Η ανάδειξη του κρυμμένου πολιτιστικού θησαυρού, δηλαδή των μνημείων που «κρύβονται» μέσα σε μεταγενέστερα κτίρια και αφορούν τόσο σε ερείπια αρχαίων κτιρίων, όσο και σε ακατάλληλες αλλαγές που έγιναν σε μέρη ενός κτιρίου, αλλοιώνοντας τον τεχνοτροπικό του χαρακτήρα αλλά και χώρους-μνημεία που σώζονται κάτω από τη γη, η λεγόμενη υποθαλάσσια πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί το αντικείμενο έρευνας του διεθνούς συνεδρίου που ξεκίνησε χθες στο Ρέθυμνο και ολοκληρώνεται αύριο Παρασκευή.
Ο λόγος για τη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής και Αστικής Αποκατάστασης, που είναι μια επιστημονική δράση που διοργανώνεται από την CICOP Ιταλίας και στοχεύει στο να επιστήσει την προσοχή στις στρατηγικές προστασίας και διαχείρισης, τόσο της υποθαλάσσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου, όσο και των αρχιτεκτονικών καταλοίπων του παρελθόντος των μεσογειακών χωρών, τα οποία σώζονται τόσο κάτω από τη γη, όσο και στο εσωτερικό σύγχρονων κτιρίων. Οι σύνεδροι αποσκοπούν στην εκπόνηση πολιτικών και στρατηγικών για τη διατήρηση της απτής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ της σύγχρονης επιστήμης και της τοπικής γνώσης.
Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου Αναστασία Τζιγκουνάκη μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ανέφερε χαρακτηριστικά: «Στο πλαίσιο της Μπιενάλε που αφορά στη συντήρηση και αναστήλωση κληθήκαμε να συμμετέχουμε και εμείς στο δίκτυο των πόλεων που θα γίνουν οι συνεδριακές εργασίες. Δεχτήκαμε με χαρά και συνεργαστήκαμε με το πανεπιστήμιο Κρήτης και τον δήμο και έτσι έχουμε σχετικές παρουσιάσεις σε σχέση με τα κρυμμένα μνημεία σε όλες τους τις διαστάσεις, τα οποία δεν είναι μονάχα εκείνα που βρίσκονται στο υπέδαφος ή υποθαλάσσια αλλά κυρίως στο θέμα της ανάδειξης, της συντήρησης, της αναστήλωσης και της ανάδειξης των μνημείων αυτών. Αυτή η σειρά των συνεδρίων καλεί τους νέους αρχιτέκτονες, αναστηλωτές να συμμετέχουν με τις εργασίες τους και παράλληλα μπορούμε να ακούσουμε και σημαντικούς αναστηλωτές που έχουν ήδη δείξει και στην πράξη τη δουλειά τους και να γίνει ένας εποικοδομητικός διάλογος σε αυτό το πλαίσιο. Παράλληλα θα γίνουν κάποιες επισκέψεις με τους συνέδρους στη Φορτέτσα, όπου θα παρουσιάσουμε το θέμα του Storm «την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της στα μνημεία», το ευρωπαϊκό έργο που δουλεύουμε με άλλες έξι χώρες και θα ακολουθήσουν μέσα στην παλιά πόλη επισκέψεις για να δούμε και τον μιναρέ του Νερατζέ και το Αρκάδι και άλλα μνημεία που έχουμε αναστηλώσει και να υπάρξει συζήτηση γύρω από αυτά. Σκοπός του συνεδρίου είναι οι προσεγγίσεις, όχι μονάχα στην αναστήλωση αλλά και στην ανάδειξη».
Η Χριστίνα Τσιγονάκη, επίκουρη καθηγήτρια βυζαντινής αρχαιολογίας στο τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο Κρήτης, από την πλευρά της ανέφερε: «Αυτό που μας ενδιαφέρει σαν τμήμα ιστορίας, αρχαιολογίας είναι να επιβεβαιώνουμε με κάθε αφορμή την αγαστή συνεργασία με τον δήμο Ρεθύμνου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου. Το συνέδριο είναι μια ευκαιρία γιατί είναι ένα θέμα για την πολιτιστική μας κληρονομιά, τη μελέτη, την ανάδειξη και τη συντήρηση. Το Ρέθυμνο αποτελεί μια ιδανική επιλογή για το συνέδριο αυτό γιατί ακριβώς ο μνημειακός πλούτος, το πολιτιστικό απόθεμα είναι παντού γύρω μας. Θεωρούμε ότι το συνέδριο αποτελεί μια ευκαιρία να φέρει κοντά όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα αλλά και πολίτες του Ρεθύμνου, που ζουν μέσα σε όλο αυτό το απόθεμα, αλλά πολλές φορές δεν ξέρουμε πώς να το διαχειριστούμε γιατί υπάρχει γύρω μας και η πραγματική ζωή και οι οικονομικές σχέσεις. Μέσα από αυτό τον θεσμό που εδραιώνεται θέλουμε να συνεισφέρουμε και εμείς μέσα από τις συνέργειες σε μια διάδραση επιστημονικού κόσμου και τοπικής κοινότητας».
Ο Ιταλός, Mario Mayo, συνεργάτης στο Μπιενάλε αναφέρθηκε στη διεθνή οργάνωση η οποία, όπως είπε, προσπαθεί να φέρει σε επαφή επαγγελματίες διαφόρων χώρων. «Θέλει να φέρει σε επαφή διαφορετικά επαγγέλματα για να μελετήσουν την αρχιτεκτονική και τον τρόπο αναστήλωσης μνημείων και να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με αυτό, δηλαδή στη συντήρηση και αποκατάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς μιας χώρας. Η Μπιενάλε έχει τέσσερις συγκεκριμένες ενότητες που κάθε φορά παρουσιάζονται. Αυτή η έκδοση της Μπιενάλε που γίνεται τώρα σε 4 διαφορετικές χώρες, σε 6 διαφορετικές πόλεις όπως στην Τύνιδα της Τυνησίας, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στη Κατάνια της Ιταλίας, στο Ρέθυμνο, στη Λευκωσία της Κύπρου και στην Αθήνα. Αυτές οι συνεδριάσεις γίνονται γύρω από τις ίδιες θεματικές. Η φετινή θεματική είναι τα κρυμμένα μνημεία, δηλαδή μνημεία που βρίσκονται μέσα στο νερό, μνημεία που βρίσκονται μέσα σε άλλα μνημεία».
Ερωτώμενος σε σχέση με την επιλογή του Ρεθύμνου είπε ότι αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα κρυμμένου μνημειακού πλούτου και μεταξύ άλλων τόνισε: «Το συνέδριο μελετάει τα κρυμμένα μνημεία τα οποία έχουν αποκατασταθεί ή όταν το ένα μνημείο βρίσκεται μέσα στο άλλο, όπως παραδείγματος χάρη τα βενετσιάνικα κτίρια με οθωμανικά στοιχεία, οθωμανικά κτίρια με νεότερα στοιχεία που δεν είναι εμφανή με μια πρώτη ματιά. Συνεπώς είναι αυτό, η κρυμμένη αρχιτεκτονική, δηλαδή, «το κτίριο μέσα στο κτίριο». Πρώτα από όλα στόχος μας είναι να προβάλουμε αυτό το κρυμμένο πολιτιστικό απόθεμα, το οποίο δεν φαίνεται στο ευρύ κοινό και σε δεύτερο επίπεδο σκοπός μας είναι να γίνει μια συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων σχετικά με το πώς τα κρυμμένα αυτά κτίρια μπορούν να βγουν στην επιφάνεια, να αναστηλωθούν. Για τον λόγο αυτό γίνεται και ο διαγωνισμός όπου οι επιστήμονες παρουσιάζουν τις προτάσεις τους σχετικά με την ανάδειξη και αποκατάσταση των μνημείων αυτών. Οι διάφοροι τεχνικοί συζητούν και βρίσκουν διάφορους τρόπους που έχουν αναδείξει ή έχουν αποκαταστήσει μνημεία. Στην παλιά πόλη, αν προσέξει ο επισκέπτης, θα παρατηρήσει ότι υπάρχουν πολλά διαφορετικά κομμάτια αλλά αυτό δεν είναι πάντα εμφανές».
Τέτοια μνημεία στο Ρέθυμνο είναι για παράδειγμα το τζαμί των Δομινικανών, το σημερινό Νερατζέ, το οποίο απ έξω φαίνεται οθωμανικό ενώ εσωτερικά κρύβει βενετσιάνικα στοιχεία.
Εκ μέρους της αντιπεριφερειάρχη Ρεθύμνου Μαρίας Λιονή που λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν παραβρέθηκε στη χθεσινή εκδήλωση ο ειδικός σύμβουλος της, Γιάννης Πολυχρονάκης, στον σύντομο χαιρετισμό του ανέφερε: «Eίμαστε πολύ ικανοποιημένοι που μετά από τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, του πανεπιστημίου Κρήτης και του δήμου Ρεθύμνου, η πόλη μας, το Ρέθυμνο έχει συμπεριληφθεί στη διαρκώς εξελισσόμενη δράση Brau του CICOP ITaly που καλύπτει τον χώρο της Μεσογείου και καλλιεργεί τη διεπιστημονικότητα μέσω της ανάπτυξης διαλόγου μεταξύ επιστημόνων και ειδικών στον τομέα της συντήρησης και αναβάθμισης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της αρχαιολογίας. Η αξία των αρχαιολογικών χώρων είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Αποτελούν τον ζωντανό δεσμό με το παρελθόν, την ιστορία και τον πολιτισμό μας. Μέσα από αυτούς μαθαίνουμε για τα ήθη, τα έθιμα του τόπου μας και τη ζωή εδώ εκατοντάδες χρόνια πριν. Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία μας μέσα από τη μελέτη τους διαμορφώνουν ένα έντονο εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Πέρα όμως από αυτό δημιουργούν και καλλιεργούν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τόπου μας. Αφενός με το να προσελκύουν ανθρώπινες δραστηριότητες στην ενδοχώρα και την περιφέρεια και αφετέρου με το να συνδέουν δράσεις πολιτισμού με τον μεγάλο μας αναπτυξιακό πυλώνα, τον τουρισμό. Ως περιφέρεια Κρήτης έχουμε ως στόχο την ανάδειξη του πολιτισμού ως κεντρικού εργαλείου για την ανάπτυξη καθώς και τη συστηματοποίηση των δράσεων, έτσι ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη για τους κατοίκους. Προτεραιότητα μας είναι να διαχειριστούμε τους αρχαιολογικούς μας θησαυρούς με σεβασμό προστατεύοντας την ποιότητα του τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος. Να τους προβάλλουμε και να τους αναδείξουμε μέσα από ενοποιήσεις ευρύτερων συνόλων και την ενεργή διαδικασία σημάνσεων και πληροφοριακών συστημάτων για τους επισκέπτες».
Από την πλευρά της η Πέπη Μπιρλιράκη, πρόεδρος της επιτροπής τουριστικής προβολής του δήμου, εκπροσωπώντας τον δήμαρχο στον χαιρετισμό της μεταξύ άλλων τόνισε: «Η πόλη του Ρεθύμνου καλωσορίζει τη Μπιενάλε για τον κρυμμένο πολιτιστικό θησαυρό, την κληρονομιά μας την πολιτιστική. Ένα τριήμερο συνέδριο, το οποίο συγκεντρώνει επιστήμονες από όλη την Ευρώπη και πιστεύουμε ότι θα δώσει σπουδαία συμπεράσματα για το Ρέθυμνο και τους ανθρώπους του. Ο δήμος Ρεθύμνης πάντα βρίσκεται σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Κρήτης για το οποίο είμαστε περήφανοι και ιδιαίτερα με το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και με την 28η εφορία που εδράζεται στην πόλη μας με προϊσταμένη την κυρία Τζιγγουνάκη. Εμείς δηλώνουμε τη συνεχή συνεργασία μας με στόχο πάντα την προστασία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και την ανάδειξή της. Περιμένουμε τα αποτελέσματα του συνεδρίου, τα οποία πιστεύουμε ότι θα είναι πολύ χρήσιμα για την πόλη μας και στα οποία μπορούμε να βασιστούμε για την καλύτερη δυνατή ανάδειξη και προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ο δήμος μας φυσικά και στηρίζει όλη αυτή την προσπάθεια».