Ο Ροβήρος Βάκων (1214-1294) δεν ήταν φιλόσοφος, με την στενότερη έννοια, όσο ένας άνθρωπος οικουμενικής μαθήσεως, με αληθινό πάθος για τα μαθηματικά και την επιστήμη. Η επιστήμη, στην εποχή του, ήταν αναμεμειγμένη με την αλχημεία, πιστευόταν δε επίσης, πως ήταν αναμεμειγμένη και με τη μαύρη μαγεία. Αντίθετα με τους περισσότερους φιλοσόφους της εποχής του, απέδιδε μεγάλη σημασία στο πείραμα. Έγραψε αρκετά περί γεωγραφίας, και ο Κολόμβος είχε διαβάσει μέρος του έργου του και είχε επηρεασθεί από αυτό.
Στο βιβλίο του Opus Majus (Έργον Μείζον) λέει: υπάρχουν τέσσερα αίτια αμάθειας.
Πρώτον, το παράδειγμα της ανίσχυρης και ακατάλληλης ηγεσίας.
Δεύτερον, η επίδραση της συνήθειας.
Τρίτον, η γνώμη του απαίδευτου όχλου.
Τέταρτον, η απόκρυψη της αμάθειας με την επίδειξη επιφανειακής σοφίας.
Απ’ τα τέσσερα αυτά δεινά, απ’ τα οποία το τέταρτο είναι το χειρότερο, πηγάζουν όλα τα ανθρώπινα κακά.
Δεν θα έκανα ιδιαίτερη αναφορά σ’ αυτές τις σκέψεις, οι οποίες διατυπώθηκαν εννέα περίπου αιώνες πριν, αν δεν τις έβρισκα εξαιρετικά επίκαιρες και σήμερα. Και οι τέσσερις λόγοι της αμάθειας και των συνεπακόλουθων δεινών που επιφέρουν, είναι αλληλένδετοι, και ο ένας επηρεάζει άμεσα τον άλλο.
Τι συμβαίνει σήμερα;
Η συνήθεια της ενημέρωσης μπροστά σε μια οθόνη, αυτή η καθ’ αίσθηση ενημέρωση η οποία δεν αφήνει περιθώρια βαθύτερης σκέψης, αφομοίωσης και κριτικής, λόγω της ταχύτητας παροχής, των κατά την πλειοψηφία όχι αξιόπιστων πληροφοριών. Η γνώμη, που νομίζει ο καθένας ότι έχει επί παντός επιστητού, η οποία όμως χειραγωγείται βάναυσα. Η αλλοτρίωση που υφίσταται ο καθείς, θα τον παρακινήσει να κάνει τις αγορές του διαδικτυακά, να επικοινωνήσει διαδικτυακά, χάνοντας έτσι κάθε διαπροσωπική επαφή που είχε άλλοτε, είτε με τον έμπορο απ’ τον οποίο αγόραζε ρούχα και παπούτσια, είτε ακόμη και τον υπάλληλο τραπέζης που συναντούσε πληρώνοντας λογαριασμούς ή αποταμιεύοντας τις οικονομίες του. Είναι σύνηθες πλέον στις αναρτήσεις πολλών στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, η αναφορά σε λόγια σοφών, τα οποία χρησιμοποιούν, θέλοντας στην πραγματικότητα να κρύψουν την αμάθειά τους, και ότι έχουν να ανοίξουν βιβλίο από τότε που πήγαιναν σχολείο για να μάθουν δύο-τρία κολλυβογράμματα. Η σοφία δε, αναζητείται καθημερινά στις εκπομπές αστρολογίας, οι οποίες πάντα έχουν ζήτηση, κι όχι μόνο από μεσήλικες νοικοκυρές ή τις γιαγιάδες, που θα στηθούν στην οθόνη για να μάθουν τι μέλλει γενέσθαι. Για να φθάσουμε στην ηγεσία, την οποία όλοι εμείς βέβαια θα επιλέξουμε σαν όμοιος προς όμοιο, απαίδευτη, αμαθή και ακατάλληλη.
