Ο κ. Σταύρος Εμμ. Φωτάκης γεννήθηκε στον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, γνωστό παλιότερα ως «Άγιος Ιωάννης Χλιαρός», και δραστηριοποιήθηκε στο Αστυνομικό Σώμα, όπου διετέλεσε Διοικητής σε πολλές ειδικές και επιτελικές υπηρεσίες, με άριστες, πάντοτε, κριτικές από τον Τύπο και την Υπηρεσία του για την εν γένει επαγγελματική του δραστηριότητα. Διψώντας για περαιτέρω μόρφωση, συνέχισε σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Έχει λάβει πολλές περγαμηνές και διακρίσεις από πολλούς φορείς και την Ακαδημία Αθηνών για την εν γένει προσφορά του στη διατήρηση, κυρίως, της εθνικής μας κληρονομιάς και πολιτιστικής μας ταυτότητας, αλλά και για το αξιόλογο συγγραφικό του έργο. Το 1998 ο κ. Σταύρος Φωτάκης προήχθη στον βαθμό του Υποστρατήγου και αποστρατεύθηκε ως ευδοκίμως περατώσας την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Έκτοτε, συνεχίζει να δραστηριοποιείται ως μέλλος πολλών πολιτιστικών Συλλόγων, Σωματείων και Ενώσεων, ενώ δεν έπαυσε ποτέ να ασχολείται, ως ερευνητής και άριστος ερμηνευτής, και με τα αγαπημένα του ριζίτικα και τις μαντινάδες, συμμετέχοντας σε πολυάριθμες εκδηλώσεις σε μεγάλες αίθουσες συναυλιών της Αθήνας και όχι μόνον, αλλά και με το λοιπό συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, καρπός εύγευστος του οποίου είναι και το παρουσιαζόμενο με το σημείωμά μας αυτό βιβλίο του για το χωριό του, τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, με τον ρομαντικό και ποιητικό τίτλο: «Στη βορεινάδα μιας κορφής γράφω τα που θυμούμαι», που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε 2η έκδοση, συμπληρωμένη και εξαιρετικά βελτιωμένη από την πρώτη, εκείνη του 2006.
Η ονομασία «Χλιαρός» του χωριού ασφαλώς και οφείλεται στον Κτήτορα της Ι. Μονής του Αγίου Ιωάννη (του Προδρόμου), που προηγήθηκε του οικισμού και έδωσε το όνομά της σε αυτόν. Παρόμοιες περιπτώσεις έχουμε να αριθμήσουμε και αυτές των Ι. Μονών Αρκαδίου, Αρσανίου, Πρέβελη και τόσων άλλων.
Η ιστορικότητα του χωριού και της μοναστηριακής εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Χλιαρού φανερώνεται από την άκρως ενδιαφέρουσα συγκέντρωση αρκετών ιστορικών εγγράφων, με πρώτη την αριθμ. 460 νοταριακή πράξη της 20/9/1607, του νοταρίου Μανώλη Βαρούχα (1597- 1613), που είχε την έδρα του στο Μοναστηράκι Αμαρίου. Η πράξη αυτή αφορά στην εκμίσθωση σπιτιών και μύλου, ενώ η παράθεση και ποικίλων άλλων εγγράφων (μαρτυρικών, μαρτυριών, υπομνημάτων και ψηφισμάτων) φτάνει μέχρι και το 1908, οπότε έχουμε το ψήφισμα του τότε Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Κουρητών, της επαρχίας Αμαρίου, που υπογράφεται στον Άγιο Ιωάννη, στον οποίο, τον καιρό εκείνο, προσωρινά, είχε την έδρα του ο Δήμος Κουρητών (1907- 1911). Με το σημαντικό αυτό ψήφισμα αποφασίζεται παμψηφεί και κηρύσσεται η ανεξαρτησία της Κρήτης και η ένωσή της με τη Μητέρα Ελλάδα.
Ο κ. Φωτάκης, περαιτέρω, από το σόι των αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων καταγόμενος, αφιερώνει αρκετές σελίδες προκειμένου να αποδείξει με ειδικά τεκμηριωμένα στοιχεία τη σχέση των αγαπημένων του Ρεθύμνου Αγίων, και ειδικά εκ των Τεσσάρων του Αγγελή, με το χωριό του, όπου έχει ανοικοδομηθεί, όπως σημειώνει, και ο αρχαιότερος ναός των Αγίων (1893), που είναι και ο κεντρικός ναός, σήμερα, του χωριού, στο δε ιερό προσκυνητάρι του εκτίθεται προς προσκύνηση παλιά εικόνα αυτών, έργο του Γαβριήλ Παγκάλου, ηγουμένου της Ι. Μ. Ασωμάτων, του έτους 1904.
Εξαντλητική είναι η προσπάθεια του συγγραφέα να ανακαλύψει συγγενικές με το χωριό του σχέσεις και άλλων σπουδαίων μορφών, όπως του γνωστού λόγιου ιερέα και συγγραφέα θεολόγου Μάρκου Λίμα (1645), καθώς και του άλλου Λίμα, του Ιερεμία, ηγουμένου της Ι. Μονής Ασωμάτων (1730- 1799), αλλά και σειρά όλη διακριθέντων ανδρών (εκκλησιαστικών και πολιτικών, αλλά και γυναικών του χωριού), όπως του ηρωικού αρματολού μοναχού καπετάν Μητροφάνη (στον οποίο ο συγγραφέας και ποιητής αφιερώνει εκτεταμένο ριζίτικο ποίημά του), ο ιεροδιάκονος Γεράσιμος Ζωιδάκης και, βέβαια, ο Εμμανουήλ Παπαδογιάννης, δισεγγονός του νεομάρτυρα Γεωργίου, γνωστός για την έντονη πατριωτική του δράση, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, γεγονός για το οποίο και «παππούς της Αντίστασης» προσαγορεύτηκε.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κεφάλαια του βιβλίου που αφορούν στα γενεαλογικά (δέντρα) και στα λοιπά στοιχεία οικογενειών του Άι- Γιάννη, αλλά και στα παραδοσιακά επαγγέλματα του χωριού με ειδική αναφορά στους κατοίκους εκείνους που τα άσκησαν. Πρόκειται, τα περισσότερα, για επαγγέλματα που τα ζήσαμε όλοι εμείς της δεύτερης και της τρίτης γενιάς, άγνωστα, όμως, στο σύνολό τους, στους νέους της 1ης γενιάς και κάτω. Και είναι εδώ, ακριβώς, που εντοπίζεται η αξία της εν λόγω παράθεσης σαν μιας διδασκαλίας παραδειγματισμού και φιλεργίας για τους νεότερους. Τα επαγγέλματα αυτά είναι ο μόχθος και ο κόπος, η ίδια ή ζωή των πατεράδων μας, είναι το χθες του σήμερα, είναι η γνώση της ζωής που δίνει άρωμα στο είναι μας, στις ευγενικές προσπάθειες και τις ευαισθησίες μας. Μια ζεστή ανάμνηση των χρόνων της ξεγνοιασιάς και της παιδικής μας αθωότητας, με τον ταπεινό αυτοδίδακτο τσαγκάρη, τον χτίστη, τον χαρκιά, τον μαραγκό, τον φελουτζή, τον καλαθά, τον καζανιάρη και τον μυλωνά.
Όσον αφορά στα τοπωνύμια του χωριού ο κ. Φωτάκης έχει κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα τοπωνυμική καταγραφή διακοσίων, περίπου, τοπωνυμίων, που πρέπει να καλύπτουν το σύνολο του μικρού οικισμού. Η καταγραφή παρατίθεται αλφαβητικά και στην αιτιατική πτώση, όπως ακριβώς τα τοπωνύμια ακούγονται στη γλώσσα του απλού λαού (στην Αγιά Σοφιά, στον Αρόλιθο κ.τ.λ.), ενώ δίδονται και τα σημεία του ορίζοντα, που προσδιορίζουν τη γεωγραφική θέση του τοπωνυμίου ως προς τον οικισμό. Στη νέα αυτήν έκδοση του βιβλίου γίνεται, επίσης, μια σοβαρή προσπάθεια ερμηνευτικής προσέγγισής τους.
Συγκινητική και όλως συναισθηματική η καταγραφή των τριάντα τριών αλωνιών του χωριού με τα αντίστοιχα ονόματα των ιδιοκτητών τους, καθώς και των πέντε νερόμυλων και αλευρόμυλων του χωριού, των μιτάτων, των καμινιών, πηγαδιών, φαμπρικών και καζανιών στοιχεία τα οποία, μαζί με τα παραδοσιακά επαγγέλματα, τα τοπωνύμια, τις παραδόσεις, τα πρακτικά γιατροσόφια, τα ναναρίσματα και τα παιδικά παιγνίδια δίνουν μια γλαφυρή του παρελθόντος εικόνα, που τόσο την έχει ανάγκη ο τεχνοκρατούμενος άνθρωπος της εποχής μας.
Το βιβλίο κοσμείται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις φωτογραφίες που αφορούν στις καταπληκτικές (σωστά, αλήθεια, έργα τέχνης), γέφυρες του χωριού, το μνημειώδες τωόντι λιόδεντρο στη Γεροντολέ και τα ευρήματα στον αρχαιολογικό χώρο της τοποθεσίας «Καρτσάλη».
Πιστεύουμε ότι ο εκλεκτός και δημιουργικά ανήσυχος συγγραφέας του παρόντος έργου, επιτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο. Η αίσθηση του χρέους απέναντι στους συγχωριανούς του είναι εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειες του και συνέβαλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Είναι, γι αυτό, άξιος του «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας για τη μεγάλη αυτήν προσφορά του στον τόπο που τον γέννησε και για πρώτη φορά αντίκρισε το φως της ζωής.
