Την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου θα συνεχιστεί η ακροαματική διαδικασία της υπόθεσης με κατηγορούμενο τον Γερμανό καθηγητή Χάινς Ρίχτερ που κατηγορείται για «άρνηση εγκλημάτων πολέμου του ναζισμού, τα οποία στρέφονται κατά του κρητικού λαού» και δικάζεται βάσει του αντιρατσιστικού νόμου.
Υπενθυμίζεται ότι αιτία της εις βάρος του ποινικής δίωξης αποτέλεσαν αναφορές που κάνει σε βιβλίο του για τη Μάχη της Κρήτης, όπου εμφανίζει τους ναζί ως θύματα των Κρητών και τους Κρήτες ως θύτες που διέπραξαν «κτηνωδίες» εις βάρος των ναζιστικών στρατευμάτων.
Χθες κατέθεσαν οι καθηγητές του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Νίκος Παπαδάκης, Κωνσταντίνος Μανασάκης και Θανάσης Γκιούρας ενώ την επόμενη Πέμπτη η δίκη θα συνεχιστεί με την εξέταση του κ. Θωμά Νουτσόπουλου.
Το δικαστήριο χθες αποφάσισε να καλέσει εκ νέου τον καθηγητή της πολιτικής επιστήμης Ανδρέα Στεργίου, ο οποίος ήταν στην επιτροπή που εισηγήθηκε στη γενική συνέλευση του τμήματος Πολιτικών Επιστημών την αναγόρευση του Χ. Ρίχτερ σε επίτιμο διδάκτορα για να εξεταστεί την Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου.
Παράλληλα, μετά από σχετικές αναφορές του συνηγόρου υπεράσπισης Α. Αναγνωστόπουλου στη χθεσινή διαδικασία για ψηφίσματα του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου και της Ελληνικής Ένωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που εκφράζουν την αντίθεση τους για την ποινική δίωξη που έχει ασκηθεί, το δικαστήριο αποφάσισε η εισαγγελία να ζητήσει την κλήτευση όσων τα υπογράφουν προκειμένου να καταθέσουν στη δίκη.
Η χθεσινή διαδικασία σημαδεύτηκε από στιγμές έντασης όταν η πλευρά της υπεράσπισης θέλησε να κάνει ερωτήσεις που αφορούσαν στην ελευθερία της έκφρασης για να λάβει επανειλημμένως την απάντηση από τον πρόεδρο της έδρας ότι η ελευθερία λόγου και έκφρασης θεωρείται δεδομένη για το δικαστήριο και δεν το αφορούν τα συγκεκριμένα ερωτήματα τα οποία και απέρριψε. Ο συνήγορος υπεράσπισης του Χ. Ρίχτερ επανέλαβε στο δικαστήριο την ένσταση του για την αποβολή της πολιτικής αγωγής, αίτημα για το οποίο το δικαστήριο τόνισε ότι εξακολουθεί να διατηρεί τις επιφυλάξεις και θα αποφανθεί στο τέλος της ακροαματικής διαδικασίας.
Ν. Παπαδάκης: «Το βιβλίο σφάλλει, όμως με ενδιαφέρει πολύ τι γράφει, διαφωνώ πολύ με αυτά που γράφει, αλλά με ενδιαφέρει και το δικαίωμα του να γράφει»
Πρώτος και για περισσότερες από 3,5 ώρες εξετάστηκε ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης με γνωστικό αντικείμενο τις πολιτικές εκπαίδευσης και κατάρτισης Νίκος Παπαδάκης. Στην αρχή αναφέρθηκε στη διαδικασία της γενικής συνέλευσης στην οποία συμμετείχε, χωρίς ως τότε να έχει διαβάσει το επίμαχο βιβλίο για τη Μάχη της Κρήτης. Τόνισε πως έγινε προφορική και γραπτή εισήγηση για την απονομή του τίτλου από ένα συνάδελφο τους καθ’ ύλην αρμόδιο ιστορικό.
Ο ίδιος ωστόσο ξεκαθάρισε πως όταν έγινε η γενική συνέλευση δεν είχε ιδέα για τα όσα είχαν ακολουθήσει της παρουσίασης του βιβλίου ήδη από το 2011. Τόνισε ότι αγόρασε το βιβλίο τον Δεκέμβριο του 2014 οπότε και το διάβασε και στη γενική συνέλευση του τμήματος που πραγματοποιήθηκε τον ίδιο μήνα ήταν μεταξύ των καθηγητών που ζήτησαν την ανάκληση του τίτλου. Ο μάρτυρας ξεκαθάρισε στη δικαστική έδρα πως δεν είναι ιστορικός αλλά ασχολείται με τη μεθοδολογία της έρευνας και με την ιδιότητα αυτή θα εξεταστεί.
Υποστήριξε ότι κατά την κρίση του το βιβλίο βασίζεται σε σύνθεση αναθεωρητισμού, τονίζοντας ότι θα περίμενε τεκμηρίωση από ένα διαπρεπή ιστορικό. Έκανε λόγο για ερμηνευτικό αναγωγισμό και αξιακό σχετικισμό μιλώντας για πρόβλημα στη σχέση επιχειρήματος και μεθόδου. «Αυτό το βιβλίο σφάλει ερμηνευτικά» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδάκης, ο οποίος όμως ξεκαθάρισε πως είναι άλλο ο αναθεωρητής και άλλο ο αρνητής. «Κατά τη γνώμη μου ο Ρίχτερ δεν είναι αρνητής» υποστήριξε.
Απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου του δικαστηρίου για την εκτέλεση στην Κάντανο και το αν αμφισβητείται η έκταση των εγκλημάτων ο μάρτυρας είπε ότι ο συγγραφέας αμφισβητεί την έκταση των εγκλημάτων στην Κάντανο. Σε άλλο σημείο, όπως είπε, περιγράφει εγκλήματα πολέμου με φωτογραφικό υλικό και λεζάντες και όπως είπε ο μάρτυρας «Δεν νομίζω ότι μπορεί να τεκμηριωθεί ότι αρνείται ο συγγραφέας τα εγκλήματα πολέμου». Το πρόβλημα του βιβλίου, όπως ανέφερε, είναι ότι οδηγεί σε αξιολογική κρίση και συμπεράσματα που δεν τεκμηριώνονται. Ο Νίκος Παπαδάκης, ωστόσο είπε χαρακτηριστικά πως «Διαφωνώ με το βιβλίο, με ενδιαφέρει όμως το δικαίωμα του να γράφει όσα γράφει».
Απαντώντας, σε σχετική ερώτηση του προέδρου με βάση σχετικό απόσπασμα του βιβλίου για περιφρόνηση θανάτου και νεκρών στο πλαίσιο κρητικής παράδοσης και αν αυτή είναι άποψη ιστορικού ο κ. Παπαδάκης είπε ότι σε μια επιστημονική έρευνα κάνουν διαπιστώσεις. Τόνισε ωστόσο ότι οι απόψεις δεν πρέπει να είναι αντιφατικές όπως συμβαίνει στην περίπτωση του γερμανού συγγραφέα και πρόσθεσε πως ο ίδιος θα περίμενε να υπήρχαν σχετικές παραπομπές. Έκανε λόγο για ερμηνευτική αντίφαση, καταλήγοντας πως για τον ίδιο ως επιστήμονα και ως αναγνώστη δεν είναι σαφές το τι θέλει να πει ο συγγραφέας. Ερωτώμενος από τον πρόεδρο για το αν ως κρητικός θεωρεί το περιεχόμενο του βιβλίου υβριστικό ο κ. Παπαδάκης είπε ότι υπάρχουν κάποιες αξιολογικές κρίσεις που τον ενοχλούν. «Με ενοχλούν αλλά με δυσκολεύουν και να το καταλάβω. Με την ιδιότητα του επιστήμονα ατεκμηρίωτες, ανεπαρκέστατες και αντιφατικές ερμηνείες, προσωπικά τις αγνοώ» τόνισε χαρακτηριστικά.
Ερωτώμενος σχετικά με την άρνηση ως προς τη σοβαρότητα των εγκλημάτων ο κ. Παπαδάκης ανέφερε: «Δεν με διευκολύνει το βιβλίο να απαντήσω. Με υπερβαίνει το τι θέλει να κάνει ο συγγραφέας. Η γνώμη μου είναι ότι σχετικοποιεί στο ζύγισμα των ευθυνών και εγκλωβίζεται σε ανεπαρκή προβληματική σχέση μεθόδου και επιχειρήματος» και πρόσθεσε ότι ο ίδιος βλέπει σοβαρά λάθη ως προς τη μεθοδολογία και ελλιπείς παραπομπές. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του προέδρου για το αν ένας επιστήμονας τέτοιου βεληνεκούς μπορεί να κάνει τέτοια λάθη ο ίδιος απάντησε ότι μπορεί να κάνει (λάθη). Επανέλαβε την ισχυρή ακαδημαϊκή του αντίθεση καθώς και την άποψη του για ανάκληση του τίτλου καθώς όπως είπε οι αδυναμίες και οι ανακρίβειες του βιβλίου προκαλούν. Επανέλαβε ωστόσο ότι τον ενδιαφέρει να συνεχίσει να έχει το δικαίωμα να διαφωνεί και ότι τον ενδιαφέρει ο συγγραφέας να έχει το δικαίωμα να γράφει. Στην ερώτηση του εισαγγελέα της έδρας για τα όσα γράφει ο Χ. Ρίχτερ και συγκεκριμένα για τον χαρακτηρισμό ότι η Μάχη της Κρήτης ήταν η αφετηρία ενός βρώμικου πόλεμου ο κ. Παπαδάκης είπε ότι προσωπική του άποψη είναι ότι κατανοεί για το τί λέει όμως δεν το δικαιολογεί. Σε άλλη ερώτηση του εισαγγελέα για τα συναισθήματα που αποκομίζει ένας μέσος Γερμανός από το βιβλίο ο μάρτυρας είπε ότι ένας τέτοιος Γερμανός όπως και ένας τέτοιος Έλληνας έχει τραφεί με το μίσος το οποίο είναι ιδεολογία. Δεν θα σχημάτιζε, όπως ανέφερε, καμιά ιδιαίτερα θετική άποψη, τόνισε όμως πως οι αντιληπτικές ικανότητες παίζουν σημαντικό ρόλο και είπε ότι ο Ρίχτερ δεν είναι υπόλογος για τις απευθύνσεις.
Σε ερώτηση της πολιτικής αγωγής και συγκεκριμένα του κ. Νικολουδάκη σχετικά με την εκτίμηση από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του έργου του καθηγητή προκειμένου να προχωρήσουν στη συνέχεια στην αναγόρευση του, ο μάρτυρας ανέφερε ότι ο Χ. Ρίχτερ είναι ένας αναγνωρισμένος επιστήμονας, πολυγραφότατος και βραβευμένος. Είδαν το βιογραφικό του και με την εισήγηση του ειδικού-ιστορικού συναδέλφου τους κ. Στεργίου όπου γινόταν αναφορά στο επίμαχο βιβλίο για τη Μάχη της Κρήτης συμφώνησαν. Ωστόσο είπε ότι δεν υπήρξε ενημέρωση για τη διαμάχη που είχε ξεσπάσει. Σε δεύτερη ερώτηση του ίδιου συνηγόρου για το τι νέο φέρνει το βιβλίο του Ρίχτερ ο μάρτυρας ανέφερε ότι η κρίση είναι η σύγκριση. Απαντώντας σε άλλη ερώτηση περί απουσίας της λέξης ναζισμού στο βιβλίο ο κ. Παπαδάκης είπε ότι «Με υπερβαίνει να δώσω απάντηση». Ως επιστήμονας είπε ότι δεν ξέρει αν υπάρχει σκοπιμότητα στο βιβλίο, ωστόσο διευκρίνισε ότι υπάρχει σε αυτό θεμελιώδες λάθος. Τόνισε ότι σαν Κρητικό το βιβλίο τον ενοχλεί, τον προκαλεί, ωστόσο ο ίδιος σαν επιστήμονας επιλέγει να το αγνοεί.
Απαντώντας σε ερώτηση του έτερου συνήγοροι Α. Επιτροπάκη περί μηνυμάτων γκεμπελικής προπαγάνδας από το βιβλίο ανέφερε ότι δεν διακρίνει και δεν αντιλαμβάνεται το μήνυμα. «Δεν μου είναι ευκρινές το τι πάει να κάνει. Βλέπω αξιακό σχετικισμό και λανθασμένη προσέγγιση. Έχω περισσότερα ερωτηματικά παρά απαντήσεις». Για το τι αισθήματα προκαλεί το βιβλίο σε ένα Κρητικό ο κ. Παπαδάκης ανέφερε ότι ο Κρητικός προκαλείται, ενοχλείται και πρόσθεσε με έμφαση ότι «η ιστορία του τόπου είναι ιστορία διαρκούς αντίστασης. Είναι τόσο λαμπρή η ιστορία του κρητικού λαού που δεν θίγεται» τόνισε.
Σε άλλη ερώτηση του πρόεδρου για το αν επικροτεί μια επιστημονική έρευνα με εξυβριστικό χαρακτήρα ο καθηγητής Ν. Παπαδάκης είπε ότι αν το περιεχόμενο είναι πλήρως υβριστικό δεν το επικροτεί.
Σε ερώτηση του συνηγόρου υπεράσπισης κ. Αναγνωστόπουλου αναφορικά με την ελευθερία της έκφρασης επικράτησε ένταση μεταξύ του προέδρου και του συνηγόρου και το δικαστήριο δεν επέτρεψε τη συγκεκριμένη ερώτηση, τονίζοντας ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι δεδομένη, ωστόσο ο συνήγορος υπεράσπισης είχε διαφορετική άποψη.
Απαντώντας σε ερώτηση του κ. Αναγνωστόπουλου για το αν ο Ρίχτερ επιδοκιμάζει τα γερμανικά εγκλήματα ο κ. Παπαδάκης είπε ότι αν πίστευε ότι τα επιδοκίμαζε θα το έλεγε. «Ισχυρίζομαι ότι πρόκειται για σχετικοποίηση. Δεν είδα ούτε ρητή συνεχής ανεκτική επιδοκιμασία ούτε ρητή αποδοκιμασία» ξεκαθάρισε. Απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου για τον αν ο συγγραφέας απομειώνει την ηθική διάσταση που είχαν τα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών στην Κρήτη στα μάτια των αναγνωστών, ο μάρτυρας είπε ότι δυσκολεύεται να απαντήσει καθώς έχει να κάνει με αξιακό συσχετισμό.
Κ. Μανασάκης: «Η ελευθερία της έκφρασης θα πρέπει να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη»
Στη συνέχεια κατέθεσε ο επίκουρος καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Κωνσταντίνος Μανασάκης με γνωστικό αντικείμενο τις Οικονομικές Πολιτικές και την Πολιτική Οικονομία.
Ο ίδιος δεν έχει διαβάσει το βιβλίο. Ο μάρτυρας κατά την εξέταση του είπε πως ένα σύγγραμμα θα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις και πως το συγκεκριμένο δεν τις πληροί. Ερωτώμενος από τον συνήγορο υπεράσπισης, ο οποίος επικαλέστηκε απόψεις συναδέλφων του σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης ο μάρτυρας ξεκαθάρισε πως ταυτίζεται με την ελευθερία της έκφρασης η οποία ωστόσο θα είναι τεκμηριωμένη επιστημονικά, διαφορετικά όπως είπε δεν μιλάμε για ένα επιστημονικό έργο αλλά για περιοδικό ποικίλης ύλης. «Μπορεί ο καθένας να γράφει ότι θέλει όμως το τι είναι αξιόλογο το κρίνει η ίδια η επιστήμη» ανέφερε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε πως ο επιστημονικός λόγος έχει αναγνωρισμένους κανόνες παγκοσμίως σε διαφορετική περίπτωση δεν μιλάμε για επιστημονικό λόγο και έργο και κατέληξε ότι αυτό έχει να κάνει με το πως εννοιοδοτείται η ελευθερία του λόγου.
Θ. Γκιούρας: «Υπάρχει προβληματισμός στην πανεπιστημιακή κοινότητα μετά την άσκηση δίωξης»
Ακολούθως εξετάστηκε ο καθηγητής Θανάσης Γκιούρας, με γνωστικό αντικείμενο την πολιτική θεωρία, ο οποίος ήταν μεταξύ των τριών καθηγητών που βάσει του πρωτόκολλου εισηγήθηκε στη γενική συνέλευση του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης την αναγόρευση του Χ. Ρίχτερ σε επίτιμο διδάκτορα.
Ανέφερε πως γνωρίζει το έργο του γερμανού συγγραφέα στο σκέλος που αφορά την πολιτική ιστορία ενώ δήλωσε άγνοια για τη στρατιωτική ιστορία. Ισχυρίστηκε ότι συνυπέγραψε με βάση την πορεία του συνολικού έργου του Χ. Ρίχτερ τονίζοντας ότι στη γενική συνέλευση δεν υπήρξε καμιά αντίρρηση και η απονομή τίτλου εγκρίθηκε από όλα τα μέλη. Ερωτώμενος από τον κ. Αναγνωστόπουλο αν είναι υπέρ της ανάκλησης του τίτλου ο ίδιος υποστήριξε ότι θα πρέπει να περιμένουν την απόφαση της ελληνικής δικαιοσύνης.
Σε άλλη ερώτηση για το αν νιώθει προβληματισμένος με την άσκηση της συγκεκριμένης δίωξης στον Γερμανό καθηγητή ο κ. Γκιούρας τόνισε ότι σαφώς και τον προβλημάτισε η συγκεκριμένη δίωξη, όπως και το ότι στην πανεπιστημιακή κοινότητα επικρατεί προβληματισμός. Απαντώντας σε ερώτηση του προέδρου για το τι γίνεται όταν ένα βιβλίο έχει εξυβριστικό περιεχόμενο ο μάρτυρας είπε ότι όταν ένα έργο εξαντλείται σε υβριστικούς χαρακτηρισμούς τότε αυτοακυρώνεται.
Ψήφισμα του Συλλόγου Αρχαιολόγων κατά της δίωξης Ρίχτερ
Σε ψήφισμα του το διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για την ποινική δίωξη του Γερμανού ιστορικού Χ. Ρίχτερ αναφέρει: «Ο ΣΕΑ εκφράζει την έντονη ανησυχία του για την ποινική δίωξη του Γερμανού ιστορικού και πανεπιστημιακού Χ. Ρίχτερ με βάση το άρθρο 2 του αντιρατσιστικού νόμου 4285/2014. Θεωρεί πως είναι ανεπίτρεπτο να διώκεται ποινικά ένας ιστορικός για τις απόψεις που έχει διατυπώσει σε επιστημονική δημοσίευσή του. Ανεξάρτητα από τις όποιες επιστημονικές διαφωνίες για το έργο του Χ. Ρίχτερ, η ελευθερία της έκφρασης και της επιστημονικής έρευνας πρέπει να είναι δεδομένες και αυτονόητες, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα. Να υπενθυμίσουμε, τέλος, το προφανές, ότι αποτελεί κεκτημένο της επιστημονικής κοινότητας ο επιστημονικός διάλογος να διεξάγεται με ανταλλαγή τεκμηριωμένων επιχειρημάτων μακριά από λογικές και πρακτικές ποινικοποίησής τους».
