Είναι ουσιαστικά δημιουργική ασχολία, όταν, παράλληλα με την ενημερωτική λειτουργία της, κινητοποιεί τις ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις του αναγνώστη, έτσι ώστε να βιώσει άμεσα τα ιστορικά γεγονότα, να αντιληφθεί τα βαθύτερα αίτια που τα υποκινούν, να κατανοήσει το εύρος των συνεπειών τους, και κυρίως να διαμορφώσει στάση απέναντί τους με την ενεργοποίηση της κριτικής διεργασίας. Μέσα από τη διαδικασία αυτή ωφελείται ουσιαστικά, δέχεται μηνύματα, παραδειγματίζεται και έχει τη δυνατότητα με αναλογικούς συσχετισμούς να αναφερθεί ερμηνευτικά και στο παρόν. Ως αναγνώστης- μελετητής της ιστορίας με τα παραπάνω παρεπόμενα, νοείται όχι μόνο ο ειδικός επιστήμονας, αλλά ο κάθε συνειδητός πολίτης που ενδιαφέρεται για το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, με τη στενότερη ή την ευρύτερη έννοια.
Έτσι ακριβώς δρώντας, ως ανήσυχος και ευαισθητοποιημένος για τα κοινά πολίτης, που αγαπά βαθιά τον τόπο του, ο συνταξιούχος εισαγγελέας Εφετών Σπύρος Φωτάκης καταγράφει στο πόνημά του « Ιστορική διαδρομή στην Ελλάδα (1828-2011)», τα αποτυπώματα που άφησε μέσα του η μελέτη της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου από τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους μέχρι σήμερα. Είναι η άποψη του μη ειδικού, του ενημερωμένου όμως και προβληματιζόμενου πολίτη, που έχοντας και το πρόσθετο κριτήριο της δικαστικής εχεφροσύνης, επισκοπεί τη νεότερη ελληνική ιστορία με διάθεση κριτική και παραινετική κυρίως.
Στο βιβλίο γίνεται αναφορά στους σημαντικούς σταθμούς της περιόδου, σε γεγονότα και πρόσωπα που καθόρισαν την πορεία του τόπου και διαμόρφωσαν τα σύγχρονα γνωρίσματά του. Έμφαση δίνεται στο σχολιασμό και στην κριτική αποτίμηση των γεγονότων, τα οποία παραθέτονται αδρομερώς, χωρίς τις λεπτομέρειες και τα επιμέρους περιστατικά. Είναι ένα καταστάλαγμα όσων η μελέτη της νεότερης ιστορικής διαδρομής της πατρίδας μας, με τις πολλαπλές και συχνά επώδυνες διακυμάνσεις της, αφήνει ως πνευματική και συναισθηματική εμπειρία στον υποψιασμένο αναγνώστη. Η αφήγηση συνδυάζεται με τον αναλογισμό και το στοχασμό σχετικά με τα αίτια και τις συνέπειες των ιστορικών συμβάντων που σημάδεψαν την τύχη του τόπου κατά την αναφερόμενη περίοδο.
Η ιστορική αναφορά ξεκινά με την έξαρση της προσωπικότητας και τον τιτάνιο αγώνα του Ι. Καποδίστρια για τη θεμελίωση και τη διοργάνωση του ελληνικού κράτους, ενώ ιδιαίτερος σχολιασμός γίνεται για τον τραγικό χαμό του και τα δεινά που επέφερε. Συνεχίζεται με την εγκαθίδρυση της ξενόφερτης βασιλείας και τη μόνιμη έκτοτε εξάρτηση από τους ισχυρούς της γης. Ο βασιλικός θεσμός και τα πρόσωπα που τον εκπροσώπησαν σ’ όλη τη διαδρομή του παρουσιάζονται ως αρνητικοί κατά κανόνα πρωταγωνιστές και συντελεστές επιζήμιων εθνικών εξελίξεων. Ιδιαίτερα επισημαίνεται ο αρνητικός ρόλος γυναικών της δυναστείας, όπως η Σοφία και η Φρειδερίκη. Στο κλείσιμο της εξιστόρησης των γεγονότων του 19ου αιώνα εξαίρεται η πολιτική παρουσία του Χαρίλαου Τρικούπη και η προσπάθεια του για τον εκσυγχρονισμό της χώρας.
Η προσωπικότητα της οποίας ο ρόλος προβάλλεται ιδιαίτερα και τονίζεται η καθοριστική συμβολή της στην εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων στην Κρήτη και στην Ελλάδα είναι αυτή του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο συγγραφέας παρουσιάζει εγκωμιαστικά την επαναστατική, πολιτική και κοινωνική δράση του θεωρώντας τον την κορυφαία πολιτική φυσιογνωμία της νεότερης Ελλάδας. Στη συνέχεια γίνεται λόγος, άλλοτε σε μικρότερη και άλλοτε σε μεγαλύτερη έκταση, για τους σημαντικούς ιστορικούς σταθμούς που σφράγισαν τη μοίρα του τόπου : δικτατορία του 1935, πόλεμος του ’40, Κατοχή, Εθνική Αντίσταση, Εμφύλιος, ανορθωτική προσπάθεια της δεκαετίας του ’50, πολιτική αστάθεια μέχρι το 1966, δικτατορία του 1967, Μεταπολίτευση, μέχρι τη σύγχρονη εποχή και τις τελευταίες δραματικές κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις. Ο συγγραφέας προβαίνει σε κρίσεις και σχολιασμούς, αποτιμά τα γεγονότα και τις συνέπειές τους, αποδίδει θετικά εύσημα σε όσους θεωρεί ότι είχαν συνολικά επωφελή πολιτική συμβολή (Κωνσταντίνος Καραμανλής), αλλά και αρνητικά σε όσους λειτούργησαν αντίστροφα. Τον ενδιαφέρει κυρίως να αναδειχθούν οι παθογένειες που οδηγούν στις εθνικές αναστατώσεις, στους διχασμούς, στην έλλειψη συνεννόησης και στον πολιτικό ατομοκεντρισμό. Καταλήγοντας στην εντελώς σύγχρονη πραγματικότητα, πέρα από τις κοινές απαισιόδοξες διαπιστώσεις και με την τελική κρίση αιωρούμενη, αφήνει την αισιόδοξη προοπτική ανοιχτή.
Ο Σπύρος Φωτάκης, με τον τρόπο γραφής και το ύφος του, βιώνει άμεσα, θα ‘λεγε κανείς, τα αφηγούμενα και τα αποδίδει με φανερή ψυχική ένταση, ειδικά όταν τα αποτελέσματα είναι οδυνηρά για τον τόπο. Είναι ιδιαίτερο γνώρισμα για ιστορική αφήγηση αυτή η άμεση βιωματική γραφή, που με την εναλλαγή και των τριών ρηματικών προσώπων δημιουργεί ένα διάλογο με τον αναγνώστη, μια επιζητούμενη γέφυρα επικοινωνίας, μέσω της οποίας ο συγγραφέας επιχειρεί να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον, να τονίσει κατά τη γνώμη του σημαντικά, να προβληματίσει και να προκαλέσει συσχετισμούς. Οι συσχετισμοί αυτοί ακριβώς αποτελούν κι ένα άλλο χαρακτηριστικό του συγγραφικής αυτής προσπάθειας, καθώς σε πολλά σημεία γίνεται συγκριτική αντιπαραβολή γεγονότων του παρελθόντος- οδυνηρών κυρίως-με το παρόν, σε μια προσπάθεια παραίνεσης και παραδειγματισμού. Στα σημεία αυτά το συναίσθημα ξεχειλίζει και αντιλαμβάνεται κανείς την οδύνη του συγγραφέα για όσα οι πολιτικές αστοχίες, η ανευθυνότητα ή η ανικανότητα των αρχόντων αλλά και η επιπολαιότητα των αρχομένων προκάλεσαν και νιώθει την αγωνία του για το μέλλον. Οι πίκρες διαπιστώσεις και η συνεπόμενη θλίψη για τη σημερινή δύσκολη κατάσταση αποτελούν έκφραση του κοινού αισθήματος για τα επαναλαμβανόμενα ιστορικά σφάλματα, τις ιδιοσυγκρασιακές αδυναμίες και την ασταθή πολιτική συμπεριφορά του Έλληνα της μεταπελευθερωτικής εποχής.
Γενικά, το ιστορικό οδοιπορικό αποτελεί ένα χρήσιμο βοήθημα σ’ εκείνους, ειδικά στους νέους, που θέλουν να έχουν μια συνολική, συνοπτική έστω, εποπτεία πάνω στα βασικά γεγονότα που επέδρασαν καθοριστικά στην πορεία του τόπου μας κατά τη νεότερη ιστορική περίοδο και διαμόρφωσαν τη σύγχρονη εικόνα του.
Γεώργ. Εμμ. Μαυροτσουπάκης