεκάκης, ο Γιουμπάκης, είχε κάνει το χώρο δίπλα από την Αγία Βαρβάρα δεύτερο σπίτι του. Εκεί στην εκκλησία παντρεύτηκε μια υπέροχη γυναίκα και εκεί επίσης βάφτισε τα παιδιά του.

Είπαν και δεν είναι ψέμα πως αν δεν υπήρχε το πάθος του Γιουμπάκη ίσως να μην είχαν Βιβλιοθήκη και μάλιστα την πρώτη Δημόσια Βιβλιοθήκη στην Κρήτη όταν στις άλλες πόλεις λειτουργούσαν δημοτικές.

Θα μπορούσε να δεχτεί αδιαμαρτύρητα κάθε κακοτυχία. Αρκεί να μην έθιγε τη Βιβλιοθήκη. Δεν άντεχε να τη βλέπει ούτε μισή ώρα κλειστή. Εκεί στο καθήκον, με την ευθύνη του διευθυντού ερχόταν σ’ επαφή με τα νιάτα κι έδινε κίνητρα για φιλαναγνωσία.

Κι όταν τέλειωνε η καθημερινή υποχρέωση στο επαγγελματικό καθήκον, στρεφόταν σε κάθε κοινωνική δράση που έδινε ζωντάνια στον τόπο.

Ένας τομέας που λάτρεψε και τον λάτρεψε, ήταν η Ερασιτεχνική Σκηνή του Ωδείου Ρεθύμνου. Ο Μανόλης ο Βογιατζάκης έπινε νερό στο όνομά του.

Ο Μάρκος Γιουμπάκης διακρίθηκε και στην τοπική δημοσιογραφία. Το «Πολιτιστικό Ρέθυμνο» έχει συλλέξει όλα τα δημοσιεύματά του και πρόκειται σύντομα να τα αναρτήσει για να τα απολαμβάνουν και οι επόμενες γενιές.

Γνωστός και ο τουριστικός οδηγός που έκαναν με τον Μιχάλη Τζεκάκη.

Ήταν η ψυχή του Ρεθεμνιωτικου Καρναβαλιού. Και οι φάρσες του «ιστορικές». Ήταν ένας από τους αξέχαστους πράγματι Ρεθεμνιώτες.

Μεγάλη η προσφορά και του Κώστα Καννά, στον οποίο έχουμε κάνει αρκετές αναφορές χωρίς ποτέ να αισθανόμαστε ότι αναδείξαμε όσο του άξιζε την δημιουργική παρουσία του σε κάθε τομέα ανάπτυξης της πόλης.

Μάλιστα ο γνωστός συγγραφέας κ. Παρασκευάς Συριανόγλου συνηθίζει να λέει στις συνεντεύξεις του για το Καρναβάλι ότι οφείλουμε τα μέγιστα τη διοργάνωσή του στον Κώστα Καννά, που σαν Σμυρνιός δεν μπορούσε να μην ασχοληθεί με το θεσμό που έκανε τον τόπο καταγωγής του διάσημο. Λέγεται ότι το Καρναβάλι της Σμύρνης ήταν από τα διασημότερα της εποχής.

Ο Κώστας Κανάς κινδύνεψε πολλές φορές εξαιτίας του Καρναβαλιού, καθώς έτυχε να είναι στο πηδάλιο της Περιηγητικής και σε δύσκολα χρόνια.

Δεν υπολόγιζε όμως ούτε τη χούντα όταν έπρεπε να υπερασπιστεί τη συνέχιση του θεσμού. Ήξερε να εμψυχώνει, δεν άφηνε λεπτό να πάει χαμένο μέχρι το τέλος κάθε διοργάνωσης και με το στίχο του μας έδινε κάθε φορά κι έναν σπαρταριστό απολογισμό με την πηγαία σατιρική φλέβα που διέθετε.

Ο Κώστας Καννάς έβαζε την Περιηγητική Λέσχη και τις διοργανώσεις της πάνω και από την υγεία του και τη ζωή του. Θυμόμαστε σαν τώρα παραμονή Πρωτοχρονιάς. Η μόνη του έγνοια στο κρεβάτι του πόνου ήταν αν βγήκε το άρμα του Αϊ Βασίλη της Περιηγητικής για την καθιερωμένη βόλτα του. Κι όταν πήρε καταφατική απάντηση ξεψύχησε.

Για τους πρωτεργάτες όμως του Καρναβαλιού θα έχουμε και συνέχεια σε επόμενα αφιερώματα.