Ένα αλλιώτικο «ταξίδι» στον χρόνο της εκπαιδευτικής ιστορίας του Νομού μας, από το οποίο εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί το λόγο που το Ρέθυμνο έχει ονομαστεί ως «πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών», είχαν την ευκαιρία να κάνουν όσοι βρέθηκαν το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου στο ωδείο της παλιάς πόλης.
«Ξεναγός» ήταν ο Δρ Παιδαγωγικής, ιστορικός, ερευνητής και συγγραφέας, Χάρης Στρατιδάκης, ο οποίος με αφορμή την παγκόσμια ημέρα εκπαιδευτικών -που γιορτάζεται στις 5 Οκτωβρίου- και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που οργανώνει για δεύτερη συνεχή χρονιά το Σχολικό Μουσείο του Δήμου και οι «Ημέρες Ρεθύμνου 2019», παρουσίασε στο κοινό την εκπαιδευτική ιστορία του Ρεθύμνου της περιόδου 1795 – 1924.
Πέρυσι -όπως ανέφερε ο ομιλητής- η εκδήλωση για τον εορτασμό της 5ης Οκτωβρίου, είχε ως τίτλο της «Μια βραδιά στο σχολείο της κυρίας Αμαλίας», ενώ η φετινή είχε ως θέμα της «Μάθε παιδί μου γράμματα». Πρόκειται δηλαδή, για την πρώτη από μια σειρά περιηγήσεων που θα γίνουν σταδιακά το επόμενο διάστημα στην ρεθεμνιώτικη ιστορία της εκπαίδευσης.
Της παρουσίασης, προηγήθηκε ξενάγηση σε διάφορα σημεία της πόλης που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την εκπαιδευτική ιστορία του τόπου μας, ενώ στην αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» του ωδείου, οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία πέρα από την πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του κ. Στρατιδάκη, να παρακολουθήσουν και μια προβολή με πλούσιο και δυσεύρετο φωτογραφικό υλικό, που επικεντρώθηκε στις 11 από τις 34 συνολικά «στάσεις» που θα γίνουν στην εκπαιδευτική ιστορία του Ρεθύμνου.
«Θα ακολουθήσουν -όπως είπε χαρακτηριστικά ο Χάρης Στρατιδάκης- άλλες 23 ακόμα «στάσεις», καθώς πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη από μια σειρά ξεναγήσεων, που είναι αφιερωμένες στην εκπαιδευτική ιστορία του Ρεθύμνου. Η επόμενη ξενάγηση στην ιστορία της περιόδου της πόλης είναι από το 1925 έως το 2000. Επειδή όμως το Ρέθυμνο δεν είναι μόνο η πόλη, αλλά είναι το ευρύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα, θα συνεχίσουμε με ξεναγήσεις στην εκπαιδευτική ιστορία του δυτικού Ρεθύμνου, του Αμαρίου, του Αγίου Βασιλείου, του Μυλοποτάμου και της περιοχής των Αρκαδιώτικων -στο χωριό Αμνάτος- που φιλοξενείται από το 1999 και το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνου».
Τα διδακτήρια της πόλης και η εκπαιδευτική παράδοση του Ρεθύμνου
Κατά την διάρκεια της προβολής, το κοινό παρακολούθησε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όλα εκείνα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Ρεθύμνου, που σήμερα δεν υφίστανται και μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα πρώτα από τα διδακτήρια της πόλης.
Εξάλλου, όπως άλλωστε γίνεται σε όλες τις ξεναγήσεις του Χάρη Στρατιδάκη, στους συμμετέχοντες προσφέρθηκε και ένα φυλλάδιο του προγράμματος για τη βιβλιοθήκη τους από τις «Εκδόσεις Γραφοτεχνική», ενώ έγινε ιδιαίτερη αναφορά και στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2017 και επιγράφεται «Η εκπαίδευση στο Ρέθυμνο (1795-1940)».
Ο κ. Στρατιδάκης πάντως, μιλώντας για την ιστορία της «πόλης των Γραμμάτων», δηλαδή του Ρεθύμνου, παρατήρησε μεταξύ άλλων και τα παρακάτω: «Η παράδοση της Βενετοκρατίας δεν διακόπηκε επί οθωμανικής κατοχής ή τουλάχιστον δεν διακόπηκε τόσο όσο συνηθιζόταν να αναφέρεται. Πάντα υπήρχαν αναγνώστες της εκκλησίας και ιερείς που ήξεραν να διαβάζουν τα εκκλησιαστικά γράμματα και να κάνουν λειτουργία. Βεβαίως, η εκπαίδευση όπως νοείται στην Ευρώπη, φαίνεται να υπάρχει στο Ρέθυμνο από τα τέλη του 18ου αιώνα, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία. Έχω προσδιορίσει το έτος αυτό στο 1795. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι αυτού του τύπου η δημόσια ή κοινοτική εκπαίδευση δεν πηγαίνει και πιο πίσω αν θα μπορούσαν να βρεθούν κάποιου τύπου τεκμήρια για αυτό.
Το Ρέθυμνο όμως, πάντα στεκόταν πολύ καλά στα πόδια του σε ό,τι αφορά στα γράμματα. Έβγαλε επιστήμονες και γενικά ανθρώπους που μπόρεσαν και ένωσαν την Κρήτη με την Ελλάδα, μαζί με άλλες πόλεις. Όπως επίσης μπόρεσαν και το εκπροσώπησαν στα όργανα διοίκησης, διότι θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο -όπως είπαν και οι αμόρφωτοι άνθρωποι της εποχής- να διεκδικείται ελευθερία και ένα αυτόνομο κράτος, όπως ήταν η Κρητική Πολιτεία, χωρίς μορφωμένους ανθρώπους.
Θεωρώ λοιπόν ότι η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι στις μέρες μας στο Ρέθυμνο και το γεγονός ότι σήμερα (δηλαδή, το περασμένο Σάββατο) έχουμε δύο εκδηλώσεις για την ημέρα των εκπαιδευτικών, ενώ στις περισσότερες άλλες ελληνικές πόλεις δεν γίνεται ούτε μία, αυτό δείχνει ότι η παράδοση αυτή συνεχίζει».
Οι βασικές «στάσεις» της εκπαιδευτικής ιστορίας του Ρεθύμνου
Με βάση λοιπόν τα όσα παρουσιάστηκαν στο κοινό από τον ιστορικό και ερευνητή, Χάρη Στρατιδάκη, σημείο αναφοράς στην εκπαίδευση της εποχής ήταν και η πλατεία της Μητρόπολης, όπου αρχικά λειτουργούσε το λεγόμενο, αρρεναγωγείο, ενώ χρόνια αργότερα στο ίδιο σχεδόν σημείο λειτούργησε και το παρθεναγωγείο της εποχής, αλλά και το ανώτερο παρθεναγωγείο.
Επίσης έγινε αναφορά στο λεγόμενο ελληνικό σχολείο αρρένων, που λειτούργησε στην πλατεία της Μητρόπολης, καθώς και στο ημιγυμνάσιο και γυμνάσιο, στο νηπιαγωγείο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, στη νυκτερινή σχολή ανηλίκων και ενηλίκων, στη νυκτερινή σχολή ενηλίκων προσφύγων της Μικρασίας, στην κοινοτική βιβλιοθήκη, αλλά και στο βιβλιοπωλείο Δορυφόρου.
Επιγραμματικά, αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Στρατιδάκης αναφέρθηκε μεταξύ άλλων και στο ιδιωτικό δημοτικό σχολείο Πετυχάκη, στο ιδιωτικό νηπιαγωγείο της Ασπασίας Μοσχάκη, στο βιβλιοπωλείο Ζανουδάκη, στο βιβλιοδετείο Κανακίδου, στο ιδιωτικό νηπιαγωγείο της Ανδρονίκης Μονιάκη, στην σχολή χορού Χασάν Χανιωτάκη, στο ιδιωτικό νηπιαγωγείο της Ευαγγελίας Σπυριδάκη, αλλά και στην σχολή Λογιστικής του Γεωργίου Πλυμάκη.
Ακόμα μίλησε για το -λεγόμενο στις μέρες μας- «τούρκικο» σχολείο, δηλαδή, για το 1ο δημοτικό σχολείο, στο οποίο από το 1888 στεγάστηκε το κοινό μουσουλμανικό σχολείο θηλέων, καθώς και για το προσφυγικό σχολείο που ήταν στην Σοχώρα και σήμερα στεγάζει το 3ο δημοτικό σχολείο Ρεθύμνου.
Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά έγινε και για το Τέμενος Νερατζές, στο οποίο φιλοξενείται σήμερα το ωδείο της πόλης μας και στο οποίο κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής λειτούργησε ιεροδιδασκαλείο και βιβλιοθήκη.
