Ανέκαθεν, ο θεσμός του Κυπέλλου ξεχώριζε από τις υπόλοιπες διοργανώσεις. Κάθε χρόνο, ανεξάρτητα από το ποιά είναι η ομάδα που πρωταγωνιστεί στο πρωτάθλημα (τοπικό ή πανελλήνιο). Το Κύπελλο προσέδιδε μια διαφορετική αίγλη, ενώ συχνά-πυκνά κι απόλυτα δίκαια, χαρακτηριζόταν και χαρακτηρίζεται και στις μέρες μας ως, ο θεσμός των εκπλήξεων. Πρόκειται για μια διοργάνωση όπου δικαίωμα στο όνειρο έχει και ο «μικρός» ανάμεσα στους «μεγάλους». Πόσα ποδοσφαιρικά «θαύματα» δεν έχουμε παρακολουθήσει, είτε από τη μικρή οθόνη, είτε μέσα από το γήπεδο.
Η αίγλη του παρελθόντος σε πολλούς παραμένει αναλλοίωτη, καθώς όπως καταμαρτυρούν τα γεγονότα, οι ομάδες του Ρεθύμνου, περίμεναν πώς και πώς να κληρωθούν με μια μεγάλη, αφού ο θεσμός ήταν ενιαίος. Η θέρμη για να δουν κάποιους παίκτες-μύθους από κοντά ήταν μεγάλη. Η πολυετής προσπάθεια και η ενδελεχής έρευνα μέσα από τις βιβλιοθήκες του Δήμου, αλλά κι από το βιβλίο «Ρεθεμνιώτικο Ποδόσφαιρο» -φυσικά με επιφυλάξεις- μας δίδουν τη δυνατότητα κι αποκλειστικά μέσα από τα «Ρ.Ν.» σήμερα, να είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά την ιστορία του Κυπέλλου ΕΠΣΡ – Ελλάδας.
Πολλοί έζησαν και ένιωσαν καλά στο «πετσί τους» το πώς είναι να φιλοξενείται μια μεγάλη ομάδα, όπως ο Παναθηναϊκός, ο Ολυμπιακός, η ΑΕΚ, ο Ηρακλής, ο Πανιώνιος κ.ά. Χαρακτηριστικό αλλά συνάμα και μεγάλη σύμπτωση αποτέλεσαν κάποια γεγονότα στα χρόνια της μεγάλης ΕΑΡ ότι, απέναντι στους τέσσερις πρώτους, τα αποτελέσματα έληξαν όλα ισόπαλα με σκορ 1-1!
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή.
Το Κύπελλο ξεκίνησε ενιαίο σ’ όλη την Ελλάδα από το 1932 με πρώτο τελικό στη Λεωφόρο ΑΕΚ – ΑΡΗΣ 5-3.
Στην ΕΠΣΡ στον πρώτο τελικό 1950, ο Κεραυνός κερδίζοντας 1-0 τον Αστέρα, πήρε το πρώτο τρόπαιο.
Όλοι οι τελικοί -κυπελλούχοι 1950-1971
1) 1950 Κεραυνός – Αστέρας 1-0
2) 1951 Αστέρας – Κεραυνός 2-1. Στη συνέχεια ο Αστέρας κέρδισε στην επόμενη φάση την Ατλαντίδα Χανίων με 4-2.
Κυπελλούχος Κρήτης ο Κεραυνός το 1952
3) 1952 Κεραυνός – Αστέρας 2-0
Η ομάδα αναδείχτηκε κυπελλούχος Κρήτης κερδίζοντας 2-1 την Ιωνία Χανίων, με Ηρόδοτο 0-0 στο Ηράκλειο και στον τελικό Κρήτης 3-1 τον ΟΦΗ (Λευτ. Κορωνάκης τα δύο γκολ με φάουλ). Στα προημιτελικά Ελλάδας στις 20-1-52 έχασε στο Ρέθυμνο από την ΑΕΚ των Μαρόπουλου, Κανάκη, Παπαγεωργίου με 0-6 και αποκλείστηκε.
4) 1953 Αστέρας
5) 1954 Κεραυνός
6) 1955 Κεραυνός, που στη συνέχεια ηττήθηκε 0-1 από τον Εργοτέλη και αποκλείστηκε.
7) 1956 Ατρόμητος, που αποκλείστηκε γνωρίζοντας την ήττα με 5-2 από τον ΟΦΗ στον τελικό Κρήτης.
Ο Αστέρας κυπελλούχος Κρήτης το 1957
8) 1957 Αστέρας μετά από μια εντυπωσιακή πορεία αποκλείοντας Ιωνία, Ατλαντίδα, Εργοτέλη, Ηρόδοτο, ΕΓΟΗ και Ηρακλή, αναδείχτηκε κυπελλούχος Κρήτης.
Στα ημιτελικά, δηλαδή στους «4» της Ελλάδας στις 14-7-1957 αποκλείστηκε με 1-7 από τον Πανιώνιο.
9) 1958 Αστέρας και έχασε 4-1 από Εργοτέλη.
10) 1959 Αστέρας – Κεραυνός 2-1 και στον τελικό Κρήτης Αστέρας – ΟΦΗ 2-3 (Κλειδαράς, Τσαγκαράκης, Στρατάκης, Βάβουλας, Πεστάρης τα γκολ)
11) 1960 Κεραυνός και στη συνέχεια ήττα με 2-3 από τον ΠΟΑ.
12) 1961 Κεραυνός
13) 1962 Ρεθυμνιακός
14) 1963 Ρεθυμνιακός
15) 1964 Ρεθυμνιακός – Αστέρας 1-0 και ΟΦΗ – Ρεθυμνιακός 1-1 (4-1)
16) 1965 Ρεθυμνιακός
17) 1966 Ρεθυμνιακός
18) 1967 Ρεθυμνιακός
19) 1968 ΑΟΡ
20) 1969 ΑΟΡ και στον τελικό Κρήτης ΑΟΡ – ΟΦΗ 2-6
21) 1970 ΑΟΡ
22) 1971 ΑΟΡ και στη συνέχεια ΑΟΡ – Α.Ε. Χανίων 3-2.
Κύπελλο ερασιτεχνών Ελλάδας 1972-2015
Από το 1971-72 το Κύπελλο διασπάστηκε σε ερασιτεχνικές και επαγγελματικές ομάδες, με τον πρώτο τελικό ερασιτεχνών Ελλάδας στο στάδιο Καραϊσκάκη το 1972 Γ.Σ. Αλεξανδρούπολη – Φοίβος Κρεμαστής 2-3.
1) 1972 ΑΟΡ – Ατρόμητος 3-0 και στη συνέχεια αποκλείστηκε με 2-0 από τον κυπελλούχο Ελλάδας Φοίβο Ρόδου.
2) 1973 ΑΟΡ – Άρης 2-0 και Ποσειδώνας Ηρ. ΑΟΡ 4-1.
3) 1974 ΑΟΡ
Το 1975 ο ΑΟΡ στον τελικό Ελλάδας
4) 1975 ΑΟΡ – Άρης 4-1
Κερδίζοντας 1-0 τον ΠΟΑ αναδείχτηκε κυπελλούχος Κρήτης, στη συνέχεια ΑΟΡ – Ηλιούπολη 3-1, ΑΟΡ Δάφνη Ερυθρών 2-1 (τα γκολ Μαραγκουδάκης, Τσουπάκης) και στον τελικό Ελλάδας στο Γ. Αιγάλεω στις 25-6-1975 ηττήθηκε 5-2 από τον ΠΑΟΚ.
Τα γκολ Κ. Ορφανός (4), Δαφνομήλης, Κυδωνάκης.
O ΑΟΡ του τελικού Ελλάδας 1975 (στη φώτο με αριθμό όσοι αγωνίστηκαν), με προπονητή το Γ. Ανυφαντάκη.
Ορθιοι: 10) Ν. Τσουπάκης, Β. Γαγάνης, 8) Εμμ. Αποστολάκης, 5) Μπαξεβάνης, 11) Εμμ. Μαραγκουδάκης, 6) Γαλανομάτης, Γ. Παττακός, 8) Εμμ. Αποστολάκης, 9) Δαφνομήλης.
Καθήμενοι: 12) Μιχ. Βουτσάς, 7 Κ. Κυδωνάκης, 13) Μιλτ. Καζακίδης, Γ. Βενιανάκης, Γ. Καλλιγιάννης, Ε. Λουτριανάκης, Δουλγεράκης.
5) 1976 ΑΟΡ-Πέραμα 5-2
6) 1977 Άρης-Αστέρας Ρ. 4-2 (Καραχάλιος 2)
7) 1978 Αστέρας-Άρης 4-1 (Δενδάκης 3, Θωμάς και Φωτάκης (Άρη).
8) 1979 ΑΟΡ -Αετός 6-1 (Αντωνάκης 3, Μαθιουδάκης, Καλαϊτζιδάκης, Μαραγκουδάκης και Σπαχής).
9) 1980 Άρης
10) 1981 ΑΟΡ
11) 1982 ΑΟΡ
12) 1983 ΑΟΡ-Ατρόμητος 0-0, (1-1 παράταση), 5-2 πέναλτι.
Τα γκολ: Καλαϊτζιδάκης, Καλλιγιάννης.
Στα πέναλτι ο “Τζοφ” απέκρουσε τρία των (Γλερίδη, Διαμαντή, Σταυρουλάκη) και εκτέλεσε το 5ο (άουτ).
Στη συνέχεια ΑΟΡ-Ιωνία 3-2.
Κυπελλούχος Ελλάδας αναδείχτηκε ο Εργοτέλης που κέρδισε 2-0 την Άρτα.
13) 1984 ΕΑΡ-Ποσειδώνας 4-0
(Δημητρακάκης, Ψαρουδάκης, Ζακυνθινός, Ασπρομάτης).
Στη συνέχεια ΕΑΡ-Πάτρα 3-1, ΕΑΡ-Αμαλιάδα 0-1.
14) 1985 Κεραυνός-Αστέρας 0-0 (4-3 πέναλτι)
15) 1986 Αρης-Ταύρος 3-1 (στη συνέχεια Αρης-ΠΟΑ 1-2).
16) 1987 ΕΑΡ-Αρης 3-0
Στη συνέχεια ΕΑΡ-Ευρώτας 2-0, ΕΑΡ-Λέσβος 1-0 και Γαστούνη-ΕΑΡ 1-0.
17) 1988 Αετός-ΟΦΑ 2-1
Πέντε σερί τρόπαια το Πέραμα
18) 1989 Πέραμα-Αστέρας Ρ. 2-2 (7-6 πεν.)
19) 1990 Πέραμα-Αναγέννηση 4-1
20) 1991 Πέραμα-Αετός 1-0
21) 1992 Πέραμα-Επισκοπή 2-0
22) 1993 Πέραμα-Αστέρας Ρ. 5-1
23) 1994 Άρης-Πέραμα 0-0 (1-0 παράταση)
24) 1995 Άρης-ΕΑΠ 2-1
25) 1996 Δόξα-Άρης 3-0
26) 1997 Άρης-Αστέρας 3-1
Στον τελικό Ελλάδας Ιωνία-Δόξα Κομοτ. 1-0.
27) 1998 Άρης-Αστέρας 1-0
28) 1999 Κεραυνός-Αστέρας 0-0 (5-4 πέναλντι)
29) 2000 Αστέρας-ΕΑΠ 1-0 (Σερβιλάκης).
Στη συνέχεια ΠΑΝΟΜ -Αστέρας 4-1, με τον ΠΑΝΟΜ να αναδεικνύετια κυπελλούχος Ελλάδας κερδίζοντας τον Ορφέα 2-1.
Οι τελικοί του 21ου αιώνα
30) 2001 Αστέρας-Λιβάδια 4-1
(Σερβιλάκης, Μουλίτσας 2, Βελονάκης, Νύκταρης (1)
31) 2002 Ποσειδώνας-Λιβάδια 3-3 (4-3 στην παράταση)
(Μελισόβας 2, Μποτωνάκης 2, Λυρώνης, Ξενιτίδης, Τζώτζης).
32) 2003 Αστέρας-Επισκοπή 5-2
(Λυρώνης 2, Κολυβάκης 2, Λ. Τζαγκαράκης, Κραδάκης, Βανταράκης).
33) 2004 Επισκοπή-Πέραμα 3-0
(Σκουντριδάκης 2, Μαυρούλης).
34) 2005 Αστέρας-Επισκοπή 3-1
(Μουλίτσας, Τζαγκαράκης, Καλόνικος, Συσκάκης).
35) 2006 Αστέρας-ΕΑΡ 2000 6-1
(Καραδάκης 2, Μουλίτσας 2, Μικρόπουλος, Σεμπολίνι, Μπαξεβάνης (ε).
36) 2007 Αετός-Πέραμα 1-1 (2-1 παράταση)
(Κακουδάκης, Λεκάκης, Οικονομάκης).
37) 2008 Επισκοπή-Αετός 1-1 (2-1 παράταση)
(Μιχελιδάκης, Μουλίτσας, Δημητριάδης)
38) 2009 ΕΑΠ-Επισκοπή 1-1 (5-2 πέναλντι)
(Τριποδιανός, Σ. Παπαδογιαννάκης).
39) 2010 ΟΦΑ- Επισκοπή 0-0 (4-3 πέναλντι)
40) 2011 Επισκοπή-ΟΦΑ 3-2
(Κολυβάκης 2, Κοκκινάκης, Μιχελακάκης, Μ. Πετράκης).
41) 2012 Ασή Γωνιά-Επισκοπή 2-1
(Καραδάκης, Μπαξεβάνης, Κεφαλούκος)
42) 2013 Ζωνιανά-Λιβάδια 1-0
(Χρ. Καλομοίρης)
43) 2014 Πέραμα-Αετός 1-0
(Μιχ. Κατσαμάς)
44) 2015 Πέραμα-Άρης 2-1
(Ρηγάκης, Ντ. Ματαραγκάσι, Γκιόκας (Α)
45) 2016 Επισκοπή -Αστέρας;
Σε 16 ομάδες τα 66 τρόπαια
Από το 1950-2015 συνολικά 16 ομάδες κατέκτησαν τα 66 κύπελλα ΕΣΠΡ ως εξής: ΑΟΡ 13 (9 σερί), Αστέρας 11, Κεραυνός 8, Αρης 7, Πέραμα 7 (5 σερί) Ρεθυμνιακός 6 (6 σερί), Επισκοπή 3, ΕΑΡ 2, Αετός 2, Δόξα, Ποσειδώνας, ΕΑΠ, ΟΦΑ, Ασή Γωνιά, Ζωνιανά από ένα.
Αστέρας κυπελλούχος 2001
Γ. Κοκολάκης (προπονητής) Τσακάλης, Ξηράκης, Π. Βερτούδος, Βελονάκης, Σερβιλάκης, Κατσούλης, Μαρκουλιδάκης (παρ.)
Γαλάνης, Ασπρομάτης, Τζουγανάκης, Νενεδάκης, Μανταδάκης.
Επισκοπή κυπελλούχος 2008 (φώτο)
Όρθιοι: Μανιάς, Σπυριδάκης (προπονητής) Π. Τζανακάκης, Κοέντας, Εμρά, Τσακάλης, Δημητριάδης, Καρπουζάκης, Γ. Κελαϊδής (πρόεδρος), Γιοκαριδάκης (γυμναστής).
Β’ Σειρά: Αλέξης, Γ. Βελονάκης, Κυριακάκης, Οδ. Κελαϊδής, Μιχελιδάκης, Παλιουδάκης, Φ. Μουρτζανός, Ροζάκης, Μαγιάφας, Κολυβάκης, Λίτσκας.
Γ’ Σειρά: Νενεδάκης, Κλαπάκης, Ξυνομηλάκης, Μπαξεβάνης, Σουμπασάκαης, Γύπαρης, Κοκονέγκο.
