Όταν η καλή μου φίλη Ευγενία Ψαρουδάκη – Κοτζαμπασάκη δεν ομορφαίνει τα γραφεία μας με τα κρινάκια της άμμου και δεν προκαλεί τη γεύση μας με τις παραδοσιακές λιχουδιές της, θα ευφράνει την ψυχή μας με κάτι πρωτόγνωρο.
Όπως τον τρόπο που βρέθηκε η εικόνα του Αγίου Θεράποντα στον ναό του Αγίου Νικολάου και το έθιμο να τιμάται η μνήμη του με τη συμβολή όλου του χωριού στην πιο παραδοσιακή φιλοξενία γνωρίσαμε ποτέ. Και επειδή η καλή μου φίλη είναι των έργων, ήρθε πρωί της Κυριακής 14 Μαΐου και με συνόδευσε στο αρχοντοχώρι της την Πηγή.
Κάθε γωνιά μια ιστορία
Κάθε γωνιά στο χωριό αυτό έχει τόσα να καταθέσει στο βήμα της ιστορίας. Το σπίτι που περνούσε τα καλοκαίρια του ο Παντελής Πρεβελάκης με τη θειά Ρουσάκη. Η πλατεία που γυρίστηκε το έργο του «Ο Ήλιος του Θανάτου».
Το σημείο που ο ηγούμενος Διονύσιος Ψαρουδάκης σαν άλλος Παπαφλέσσας καλούσε τους χωριανούς του να κατέβουν στον Κάμπο να πολεμήσει τους αλεξιπτωτιστές στη μάχη της Κρήτης.
Σε κείνο το οίκημα βασανίστηκε απάνθρωπα ο ήρωας Νίκος Γιαπιτζάκης διοικητής του σταθμού Χωροφυλακής που πλήρωσε πρώτος για την συμβολή των Πηγιανών στη Μάχη της Κρήτης. Βρήκε μαρτυρικό αλλά ηρωικό τέλος και τιμάται ιδιαίτερα από τους κατοίκους.
Πόσους θησαυρούς δεν κρύβει αυτό το χωριό. Και σύντομα θα σας δώσουμε δείγματα μέσα από τις διηγήσεις του εκλεκτού συγγραφέα Μαρίνου Γαλανάκη του περίφημου Αρκάδιου Πηγαίου των Κρητικών Γραμμάτων.
Κοσμοσυρροή στο προσκύνημα
Ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου θύμιζε έντονα μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης. Αμέτρητοι άρτοι περίμεναν ευλογία. Οι πιστοί με κατάνυξη προσκυνούσαν την εικόνα του Αγίου Θεράποντα που είχε στεφανώσει με άνθη εποχής η ευλάβεια των γυναικών της Πηγής. Κι εδώ πρωτοστατούν όπως στον επιτάφιο η Ρένα Κουμιώτη και η Ελένη Μεταξάκη.
Από το ψαλτήρι φόρτιζε το θρησκευτικό μας συναίσθημα η φωνή του κ. Μανώλη Κοτζαμπασάκη. Από το θείο του τον ηγούμενο Διονύσιο Ψαρουδάκη τον «ντουφεκόπαπα» έκανε τα πρώτα του βήματα στην ψαλτική και ολοκλήρωσε τις γνώσεις του αργότερα σπουδάζοντας βυζαντινή μουσική.
Κι ο παπα-Σταμάτης Λάριος τελεί με τόση κατάνυξη τη θεία λειτουργία, που χωρίς προσπάθεια συμμετέχουμε πνευματικά στην όλη διαδικασία.
Σε λίγο θα μας εντυπωσιάσει και ο εκπαιδευτικός κ. Σταύρος Βογιατζής συγγραφέας του βιβλίου «Πηγιανά» λέγοντας το «Πάτερ ημών». Όταν εκφέρεται σωστά ο θείος λόγος αναδεικνύεται όλο του το μεγαλείο.
Κι ενώ παρακολουθώ τη θεία Λειτουργία συνειδητοποιώ ότι η Μικρασιάτισσα γιαγιά, όπως κάθε Μικρασιάτης, τιμούσε ιδιαίτερα τον Άγιο Θεράποντα. Είχε μάλιστα και μια ιδιαίτερη ονομασία που δυστυχώς δεν μπορώ να θυμηθώ.
Οι ξεριζωμένοι της Μικράς Ασίας αλλά και οι Κύπριοι έχουν πολλά να πουν για τις θαυματουργές παρεμβάσεις του Αγίου.
Ένας άγνωστος άγιος
Ανατρέχοντας σε εκκλησιαστικές πηγές διαπιστώνουμε ότι δεν είναι γνωστή η πατρίδα του Αγίου. Κατ’ άλλους καταγόταν από την Ανατολή «εκ της Εώας», όπως σημειώνει ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης και κατ’ άλλους εκ της των Αλαμάνων, χώρας δηλαδή από περιοχή της σημερινής Γερμανίας. Αγνοούμε και τον ακριβή χρόνο που γεννήθηκε.
Στο site της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου μαθαίνουμε για τον Άγιο Θεράποντα ότι ήταν ένας άγιος μοναχός από την Κύπρο, που έζησε τέλη του 7ου ή αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. Ήταν θαυματουργός ήδη ενώ ζούσε ακόμα, ενώ τα τελευταία χρόνια της επίγειας ζωής του έγινε επίσκοπος Κιτίου στην Κύπρο και έλαμψε από τα χαρίσματα, τις αρετές και την καλοσύνη του. Όμως Άραβες πειρατές εισέβαλαν στο ναό την ώρα της λειτουργίας και τον έσφαξαν πάνω στην Αγία Τράπεζα.
Στη μνήμη του Αγίου είναι αφιερωμένος ο κοιμητηριακός ναός στην Κράνα, ενώ τιμάται ιδιαίτερα στο χωριό Κεραμωτά όπου υπάρχει φερώνυμος ναός.
Πως βρέθηκε η εικόνα στην Πηγή;
Πως βρέθηκε όμως η εικόνα του στην Πηγή;
Μόλις τελειώνει η λειτουργία ο παπα-Σταμάτης ανηφορίζει με μια μεγάλη ομάδα προσκυνητών στην πλατεία. Πρόκειται για επισκέπτες από το Ηράκλειο, μας εξηγεί η Ευγενία, που κάθε χρόνο έρχονται στην Πηγή να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα του Αγίου Θεράποντα…
Εκεί στην πλατεία σε μια μεγάλη καφετέρια έχει συγκεντρωθεί και όλο το χωριό. Όλα τα τραπέζια είναι στρωμένα με ένα σωρό καλούδια από τα χέρια των κυριών του χωριού.
Έθιμο που τηρείται με ευλάβεια χρόνια τώρα.
Δεν είναι τα εδέσματα ενός γεύματος. Είναι όσα συνοδεύουν τον καφέ μετά από ένα μνημόσυνο.
Δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις από τις πιατέλες που διακρίνονται και για την αισθητική τους. Όλα μελετημένα με τόση προσοχή, με τόση ευλάβεια.
Μια ιστορία πίστης και ευσέβειας
Στην άνετη αυτή καφετέρια, μόλις λιγόστεψε ο κόσμος, είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε από τον πατέρα Λάριο και την ιστορία της εικόνας που μας απασχολούσε από την αρχή που βρεθήκαμε στην Πηγή. Και να πως έγιναν τα γεγονότα:
Μια ευσεβής χριστιανή από το Ατσαλένιο Ηρακλείου, μας λέει, ονειρεύτηκε τον Άγιο που της ζήτησε να μεταφέρει την εικόνα του, που είχε στην κατοχή της, σε μια κεντρική εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο. Κανένα στοιχείο όμως δεν ανέφερε περισσότερα για το ναό αυτό. Καμιά ονομασία του χωριού που θα βρισκόταν η συγκεκριμένη εκκλησία.
Η ευσεβής γυναίκα από το Ατσαλένιο δεν ολιγώρησε. Άρχισε να ψάχνει χωριό χωριό. Και μόνο όταν έφθασε στον Πηγιανό Κάμπο είπε στον οδηγό της ότι τώρα ήξερε καλά το δρόμο. Και πράγματι έφθασε στην Πηγή και με απόλυτη ακρίβεια σταμάτησε στο ναό του Αγίου Νικολάου.
Σ’ αυτό το ναό επρόκειτο να τοποθετηθεί η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Θεράποντα.
Ίσως γιατί ο ναός αυτός σώθηκε από τους βομβαρδισμούς από θαύμα όπως μας διασώζει η προφορική παράδοση.
Ήταν τότε στα γεγονότα της Μάχης της Κρήτης.
Ενώ ο πιλότος αεροπλάνου που σκόρπιζε το θάνατο, είχε εντολή να βομβαρδίσει το σημείο που έμοιαζε από ψηλά σαν αποθήκη πυρομαχικών, όπως ο ίδιος θα αποκάλυπτε αργότερα επισκεπτόμενος την Πηγή, κάποια αόρατη δύναμη τον καθυστέρησε. Κι όταν απεγκλωβίστηκε ο μοχλός οι βόμβες έπεσαν αρκετά πιο μακριά από το ναό. Έτσι σώθηκε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
Μόλις η ευσεβής γυναίκα από το Ηράκλειο βεβαιώθηκε ότι εκεί θα έπρεπε να φέρει την εικόνα συνεννοήθηκε με τον τότε εφημέριο παπα-Παντελή για τη συνέχεια. Για το μεγάλο αυτό γεγονός θα έπρεπε να γίνουν όλα με την τάξη.
Η υποδοχή της εικόνας έγινε το 1958 με μεγάλη επισημότητα. Ανασκουμπώθηκαν όλες οι γυναίκες του χωριού για να ετοιμάσουν την υποδοχή και να περιποιηθούν τους ξένους. Κι αυτή η προετοιμασία έγινε παράδοση κάθε χρόνο.
Κι έτσι τη βιώσαμε κι εμείς την Κυριακή 14 του Μάη στου Αϊ-Θεράποντα τη χάρη. Ίσως για ν’ αποκτήσει στη συνείδησή μας η Πηγή ένα ακόμα αξιοθέατο.
