Του ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
Τη δουλεία διαπραγματεύεται σε πρόσφατα εκδοθείσα μελέτη του υπό τον τίτλο «Σκλάβοι και Σκλαβοπάζαρα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας» ο ιστορικός κ. Μιχαήλ Ι. Γρυντάκης, γιος του γνωστού Ρεθεμνιώτη ιστορικού των χρόνων της Ενετοκρατίας Γιάννη Γρυντάκη. Πρόκειται για μια πτυχή της Γενικής μας Ιστορίας που, συχνά, είναι γεγονός ότι στα σχετικά εγχειρίδια είτε λανθάνει παντελώς της προσοχής των ιστορικών, είτε, στις καλύτερες των περιπτώσεων, εξετάζεται στα ψιλά γράμματα των σελίδων και σε μερικές, μόλις, αράδες των σχετικών κεφαλαίων. Και όμως πρόκειται για ένα σπουδαιότατο κεφάλαιο της Ιστορίας του ανθρωπίνου πολιτισμού, που αναφέρεται στην καταδυνάστευση του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο και στην καθολική κυριαρχία και αμετάκλητη δουλεία του σ’ έναν ακατανίκητο δυνάστη και εξουσιαστή της μοίρας του και της ζωής του! Θεωρούμε, λοιπόν, ως όλως εξαιρετική την παρουσιαζόμενη μελέτη του κ. Γρυντάκη, που συνθέτει μιαν άκρως ενδιαφέρουσα, αυτοτελή και ολοκληρωμένη μελέτη γύρω από τη μεγάλη αυτή πληγή της ανθρωπότητας, που αποτελεί, τωόντι, μιαν από τις θλιβερότερες πινελιές στο κάδρο της ιστορίας του ανθρωπίνου πολιτισμού, που πρώτη η εμπνευσμένη του Χριστού διδασκαλία ήρθε να απαλείψει, διακηρύσσοντας την αγάπη και την ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους και αλλάζοντας ριζικά τις δομές της τότε κοινωνίας.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο αναφέρεται στα αίτια της δουλείας και στην προέλευση των δούλων, το δεύτερο περιγράφει τα σκλαβοπάζαρα και τη μαρτυρική καθημερινή ζωή των σκλάβων κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ενώ το τρίτο ασχολείται με κάτι πιο ευχάριστο και, οπωσδήποτε, λιγότερο οδυνηρό και έμπονο, με τις απελευθερώσεις και απολυτρώσεις των δούλων.
Σε όλη την έκταση του βιβλίου ο συγγραφέας μετέρχεται ευστόχως και με σοβαρότητα το θέμα της δουλείας κατά τις διάφορες εποχές. Εκφέρει απόψεις με ισχυρή επιχειρηματολογία, χρησιμοποιώντας προς τούτο μιαν πλουσιότατη και λιπαρότατη ελληνική και ξένη Βιβλιογραφία. Εύστοχες και διεισδυτικές οι παρατηρήσεις του ορθώς επισημαίνουν μια πρώτη βελτίωση της ζωής των δούλων κατά τα χρόνια του Βυζαντίου, υπό την επήρεια, προφανώς, της προαναφερθείσας του Χριστού διδασκαλίας, της οποίας στο χριστιανικό Βυζάντιο γίνονται ορατά τα πρώτα αποτελέσματα, τόσο σε επίπεδο ηγεμονικό, όσο και στα στρώματα και αυτών των πιο απλών και ταπεινών χριστιανών, ενώ διακρίνει, περαιτέρω, στο θέμα της δουλείας, και κάποιαν ανωτερότητα των Ελλήνων σε σχέση με τους λοιπούς ανατολικούς λαούς.
Μεταφέρει, στη συνέχεια, με πιστότητα στο αναγνωστικό κοινό την καθημερινή ζωή των δούλων και σκιαγραφεί το μεγάλο δράμα που παιζόταν παράλληλα, πάντα και με τη δυσβάστακτη, κατά τους χρόνους εκείνους, τουρκική κατοχή σε βάρος των πτωχών και αδύναμων τάξεων, καταγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια την κατάντια, τον εξευτελισμό και την έσχατη εξαθλίωση, στην οποία μετήρχετο το ανθρώπινο γένος, παραθέτοντάς μας, παράλληλα, και ενδιαφέρουσες ιστορίες που διαδραματίστηκαν στα σκλαβοπάζαρα της τουρκοκρατίας, καθώς και ωμές περιγραφές από την καθημερινή ζωή των δούλων τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα (τα γνωστά κάτεργα), ενώ στο κεφάλαιο των βασανιστηρίων καταγράφονται κατά τρόπον εκτενή και διεξοδικό και οι τρόποι βασανισμού των δούλων, που, αυτούς πλέον, νους ανθρώπου είναι παντελώς αδύνατον να συλλάβει.
Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο, ασχολούμενο με τις απελευθερώσεις και απολυτρώσεις των δούλων, δίνει – όπως εξ αρχής σημειώσαμε- ένα, οπωσδήποτε, πιο ευχάριστο μοτίβο στην όλη θεματολογία της δουλείας.
Δεν παραλείπει, βέβαια, ο συγγραφέας να παρακολουθήσει, στο τέλος, και κάποιες σύγχρονες μορφές δουλείας, δεδομένου ότι η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο δεν έπαυσε ποτέ να υπάρχει και να καταδυναστεύει την αξιοπρέπεια του ανθρωπίνου προσώπου κάτω, όμως, από άλλες μορφές, στις οποίες άνθρωποι, που είτε ονομάζονται, στις μέρες μας, οικονομικοί μετανάστες ή, γενικότερα, εργάτες και των οποίων το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο προέρχεται από την εργασία τους, προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες της επιβίωσης τους κάτω από συνθήκες μας σκληρής και στυγερής εκμετάλλευσης από σύγχρονους αφεντάδες.
Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό συγγραφέα και του ευχόμαστε δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του, που με τόση ευσυνειδησία φάνηκε να επιτελεί.
.ret-anadromes.blogspot.com
