Το Ρέθυμνο δεν μπορεί να ξεχνά πόσα οφείλει στον Μπάμπη Πραματευτάκη που σήμερα συμπληρώνει αισίως τα 87 του χρόνια.
Και με χαρά μας θα του κάνουμε ένα ακόμα αφιέρωμα μαζί με ευχές για πολλά ακόμα χρόνια εμπνευσμένης δημιουργίας. Γιατί ο δημοφιλής συνθέτης δεν έχει σταματήσει ούτε ένα λεπτό τη σύνθεση. Από τον Νοέμβριο που μας παρουσίασε το έργο του «Αντιστάσεως έπος» έχει ολοκληρώσει δύο ακόμα συμφωνικά έργα, πέρα από μεμονωμένα τραγούδια που γράφει για την εξυπηρέτηση διαφόρων καλλιτεχνικών αναγκών, σε επετειακές εκδηλώσεις.
Παραμένει μεγάλος σε κύρος και σε καλλιτεχνική αξία. Εξακολουθεί όμως να είναι απλός και ταπεινός, όπως κάθε σπουδαίος δημιουργός.
Από μικρός στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις
Γεννήθηκε στο Σπήλι το 1933.Τελείωσε το δημοτικό και το γυμνάσιο στο Ρέθυμνο, μετέχοντας παράλληλα στην τοπική φιλαρμονική ως εκτελεστής πνευστών αλλά και εγχόρδων (μαντολίνο και βιολί). Το 1954 πήρε πτυχίο ενοργάνωσης και διεύθυνσης μπάντας από το Ελληνικό Ωδείο (τάξη Επ. Φασιανού) και προσλήφθηκε στο Ωδείο Ρεθύμνου για τη διδασκαλία του ακορντεόν και των θεωρητικών. Τότε έγραψε τα πρώτα του έργα: «Ωδή στο Αρκάδι» και «Σονάτα για πιάνο».
Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, κατάφερε να σχηματίσει ορχήστρα, που πρωτοεμφανίστηκε στο κοινό στις 12.6.1955 υπό τη διεύθυνσή του και έδρασε με διακοπές ως τον Αύγουστο του 1962.
Στο διάστημα της παραμονής του στο Ρέθυμνο και ως αρχιμουσικός της Δημοτικής Φιλαρμονικής άφησε πλούσιο έργο σε εμβατήρια θρησκευτικά αλλά και απόδοσης τιμής δημάρχου κατά την είσοδό του σε εκδήλωση Ακούμε κατά καιρούς το εμβατήριο για την Αγία Βαρβάρα. Τα άλλα δεν ξέρουμε τι απέγιναν.
Για το εμβατήριο πάντως που είχε γράφει για τους 4 Μάρτυρες διαβάζουμε στον τοπικό τύπο: Με τίτλο «Το εμβατήριο των 4 Μαρτύρων» από τον δικηγόρο Πολ. Τσάκωνα: «Την περασμένη Κυριακή επιστήσαμε την προσοχή του Ρεθεμνιακού κοινού, για μια δημιουργία του εξαιρετικού μας μουσικοσυνθέτου κ. Μπάμπη Πραματευτάκη. Περιμέναμε να διαβάσουμε, μια κριτική, ένα σχόλιο αν θέλετε, από ένα ή μια των πολλών που ασχολούνται με τη μουσική στη πόλη μας. Δυστυχώς δεν κοπίασε κανένας τους.
Μια όμως, που στον συλλογισμό «Σε ποιόν απευθύνεται το έργο τέχνης, στο κοινό ή στους λίγους τους ειδικουμένου;» δίδεται αδίστακτα η απάντηση «Στο κοινό αναμφισβήτητα», νομίζουμε ότι έχουμε το δικαίωμα να ασχοληθούμε με το θέμα.
Υπάρχει ένα αξίωμα «Αυτό που αρέσει στον περισσότερο κόσμο αυτό είναι και το καλό».
Ε! λοιπόν το εμβατήριο των 4 Μαρτύρων άρεσε στους πολλούς, όπως συμπεραίνουμε από τις σχετικές ομιλίες.
Η σύνθεση στέρεη, καλοφτιαγμένου έργου που πραγματικά ανταποκρίνεται στη πρόθεση του συνθέτη, όπως μας την εξέθεσε από των στηλών τούτων, πέτυχε δε σύγχρονα να δημιουργήσει τα συναισθήματα, που σκοπός της συνθέσεως ήταν να διεγείρει.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον εξαίρετο μυσταγωγό».
Σπουδές στη Γερμανία
Όνειρο του μεγάλου δημιουργού ήταν οι ανώτερες σπουδές. Και το κατάφερε με σκληρή δουλειά και αποκλειστικά βασιζόμενος στις δικές του δυνάμεις, στο ταλέντο και στην ευφυΐα του. Όσο για τον αδαμάντινο χαρακτήρα του από νωρίς εκτιμήθηκε και αγαπήθηκε. Και δεν είναι τυχαίο που πολλοί Ρεθεμνιώτες επαινούν πάντα αυτή την πτυχή της προσωπικότητάς του.
Το 1962 ο Μπάμπης Πραματευτάκης πήγε στη Γερμανία για να ακολουθήσει σπουδές στο Πολυτεχνείο, αλλά και ανώτερες μουσικές σπουδές. Γράφτηκε στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου κάνοντας παράλληλα σπουδές και στο εκεί Πολυτεχνείο, από το οποίο πήρε πτυχίο πολιτικού μηχανικού. Αξίζει να σημειωθεί ότι μπήκε στο Πολυτεχνείο μετά από εξετάσεις για τις οποίες δεν είχε προλάβει καν να ετοιμαστεί. Απλά το πληροφορήθηκε τυχαία και επειδή ήταν όνειρο ζωής να σπουδάσει μηχανικός το τόλμησε. Και τα κατάφερε, χάρις στην ιδιοφυία του που του αναγνώρισαν μεγάλες μορφές των γραμμάτων και της τέχνης. Το 1965 ανέλαβε στη βαυαρική ραδιοφωνία τη μουσική ώρα για τους Έλληνες της Γερμανίας. Έγραψε μουσική για θέατρο και για το ραδιόφωνο. Όσο διήρκεσε η δικτατορία των συνταγματαρχών, φρόντισε να δημιουργήσει μια ελεύθερη γωνιά έκφρασης των Ελλήνων γράφοντας συγχρόνως και μουσική. Τότε συνέθεσε το «Λάκα Σούλι» (έργο του Β. Βασιλικού), ενώ με τον αείμνηστο Π. Μπακογιάννη έγραψαν τραγούδια της αντίστασης, όπως αυτά με τον τίτλο «Χαράματα χτυπούν την πόρτα». Μετά την πτώση της δικτατορίας επέστρεψε στην Ελλάδα και ασχολήθηκε με τη δισκογραφία (ηχογραφώντας έργα σε στίχους Κρητών και Κυπρίων ποιητών) καθώς και με τη χορωδιακή μουσική. Για μικρό διάστημα διετέλεσε προϊστάμενος μουσικών εκπομπών του γ’ προγράμματος, για να παραιτηθεί μόλις ο ανθρώπινος παράγοντας και οι πολιτικές σκοπιμότητες άρχισαν πάλι να πολιορκούν το οχυρό της ελεύθερης έκφρασης και οι υποσχέσεις ότι οι εκπρόσωποι αντιλήψεων χαλεπών εποχών θα μείνουν στο περιθώριο απέβησαν μεγαλοστομίες κενές περιεχομένου… Διατήρησε την αρμοδιότητα που του έδωσε το υπουργείο Προεδρίας για την αξιολόγηση των τραγουδιών που έπαιρναν τον δρόμο της δισκογραφίας και συνέχισε να γράφει μουσική, ζώντας από το επάγγελμα του πολιτικού μηχανικού.
Δεν ξέρω γιατί όλοι αποσιωπούν εκπομπές που ο ίδιος ξεκίνησε, όπως το ΝΑ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ. Γεγονός είναι ότι πρώτος αυτός το ξεκίνησε και κάποια στιγμή θα πρέπει να αποκατασταθεί η αλήθεια.
Επίσης ήταν μεγάλη η συμβολή του στο κυπριακό ζήτημα αν και δεν έχει δεσμούς με την Κύπρο.
Διαβάζουμε τις πρωτοβουλίες του στο Μόναχο που εξασφάλιζαν χρήματα για τον αγώνα της μαρτυρικής μεγαλονήσου με έσοδα από συναυλίες.
Αναφορά και σε εφημερίδες
Έγραψαν γι’ αυτόν στην εφημερίδα Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ (16 Ιανουαρίου 1967) στο διάστημα που εργαζόταν στη ραδιοφωνία:
«Παιδί της Κρήτης
…Στην σειρά έρχεται τώρα ο μαέστρος του ελληνικού προγράμματος, ο Μπάμπης Πραματευτάκης. Σπουδαστής ο Μπάμπης, τελειώνει εφέτος τη σχολή των Πολιτικών Μηχανικών του Μονάχου. Τώρα θα πείτε πως γίνεται και δεν μπλέκει την Άλγεβρα με τις νότες;
Αυτό πια είναι το ταλέντο του. Ο Μπάμπης Πραματευτάκης φροντίζει κάθε μέρα για τα μουσικά προγράμματα που ακούτε. Θα πείτε: «Μεγάλη δουλειά». Κι όμως, είναι η μεγαλύτερη και πιο δύσκολη δουλειά, γιατί καθημερινά έχει τη σπαζοκεφαλιά για να διαλέξει τα τραγούδια, όχι αυτά που αρέσουν σ’ αυτόν, αλλά αυτά που αρέσουν στους ακροατές. Και είπαμε πόσα είναι τα γούστα και οι απαιτήσεις των ακροατών. Πρέπει γι’ αυτό να παριστάνει τον δίκαιο Αριστείδη. Ο Πραματευτάκης είναι γνήσιο παιδί της Κρήτης. Γεννήθηκε το 1933. Σπούδασε στο Ελληνικό Ωδείο των Αθηνών, απ’ όπου πήρε το δίπλωμα αρμονίας, διευθύνσεως και ενορχηστρώσεως. Έχει γράψει πολλά τραγούδια και συμφωνικά έργα κι ενώ σχεδιάζει και άλλα έχει στο νου του και κάτι άλλα σχέδια για μεγάλες οικοδομές που σκέφτεται να χτίση σαν πάρει το δίπλωμα του πολιτικού μηχανικού. Αγαπάει τον κινηματογράφο. Τον καλό κινηματογράφο. Και ένα φιλμ που έχει δη πολλές φορές, είναι ο «Ζορμπάς» του Κακογιάννη, μόνο που κάθε φορά που βλέπει αυτό το φιλμ η επιθυμία του είναι να συναντούσε τον σκηνοθέτη για να καθαρίσει μαζί του τους λογαριασμούς του σαν Κρητικός, μια και πιστεύει πως του δυσφήμισε την πατρίδα».
Επιστροφή στις ρίζες
Ο Μπάμπης Πραματευτάκης είχε πολλές ευκαιρίες να προβάλει το έργο του. Όμως το Ρέθυμνο τον καλούσε επιτακτικά. Έτσι το 1976 επέστρεψε στον τόπο του και ανέλαβε τη διεύθυνση της χορωδίας Ρεθύμνου (με ανιδιοτελείς βοηθούς τις καθηγήτριες πιάνου του Ωδείου Ρεθύμνου Δανάη Μαραγκουδάκη και Ρίτα Καρνιωτάκη). Με την αιώνια μούσα του, γνωστή παιδίατρο Βάγια Καφάση, ήρθε μόνιμα στο Ρέθυμνο το 1980 και άρχισε η μεγάλη προσφορά του στον τόπο. Πρώτα η χορωδία και αργότερα ανασυγκρότησε τη Συμφωνική Ορχήστρα που από σεμνότητα ονόμασε Πειραματική. Παράλληλα επιδόθηκε με θέρμη στην ανάδειξη της ρεθεμνιώτικης ποίησης.
Εκτός από τον Παντελή Πρεβελάκη και τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Στυλιανό και τον Δημήτρη Αετουδάκη, τη Στέλλα Ροζίτα Κωνσταντίνου και τον Κώστα Απανωμεριτάκη, την Ειρήνη Μπριλλάκη Καβακοπούλου και τον Αντώνη Σανουδάκη που κατοικούσε τότε στο Ρέθυμνο, τον Μιχάλη Παπαδάκη (Δάνδολο) και τη Λίτσα Πατρελάκη Κουγιουμουτζή, την Αναστασία Φρυγανάκη και τον Αιμίλιο Γάσπαρη, τον Κώστα Πετρίδη και τον Ζήνωνα Ζαννέτο, έδωσε έναυσμα για δημιουργία σε πολλούς ακόμα ποιητές.
Αυτό που επιδίωξε και τα κατάφερε με μεγάλη επιτυχία είναι να αναδείξει με τη θεία μουσική του έμπνευση σημαντικές στιγμές της ιστορίας μας Θερμοπύλες, Μάχη της Κρήτης, Ολοκαύτωμα Κέντρους, Αρκάδι, Τραγωδία Κύπρου, Μικρασιατική τραγωδία, Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και το πιο πρόσφατο το «Προμάχων Αίνος» για τον στρατό μας.
Δεν έλειψαν και τα περιβαλλοντικά θέματα με κορυφαίο το Αδελφή μου θάλασσα που θεωρείται από τις πιο εμπνευσμένες δημιουργίες του.
Με τραγούδια για παιδιά ευαισθητοποιεί τις μικρές ηλικίες για την προστασία του Δάσους. Εννοείται πως δεν ξέχασε την ιδιαίτερη περιοχή του το Σπήλι και έκλεισε τις ομορφιές και τις μνήμες στο έργο του «Κρητική Φαντασία».
Εξαιρετικά τα λαϊκά του τραγούδια και μοναδικά στο είδος τους τα νανουρίσματά του. Τα τραγούδια που έγραψε για τον έρωτα κλείνουν μέσα τους ένα λυρισμό που υπερκαλύπτει και τον στίχο ακόμα.
Γενικά ο Μπάμπης Πραματευτάκη γράφει μουσική για όλα τα ενδιαφέροντα. Εξακολουθεί όμως να γράφει από ψυχική ανάγκη και όχι για κερδοσκοπία.
Από τις μεγάλες του καινοτομίες στην ενορχήστρωση των έργων του η ένταξη παραδοσιακών οργάνων (σαντούρι, λύρα, λαγούτο) στη συμφωνική ορχήστρα ξεκινώντας από την «Ωδή στη Μάχη της Κρήτης». Αργότερα τον μιμήθηκαν και άλλοι συνθέτες
Πνεύμα ανήσυχο δεν σταμάτησε να ασχολείται με τα κοινά πάντα με ανιδιοτέλεια. Και με τη συμμετοχή του σε εκλογές του 1986 κατάφερε για πρώτη φορά η αριστερά να εξασφαλίσει έδρα στο δημοτικό συμβούλιο.
Αργότερα τον βλέπουμε να συστρατεύεται με άλλες ιδεολογικές παρατάξεις. Δεν ήταν όμως συμβιβασμός αλλά το πάθος του να δει άξιους ανθρώπους στην ηγεσία του τόπου ανεξάρτητα των πολιτικών τους θέσεων. Αυτό που δεν του αναγνωρίστηκε ποτέ από σκληροπυρηνικούς κομματικούς παράγοντες αποτελεί και το σημαντικό στοιχείο του μεγαλείου που κρύβει μέσα του.
Η υψηλή του αισθητική αναβάθμισε συνοικίες όπου δεσπόζουν τα αρχιτεκτονικά του δημιουργήματα. ενώ ο ναός της Κοιμήσεως στο Μασταμπά που δημιούργησε σε ρυθμό ροτόντας επάξια έχει ονομαστεί «Η Αγία Σοφία του Ρεθύμνου».
Έκανε πολλές μελέτες που θα έλυναν προβλήματα αλλά πετάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων επειδή δεν συνοδεύονταν ίσως από οικονομική απαίτηση.
Τώρα προσπαθεί να συμβάλει στον αγώνα για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών με μια πατέντα δικής του επινόησης που με απλό τρόπο θα σώζει ζωές και περιουσίες από την πύρινη λαίλαπα.
Ο κ. Πραματευτάκης ζει πλέον από τετραετίας στην Αθήνα για να είναι κοντά στα παιδιά και στα εγγόνια του. Δεν σταματά όμως να δημιουργεί και να ενδιαφέρεται για το Ρέθυμνο.
Με αφορμή αυτή το αφιέρωμα αναζήτησα στοιχεία που να δείχνουν την έμπρακτη αναγνώριση αυτής της μεγάλης καλλιτεχνικής προσωπικότητας του τόπου.
Δυστυχώς αν εξαιρέσουμε μερικές στιγμές, ο μεγάλος αυτός δημιουργός «ήπιε αρκετό φαρμάκι». Δεν ωφελεί να ωραιοποιούμε καταστάσεις. Καθένας να αναλαμβάνει τις ευθύνες του κι όταν πρέπει να αποδίδεται η όποια τιμή στον δημιουργό.
Όταν δημιούργησε τη Συμφωνική Ορχήστρα μοναδικός του σκοπός ήταν να δώσει ευκαιρίες σε νέους μουσικούς να αποκτήσουν εμπειρίες συμμετέχοντας σε ένα μεγάλο μουσικό σχήμα. Ευτυχώς αρκετοί πρόλαβαν να συμπεριλάβουν στο ενεργητικό τους και μια τέτοια συμμετοχή.
Θα μπορούσαμε να έχουμε την ορχήστρα αλλά δεν ήταν όλοι οι δημοτικοί παράγοντες Βαγγέλης Στεφανάκης και Γιώργος Δρυγιαννάκης για να αντέξουν το βάρος της ευθύνης. Είδαμε το φινάλε όλων των προσπαθειών να αμαυρώνεται κάθε αγνό και πολύτιμο για τον τόπο.
Η χορωδία επίσης που είχε την ευκαιρία να εμφανιστεί και εκτός των τειχών δεν είδαμε κάτι περισσότερο από τότε που παραχώρησε με αξιοπρέπεια ο Μπάμπης Πραματευτάκης τη θέση του σε άλλους. Εκείνοι που επιδίωξαν την απομάκρυνση του χάθηκαν στην πορεία. Έκαναν όμως το χειρότερο που μπορούσαν σε βάρος του τόπου.
Σημασία έχει ότι ο Μπάμπης Πραματευτάκης όπου κι αν υπηρέτησε, όπου κι αν πρόσφερε δεν είχε την παραμικρή αποζημίωση. Και στο Ωδείο ακόμα που κράτησε 40 χρόνια κοντά την καλλιτεχνική διεύθυνση ποτέ δεν απαίτησε χρήματα. Ποιοι το αναγνώρισαν;;; Τι σημασία έχει;;;
Ευτυχώς για τον μεγάλο μας συνθέτη οι φίλοι του που αποτελούν το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΘΥΜΝΟ έχουν διασώσει όλο του το έργο και το προβάλουν δοθείσης ευκαιρίας. Για να του δείχνουνε την ανάγκη της συνέχειας αυτού του σπουδαίου, του εμπνευσμένου έργου που κάποτε θα αναδειχθεί όπως του αξίζει.
Και λέμε κάποτε γιατί αυτό που προχωρεί με δικές του δυνάμεις χωρίς πελατειακές σχέσεις και προωθήσεις λόγω συμφέροντος αργεί να φθάσει στη θέση που του αξίζει. Πάντως φθάνει κάποτε. Κι αν οι άνθρωποι και οι παράγοντες δεν δίνουν τη δικαίωση που πρέπει σε έναν μεγάλο δημιουργό έρχεται ο χρόνος να τον δικαιώσει κάνοντας το έργο του διαχρονικό και ανεπανάληπτο.
Χρόνια πολλά μαέστρο. Και σε πολλές ακόμα δημιουργίες να μπει η δική σου υπογραφή. Χρόνια πολλά για να μας εμπνέεις την ανάγκη για ψηλότερες κορφές. Αυτές που εσύ γνωρίζεις καλά. Γι’ αυτό και μας καλείς να σε πλησιάζουμε και να απολαμβάνουμε χάρις στην έμπνευσή σου ύψιστες στιγμές δημιουργίας.
