«Κάποιο απόγευμα», μου έλεγε κάποτε συμπολίτισσα, «βρέθηκα σε ένα μοναστήρι. Μέρες σαν αυτές. Ήταν η ώρα του εσπερινού. Και ξαφνικά μια ουράνια φωνή μου έφερε δάκρια στα μάτια. Κάποιος έψαλε. Θεέ μου τι αγγελική φωνή! Κοίταξα καλύτερα και τον αναγνώρισα. Ήταν ο Σωτήρης Δογάνης!»
Δεν διέκρινα υπερβολή στην εκτίμηση αυτή της φίλης μου. Γιατί αυτό καταφέρνει πάντα ο εκλεκτός καλλιτέχνης. Να μοιράζει το θείο δώρο της φωνής του με την αίσθηση της συνεχούς ευχαριστίας στον μεγάλο δωρητή. Και μια διακριτικότητα που εκφράζει διακονία και όχι ιδιοτέλεια. Κι ας είναι δύσκολοι οι καιροί.
Γέννημα κι ανάθρεμμα του τόπου μας, από τις Αλώνες, ο καλλιτέχνης αυτός, που είναι παράλληλα καθηγητής βυζαντινής μουσικής και πρωτοψάλτης, θα μας δώσει τη χαρά της παρουσίας του με μια νέα του δουλειά που θα συζητηθεί. Και με την απορία για το νέο του αυτό επίτευγμα ξεκινήσαμε μια συζήτηση μαζί του. Τι θέλει αλήθεια να πει με το νέο του δισκογραφικό πέταγμα «Με τα φτερά της ρίζας».
Μια κατάδυση
Σε απόλυτα ποιητικό ύφος, που τον διακρίνει άλλωστε, μας απαντά:
-Μια κατάδυση στην απύθμενη θεματολογία του Δημοτικού μας τραγουδιού, μεσ’ απ’ την οποία ο δικός μου «Δεκάλογος» ιστορεί και φωνάζει ακατάπαυστη την πορεία του Έλληνα στο χρόνο, μαρτυρώντας τη ράτσα του ως το Θαύμα των Αιώνων, προσκαλώντας τον σύγχρονο απόγονό του – εμένα, εσένα, τον καθένα – να εμπνευστεί απ’ το μύρο της ρίζας του, να κοινωνήσει τ’ άγιο της μυστήριο και ν’ απλώσει τα φτερά του νου και της ψυχής για να θεριέψει ο ορίζοντάς του σήμερα, για πάντα, στ’ όνομα της πατρώας του ταυτότητας!
–Σαν να λέμε οδεύεις με τον ακροατή σου ως τις βαθύτερες ρίζες της φυλής
-Κάπως έτσι γιατί απ’ το σπηλιάρι της Ίδης στην Ιωνία κι απ’ την Ήπειρο στον Πόντο, ένας υμνικός μελωδισμός, αετού φτερούγισμα, έρχεται ως Παιάνας να ερεθίσει την Ψυχή στα πλαίσια μιας σύγχρονης ενορχηστρωτικής άποψης – πρότασης σεβαστικής στο Αρχέτυπο, να πλέξει Αρμονία τις φωνές της ψυχής μου στον αργαλειό της Τέχνης πανηγυρίζοντας τον κοινό παρονομαστή μεταξύ του Κρητικού με το Βυζαντινό Μέλος και την Ηπειρώτικη Πεντατονία όσο βαθιά ειν’ η ρίζα της Μάνας Πατρίδας η πολύκορμος!
Η οσμή της εμπειρίας
-Πως αισθάνεσαι όταν υμνείς και πως όταν τραγουδάς τους ανθρώπινους καημούς; Ποιοί είναι οι συνθέτες που φορτίζουν το καλλιτεχνικό σου συναίσθημα;
Σαν ανοίξεις τα μάτια πλημμυρίζει το είναι σου απ’ την οσμή της εμπειρίας! Της δικής σου εμπειρίας! Κάθε ανοιγόκλεισμα των ματιών κι ένα καινούργιο έργο με σένα πρωταγωνιστή! Σενάριο η βιωμένη πραγματικότητα. Βήμα κι επεισόδιο!
Έτσι πορεύεσαι το μονοπάτι της ζωής σου χαράζοντας παράλληλες και χιαστί γραμμές στο ταξίδι στις γειτονιές των ανθρώπων… Πλήθος τ’ αρώματα των αναζητήσεων. Πλήθος τα έργα! Μυστήρια η δύναμη που τα ντύνει με μελωδία ακατάπαυστα καθώς ανεβαίνει απ’ τα σπλάχνα μου για ν’ αναβρύσει δάκρυα, χαρά, πόνο, διαμαρτυρία, ελπίδα, πανηγυρισμό… ως τη γραμμή του ορίζοντα! Γι’ αυτό και όντως η Μουσική είναι ζωντανή και διαχρονική χάριν της Ποίησης – κοσμικής είτε εκκλησιαστικής – που κάθε φορά σημαίνει το μελωδικό της ένδυμα! Τούτος ο Ιερός Βράχος της Πατρίδας μας γέννησε την Αρμονία. Κι αυτή ταξίδεψε και ταξιδεύει τόσο αρμονικά στα νάματα των άξιων παιδιών της που κεντούν θάλασσες δημιουργίες στο πέρασμά της… Απ’ τον Πίνδαρο στον Ελύτη, στον Ρίτσο, στον… κι απ’ τον Αρίωνα στον Χατζιδάκι, στον Θεοδωράκη, στον Μαρκόπουλο, στον… έως εκείνον που δε γεννήθηκε ακόμα!
Με τέτοια αφούγκραση φορτίζομαι!
Το κράτος είναι η πρόκληση του Εμείς
-H περιφέρεια χρειάζεται πνευματική ηγεσία όταν υπάρχει τόση αδιαφορία από το κράτος για τον πολιτισμό;
Το κράτος είναι η πρόκληση του Εμείς, η Αυτογνωσία μας, η Αυτοκυριαρχία μας, ο Αυτοσεβασμός μας, η Ηθική μας, τα Ιδανικά μας, η Αξιοπρέπειά μας, η Συνείδησή μας, η Μνήμη μας, η Πρόσκληση στην Ελευθερία μας! Όσο ανάμεσά μας φθίνουν αυτές οι Αξίες αποτέλεσμα της δικής μας ανενεργείας, ολοένα και θα υψώνεται το τοίχος της απομόνωσης γύρω μας, όλο και περισσότερο θα καταδικαζόμαστε θύματα της αλλοτρίωσης που επέλεξε η μικροβλεψία μας για το Εγώ, εξακολουθώντας έτσι να εργαζόμαστε θύτες της ανελευθερίας μας…
Ίδιοι Εμείς σημειώνουμε τις συντεταγμένες της ζωής μας, ίδιοι εμείς προλειαίνουμε το μέλλον, ίδιοι εμείς φωτίζουμε τη μέρα. Αν μεταξύ μας συνυπάρχουμε ως Πρόσωπα και πάψουμε να λειτουργούμε ως πλήθος, τότε η κοινωνία μας θα χρυσίσει και πάλι τον Αιώνα…
-Πολιτισμός σημαίνει πιστώσεις ή περίσσευμα καρδιάς;
Πολιτισμός σημαίνει Ψυχή!
Όταν η ποίηση γίνεται άρμα εννοιών
-Έχεις ερμηνεύσει εξαιρετικά τραγούδια. Τι νομίζεις ότι τα έκανε διαχρονικά σε αντίθεση με το παρόν που ακούμε επιτυχίες με σύντομη ημερομηνία λήξης;
Όταν η ποίηση γίνεται άρμα εννοιών πίσω απ’ τις λέξεις, όταν η συνθετική δημιουργία ενδύει ακριβή Αρμονία αυτές τις έννοιες σε μια πλοκή έργου, αποτέλεσμα της βιωμένης καθημερινότητας του καθένα αγωνιστή της Ζωής και της Ιστορίας, τότε το έργο γίνεται τραγούδι στα χείλη του και φυλαχτό στα όνειρά του. Κι όταν το ίδιο φυλαχτό γίνει προσευχητάρι στις αναζητήσεις κι άλλου κι άλλου… τότες το τραγούδι γίνεται προπομπός Ζωής στο Χρόνο! Αυτός άλλωστε είναι ο ρόλος του, διαχρονικός όχι εφήμερος.
Αναφορικά με τα ίχνη της προσωπικής μου καλλιτεχνικής πορείας και δη της δισκογραφικής, πραγματικά αξιώθηκα και τιμήθηκα να ερμηνεύσω δημιουργίες μοναδικού ύψους ποιητών και συνθετών όπως της Άννας Μπιθικώτση, του Σωτήρη Κακίση, του Κώστα Νικολόπουλου, του Yanni, του Μιχάλη Τερζή, του Μάριου Στρόφαλη, αλλά και ως σολίστ έργα τεράστιας πνευματικότητας και κύρους κολοφώνων της Τέχνης Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Μαρκόπουλου, Λεοντή, Ξαρχάκου, Πραματευτάκη, Σολωμού, Ρίτσου, Ελύτη, Σεφέρη κα άλλων, η διαχρονικότητα και η παιδευτικότητα των οποίων στελεχώνουν τη σύγχρονη Μουσική Ιστορία της πατρίδας μας. Δυστυχώς ο πολιτισμός μας σήμερα πάσχει από ψυχή γι’ αυτό και η νεολαία δεν έχει ιδιαίτερες αντιστάσεις, ακριβώς γιατί εν πολλοίς η παιδεία που διδάσκεται δεν επενδύει στη μνήμη. Έτσι και η βιομηχανία του θεάματος στηρίζει την εμπορική της κίνηση στο αγοραστικό κοινό των νέων, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων δε γνωρίζει γιατί να προβληματίζεται, με αποτέλεσμα η Τέχνη να θυσιάζεται στο βωμό του εφήμερου κέρδους.
Αν όλοι μαζί αναζητήσουμε να αναζωογονηθούν οι Αξίες της Κληρονομιάς μας, τότε θα μεγαλώσουμε και σαν Έθνος και σαν Άνθρωποι.
-Πως βίωσες τα χρόνια της κρίσης, τι σε άγγιξε περισσότερο, τι ελπίζεις για το μέλλον;
Νομίζω ότι η συντριπτική πλειοψηφία εξ ημών εξακολουθεί και βιώνει τις ίδιες νοσηρές εμπειρίες τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας. Συνεπώς δε χρειάζεται εγώ, ως μέρος του όλου, να προσθέσω κάτι γιατί δε θα ‘ναι καινούργιο. Εντονότερος, επίπονος γίνεται ο αγώνας, στενά όσο ποτέ τα περιθώρια…
Όμως αυτή η κρίση μας έφερε πιο κοντά. Αναζητήσαμε να ζεσταθούμε ο ένας δίπλα στον άλλο, να μοιραστούμε το ίδιο φαγητό και να χορτάσουμε απ’ το ίδιο πιάτο. Ν’ αφουγκραστούμε τη φωνή των τραγουδιών, να σκεφτούμε. Να δημιουργήσουμε. Να σηκώσουμε τα μάτια στον Ουρανό και να συνομιλήσουμε με τη συνείδησή μας…
Είμαι σίγουρος ότι απ’ αυτή τη θύελλα θα βγούμε, είναι νομοτελειακό! Και θα βγούμε Φωτισμένοι και Μαζί!
Σχέση αυλακιού με περβόλι
-Πως αισθάνεσαι κάνοντας τον απολογισμό χορωδίας και προσωπικής καλλιτεχνικής ζωής σαν δάσκαλος και σαν καλλιτέχνης;
Αυτή η σύζευξη ανάμεσα στις δυο εκφράσεις των δραστηριοτήτων μου, θυμίζει τη σχέση του αυλακιού με το περβόλι! Όπου στη στέρνα και να ‘χεις το νερό, αν δεν τα’ οδηγήσεις, το σόχωρο θα μείνει αρφανό και άπνους τόπος. Και το νερό θα κείτεται ακύματο να πρασινίζει…
Η Τέχνη είναι Μυστήριο κι όποιος είναι εντεταλμένος να την υπηρετεί καλείται να γίνει λειτουργός Της. Η Τέχνη δεν είναι κτήμα, είναι Δωρεά Ζωής, είναι Φως, είναι Σοφία και Πνεύμα. Δεν είναι προσωπικό δεδομένο, δεν πεθαίνει μαζί σου. Αντιθέτως γίνεται Ωδή στα χείλη της Συνέχειας κι εσύ επιβάτης στην Αιωνιότητά Της. Είμαι τόσο ευγνώμων στο Θεό που αυτή η αίσθηση είναι τρόπος ζωής πια για μένα. Μια αίσθηση που ενδυναμώνει το λόγο να συνεχίζω να παιδεύω και να παιδεύομαι στης Μουσικής τα νάματα είτε στη σχέση με το κοινό μου ως ερμηνευτής από σκηνής, είτε στη σχέση με τους χορωδούς μου ως δάσκαλος και μαέστρος τους.
Εκδήλωση στην πόλη μας
Με την οργανωτική φροντίδα του Συνδέσμου για τη διάδοση Καλών Τεχνών, θα παρουσιαστεί το νέο CD του Σωτήρη Δογάνη, «Με τα φτερά της ρίζας» στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» στο Ωδείο. Κι εμείς περιμένουμε ανυπόμονα για μια ακόμα μυσταγωγία, όπως μας έχει συνηθίσει άλλωστε ο καλλιτέχνης.
