Ακόμα κι αν είχαμε άπλετο χώρο για τα αφιερώματά μας και πάλι θα ήταν ελλιπές αυτό που θα αφορούσε τις αγωνίστριες. Είναι τόσο πολλές και όλες τόσο σημαντικές.
Επιλέγουμε τυχαία κάποιες περιπτώσεις βάζοντας αρχή από την ηρωίδα Καλλιόπη Γιουλούντα. Ενώ θα μπορούσε να γλιτώσει από τον ανελέητο βομβαρδισμό των ναζί έμεινε κοντά στους ασθενείς της και εκεί την βρήκε ο θάνατος.
Η Καλλιόπη γεννήθηκε στο Γιαννούδι το 1911. Αν και η εποχή της δεν ευνοούσε τις σπουδές των κοριτσιών εκείνη κατάφερε να τελειώσει το Γυμνάσιο και να μάθει Γαλλικά. Αγαπούσε τη μουσική κι έπαιζε μάλιστα με αρκετή δεξιοτεχνία και μαντολίνο. Από μικρή έδειχνε μια αγάπη στον συνάνθρωπο. Διψούσε για κοινωνική προσφορά. Η Καλλιόπη Γιουλούντα πρώτα έγινε εθελόντρια Νοσηλεύτρια του «Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού» και μετά ακολούθησε τη Νοσηλευτική ως κύριο επάγγελμα που το έκανε όμως λειτούργημα. Ο πόλεμος του ’40 την βρήκε πρόθυμα να οδεύει στο καθήκον για να βοηθήσει τους τραυματισμένους στρατιώτες. Η απόφασή της φανερώνει και τη γενναιότητά της. Γιατί ήταν ως τότε διευθύνουσα του νοσοκομείου «Άγιος Σάββας». Θα μπορούσε ν’ αποφύγει την πρώτη γραμμή του μετώπου. Κανένας δεν την υποχρέωνε να καταταγεί. Η συνείδησή της όμως ήταν εκείνη που της καθόριζε την πορεία της. Έτσι η φήμη της έφτανε παντού πριν από την ίδια. Αρκετοί θυμούνται αυτόν τον μικροκαμωμένο άγγελο με το αιώνιο χαμόγελο και την ιώβειο υπομονή.
Εκείνο τον Απρίλη του ’41, λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου η ατμόσφαιρα είχε γίνει ακόμα πιο επικίνδυνη.
Οι Γερμανοί, παραβιάζοντας τις διεθνείς συνθήκες και τους άγραφους νόμους της συνείδησης, βομβαρδίζουν ακόμα και τα νοσοκομεία.
Δεν σεβάστηκαν ούτε και τη μεγάλη μέρα της Χριστιανοσύνης.
Κυριακή του Πάσχα, 20 Απριλίου 1941. Οι αδελφές καλημερίζουν με το «Χριστός Ανέστη» και με το χαμόγελο στο στόμα, προσπαθώντας να κρύψουν τον φόβο τους. Το διαισθάνονται πως κάτι κακό θα συμβεί. Ήδη τα στούκας που σφυρίζουν δαιμονισμένα γεμίζουν τρόμο την ατμόσφαιρα.
Το μεσημέρι με μανία πρωτόγνωρη, άρχισαν να εξαπολύουν βόμβες προς το νοσοκομείο. Ο καθηγητής Κοντιάδης διατάσσει τις αδελφές να κατεβούν στο καταφύγιο. Αυτές αρνούνται, γιατί θα έπρεπε ν’ αφήσουν μόνους τους χειρουργημένους τους. Το ξαφνικό βρήκε τους γιατρούς να χειρουργούν, τις αδελφές εμπρός στο τραπεζάκι με τα εργαλεία, τους τραυματίες ναρκωμένους και εκείνες τις καημένες που δίπλωναν τις γάζες! Εκεί τους βρήκε ο θάνατος Ανάμεσά τους και η Καλλιόπη που έμεινε στην ιστορία πρότυπο αδελφής και υπόδειγμα αφοσίωσης στο καθήκον.
Ανδρονίκη Παττακού
Κι ήρθε ο πόλεμος. Αρκετοί οι άνδρες που βγήκαν στο βουνό να πολεμήσουν τους ναζί.
Και η λίστα με τους επικηρυγμένους από τον εχθρό μάκραινε όλο και περισσότερο.
Ανάμεσά τους δυο αδέλφια ο Δημήτρης και ο Γεώργιος Παττακός από την Πατσό.
Ζητούν να πάρουν πίσω το αίμα του ηρωικού παππού τους Στυλιανού. Είχε πολεμήσει σαν θηρίο στη μάχη εκεί στα Περιβόλια. Εκεί που υπάκουε το κάλεσμα της συνείδησής του και οδηγούσε μερικά χωροφυλακάκια που είχαν χαθεί στους συντρόφους τους, έπεσε στα χέρια των ναζί. Λέγεται και τεκμηριώνεται από προφορικές μαρτυρίες ότι οι Γερμανοί έριξαν τον ήρωα σε καμίνι και τον έκαψαν.
Η γυναίκα του Ανδρονίκη, έσφιξε την καρδιά της και αφοσιώθηκε στην φροντίδα των μικρότερων παιδιών της έχοντας πάντα στην έγνοια της και τα μεγάλα.
Εκείνη τη μέρα που έκαναν έφοδο οι Γερμανοί αναζητώντας Άγγλους, ο Γιώργης είχε πεταχτεί στο σπίτι του στην Πατσό να δει τη μάνα του που ήταν άρρωστη. Ενώ έτρωγε λίγα κουκιά που βρήκε ακούει ποδοβολητά και φωνές. Ένας φώναζε στα ελληνικά να βγουν ένας ένας έξω. Ο Γιώργης δεν έχασε καιρό. Άνοιξε μια κρυφή καταπακτή και εξαφανίστηκε. Η αγωνία πάντως για τους δικούς του δεν τον άφησε να απομακρυνθεί.
Έκανε τον κύκλο και κρύφτηκε σε ένα σημείο που του επέτρεπε να παρακολουθεί την κίνηση στο σπίτι του αθέατος.
Οι Γερμανοί στο μεταξύ μπήκαν στο σπίτι και βρήκαν τη μάνα κουκουλωμένη στον καναπέ και τα μικρά παιδιά να κοιτάζουν φοβισμένα.
Έσυραν κάτω την άτυχη γυναίκα και χτυπώντας την με μανία ζητούσαν να τους αποκαλύψει που κρύβονταν οι γιοι της.
Τα παιδιά της ο Κωστής και η Ζαχαρένια ανήμπορα να τη βοηθούσαν έκλαιγαν με λυγμούς. Αφού οι δήμιοι του βορά δεν κατάφεραν να πάρουν λέξη από τη γυναίκα που είχε χάσει πια τις αισθήσεις της έφυγαν. Μαζεύτηκε το χωριό να τη βοηθήσει. Μα ήταν αργά.
Έτσι χάθηκε η σπάνια αυτή γυναίκα. Έχασε τη ζωή της για να προστατεύσει τους αντάρτες γιους. Κι έτσι περήφανη πήγε να συναντήσει τον ήρωα μάρτυρα σύζυγό της.
Θύμα των ναζί έπεσε και η πρεσβυτέρα του παπαΑντώνη Ξυδάκη η Ευαγγελία. Οι ναζί έκαναν τα πάντα για να τους αποκαλύψει που κρυβόταν ο ηρωικός παπάς. Ακόμα και το μικρό της παιδί βασάνισαν μπροστά της αλύπητα. Κι όμως δεν άνοιξε το στόμα της. Από τότε και μέχρι το τέλος της ζωής της δεν συνήλθε ποτέ από τις κακουχίες.
Μαρία Λιονή
Από τις μεγάλες ηρωίδες της Αντίστασης η Μαρία Λιονή.
Γεννήθηκε το 1905. Ήταν κόρη του Σπύρου Μανουσάκη (Γκιουστάκη) και της Ασπασίας Λεντζάκη.
Μετά τις σπουδές της βρέθηκε στη Νομαρχία να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στον καθένα που έφθανε εκεί για υπόθεσή του, αλλά ο αναλφαβητισμός που κυριαρχούσε δεν του επέτρεπε να διεκπεραιώσει το θέμα του, χωρίς βοήθεια. Στους ανθρώπους αυτούς η Μαρία έδειχνε τον καλύτερο εαυτό της και πάντα με το χαμόγελο εξυπηρετούσε. Όσο για τους ιδιότροπους εκεί έδειχνε μια τεράστια υπομονή και κατανόηση, έτσι που να τους κάνει να φεύγουν μετανοιωμένοι για την απότομη συμπεριφορά τους.
Έτσι έγινε η αξιαγάπητη Μαρία που είχε και μια εξαιρετική ομορφιά.
Ο γάμος της με τον αυτοκινητιστή Γιώργο Λιονή την έφερε στο Ατσιπόπουλο.
Εκεί στην Νομαρχία τη βρήκε η Κατοχή. Σαν αρχειοφύλακας είχε την ευχέρεια πρόσβασης σε κάθε επίσημο έγγραφο. Κι αυτό ήταν το κίνητρο για τον κορυφαίο της Αντίστασης Χρίστο Τζιφάκη να ζητήσει τη συνεργασία της.
Οι κίνδυνοι ήταν γνωστοί, αλλά η Μαρία δεν δίστασε ούτε στιγμή. Πίστευε στον αγώνα και ήθελε οι γενιές που θα ακολουθούσαν να μη ζουν κάτω από τον εφιάλτη της ναζιστικής κατοχής.
Το θάρρος της Μαρίας ήταν απαράμιλλο.
Μια μέρα, ενώ έγραφε στη γραφομηχανή μια προκήρυξη αντιλήφθηκε ένα Γερμανό που στεκόταν σαν ίσκιος θανάτου πάνω της. Ήταν από τις εφόδους ρουτίνας. Η Μαρία παρέμεινε ήρεμη και δεν παρέλειψε να κοιτάξει μια δυο φορές τον στρατιώτη χαρίζοντας ένα φιλικό αθώο χαμόγελο. Εκείνος ευτυχώς δεν έμεινε άλλο. Έτσι η γενναία αγωνίστρια είχε το χρόνο να τελειώσει και να εκτελέσει με επιτυχία και εκείνη την αποστολή της ημέρας.
Η φλόγα της για την επιτυχία του αγώνα την οδηγούσε μερικές φορές και σε ακρότητες που τις σκέπτεσαι και παγώνεις. Η ανάμειξη του πρωτότοκου παιδιού της σε αυτές έδειχνε το υψηλό πατριωτικό της φρόνημα.
Η ευφυία της Μαρίας έδινε πολλές φορές λύση σε προβλήματα ουσιαστικά. Όπως για παράδειγμα στην κάλυψη των Άγγλων που έκρυβαν με κίνδυνο της ζωής τους.
Ακόμα κι όταν ήταν έγκυος στο Σπύρο της, κοντά στη δύση της κατοχής δεν σταμάτησε τα καθημερινά της δρομολόγια στο λημέρι για να πάρει εντολές και να παραδώσει πολύτιμες πληροφορίες και μηνύματα.
Αυτό το βεβαιώνει έγγραφο του Χρίστου Τζιφάκη που της παρέχει αργότερα και άδεια λοχείας σαν επιβράβευση του μόχθου της. Ούτε μια μέρα δεν είχε απουσιάσει από το καθήκον.
Στα χρόνια της ειρήνης ήταν το δεξί χέρι του παπα-Γιάννη Πίτερη κάνοντας την Παιδική Στέγη δεύτερο σπίτι της. Άγγελος καλοσύνης και προσφοράς για δεκάδες παιδιά άφησε πλούσιο φιλανθρωπικό έργο.
Ο θάνατος της σε τροχαίο ατύχημα τον Αύγουστο του 1970, βύθισε στο πένθος το Ρέθυμνο που δεν ξέχασε την μεγάλη πολυσήμαντη προσφορά της.
Κατίνα Σηφακάκη
Μια ακόμα μεγάλη μορφή ήταν η Κατίνα Σηφακάκη. Η Αμαζόνα της Αντίστασης όπως την αναφέρει στο βιβλίο του ο Μανόλης Παντινάκης.
Η Κατίνα Σηφακάκη γεννήθηκε τον Γενάρη του 1916 στον Μέρωνα Αμαρίου και σπούδασε μαία στην Αθήνα, εξ ου και το παρατσούκλι της «το Κατινάκι η μαμή».
Ο πόλεμος βρήκε την Κατίνα Σηφακάκη στο Ρέθυμνο. Στη διάρκεια της κατοχής οργανώνεται στο ΕΑΜ όπου αρχίζει να οργώνει την επαρχία του Ρεθύμνου, εργαζόμενη ως μαία, αλλά και στρατολογώντας κόσμο στο ΕΑΜ. Λίγο αργότερα στοχοποιείται και βγαίνει στο Βουνό.
Ακολούθησε η σύλληψη και η εξορία, συνολικά δέκα χρόνια.
Το Σεπτέμβρη του 2000, χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν ενάντια στη Σύνοδο του Δ.Ν.Τ. και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Πράγα. Το αντικαπιταλιστικό κίνημα που είχε ξεκινήσει ένα χρόνο πριν από το Σιάτλ πέρασε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού με κεντρικό σύνθημα «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη». Μία μεγάλη αντιπροσωπεία εκατοντάδων διαδηλωτών ξεκίνησε με την «Πρωτοβουλία Πράγα 2000» και από την Ελλάδα. Ανάμεσά τους η Κατίνα. Την επόμενη χρονιά συμμετείχε στη διαδήλωση ενάντια στους G8 στη Γένοβα. Έμεινε ενεργή σε όλη της τη ζωή αφού το 2016 διαδήλωσε και για τον φράκτη στον Έβρο.
Έφυγε το 2017 σε ηλικία 101 ετών.
Μαρία Πηνιατίδη
Από τις πιο θαρραλέες ΕΠΟΝΙΤΙΣΣΕΣ ήταν η Μαρία Πηνιατίδη αργότερα Μπενάκη. Μια πανέμορφη προσφυγοπούλα.
Η Μαρία με τη φίλη της, επίσης γενναία κοπέλα Χριστίνα Βαβουράκη, ήταν πάντα έτοιμες να αναλάβουν και την πιο δύσκολη αποστολή. Και δεν άργησε να έρθει η εντολή.
Η επιλογή της Πινιατίδου έγινε επειδή, όπως σημειώνει και ο Δημήτρης Αετουδάκης, σε σχετική δημόσια αναφορά του, (22 Μαΐου 2008) ήταν ένα φαινόμενο δυναμικής και μαχητικής κοπέλας. Στα 17 της χρόνια δεν γύριζε την πλάτη στη σκληρή δουλειά παλεύοντας πλάι στον πατέρα της για την επιβίωση.
Κάποια στιγμή η οργάνωση έλαβε αποφάσεις, για μια σειρά από δράσεις, που θα τόνωναν το εθνικό φρόνημα του λαού. Μια από αυτές θα μπορούσε να είναι η αρπαγή του πολυβόλου που βρισκόταν στο παρατηρητήριο, πάνω στο ύψωμα της «Μεσκηνιάς» (Τιμίου Σταυρού). Εκεί λειτουργούσε ένα μικρό φυλάκιο με ελάχιστη φρουρά.
Σύμφωνα με το σχέδιο που τέθηκε σε εφαρμογή, φθινόπωρο του 44, η Μαρία με τη Χριστίνα, ανέμελες, πλησίασαν το φυλάκιο και η Χριστίνα με μια ψυχραιμία μοναδική, παρακάλεσε να της γράψουν μια ερωτική επιστολή στα γερμανικά. Δήλωσε ερωτευμένη με Γερμανό και θα ήθελε να του τη στείλει στη Γερμανία. Η γλώσσα όμως την εμπόδιζε και αν τη βοηθούσαν τώρα οι στρατιώτες, του φυλακίου, θα ήταν πολύ ευτυχισμένη.
Το αθώο της χαμόγελο δεν άργησε να πείσει. Δεν ήταν άλλωστε και όλοι οι Γερμανοί «σκυλιά» έτοιμα να κατασπαράξουν αθώους. Ώρες σαν κι αυτή της βάρδιας, έφερναν στο νου δικούς τους αγαπημένους, που οι περισσότεροι τουλάχιστον δεν ήξεραν και την τύχη τους. Η πρόταση της Χριστίνας βρήκε πρόσφορο έδαφος κι όλα ήταν έτοιμα πια για να δράσει η ατρόμητη Μαρία. Η πανέξυπνη Χριστίνα ενώ απασχολούσε τους φρουρούς, για να καλύψει τυχόν θορύβους στη διαδικασία, μέχρι να αποσπάσει η Μαρία το πολυβόλο, χτυπούσε δήθεν αφηρημένα με το καλάμι που κρατούσε τα μεταλλικά υποστηρίγματα της σκηνής. Και η ώρα περνούσε μέσα σε αφάνταστη αγωνία. Η Πινιατίδου στο μεταξύ είχε περάσει από την πίσω μεριά, χωρίς να την αντιληφθεί κανένας, με τρομερή προσπάθεια κατάφερε τελικά να αποσπάσει από τη βάση του το πολυβόλο και να το κρύψει στο χωράφι, που είναι σήμερα ο Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Όπως σημειώνει ο κ. Αετουδάκης, τότε ήταν χωράφι με ψηλό χορτάρι.
Επιτέλους κάποια στιγμή η Χριστίνα πήρε το πολυπόθητο μήνυμα, με το γνωστό συνθηματικό τρόπο, ότι μπορούσε να φύγει. Η αποστολή είχε πετύχει μέχρι την ώρα.
Ευχαρίστησε ακόμα μια φορά τους φύλακες που τη βοήθησαν στην επιστολή, τους ευχήθηκε κάθε καλό και φρόντισε να εξαφανιστεί.
Τα κορίτσια είχαν με απόλυτη επιτυχία εκτελέσει την αποστολή τους. Έμενε τώρα να ολοκληρώσουν την προσπάθεια τα αγόρια της συντροφιάς. Ο Νίκος Μπιρλιράκης και ο Λευτέρης Αετουδάκης. Με τη βοήθεια ενός Φραγκελάκη και του Ευάγγελου Ψαρρού, ο Νίκος και ο Λευτέρης έβαλαν σε ένα τσουβάλι το πολυβόλο και το μετέφεραν στο Ατσπόπουλο, για να το κρύψουν στο σπίτι του Αετουδάκη. Από εκεί το παρέδωσαν στον ΕΛΑΣ.
Την άλλη μέρα το πρωί η άδεια θέση στο φυλάκιο, λόγω της απουσίας του πολυβόλου έκανε τους Γερμανούς άνω κάτω. Δεν το χωρούσε το μυαλό τους, ποιοι επωφελήθηκαν από την χαλαρή φύλαξη και το άρπαξαν. Άρχισαν τις έρευνες και τις ανακρίσεις.
Ο Δημήτρης Αετουδάκης αναφέρει ότι δεν υπήρξαν αντίποινα, γιατί, ευτυχώς, είχε διαδοθεί ότι αντάρτες είχαν κατέβει από τα βουνά και το άρπαξαν. Που να πάει το μυαλό σε μια 17χρονη κοπέλα, που μέσα στο χτυποκάρδι όσο κρατούσαν οι έρευνες, κατά βάθος πανηγύριζε για το γεγονός.
Ο Πολιουδάκης στο βιβλίο του για την «Αντίσταση» αναφέρει ότι δεν δόθηκε συνέχεια στο γεγονός, γιατί είχε αρχίσει η υποχώρησή τους και η συγκέντρωσή τους στα Χανιά και δεν πρόλαβαν να αντιδράσουν δυναμικά.
Το γεγονός αναφέρει και ο μεγάλος αγωνιστής Αλέκος Μαθιουδάκης, αδελφός του καθηγητή Γιάννη Μαθιουδάκη, στο βιβλίο του «Αντιστασιακές Αναμνήσεις».
Ήταν από τις πιο ριψοκίνδυνες πατριωτικές δράσεις. Και το γεγονός ότι το έφερε με επιτυχία σε πέρας μια 17χρονη κοπέλα, δείχνει το πάθος του λαού μας για την ελευθερία. Και θα τιμάται όσο θα υπάρχει ακόμα εθνική μνήμη.
