Ένας από τους πιο αγαπημένους θεατρικούς συγγραφείς και ποιητές σε παγκόσμιο επίπεδο, τυχαίνει να είναι κι ο Ισπανός Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Γόνος λαϊκής οικογένειας, γεννημένος το 1898 στον ισπανικό νότο, ήρθε από νωρίς σε επαφή με το λαό, τα έθιμα και τα τραγούδια του, πράγμα που τον επηρέασε σ’ όλη τη μετέπειτα λογοτεχνική παραγωγή του. Η δασκάλα μητέρα του, αλλά και η ίδια η κλήση του προς τα γράμματα, τον στρέφουν σε λαμπρές σπουδές. Με επιπλέον εφόδια την ευφυΐα του και την αγάπη του για το θέατρο, ο Λόρκα μπόρεσε να αναδειχτεί σύντομα σ’ ένα από τους πλέον δημοφιλής ποιητές στη χώρα του, παρά το νεαρό της ηλικίας του. Η ίδια η ισπανική κυβέρνηση αξιοποίησε τα πολυποίκιλα ταλέντα του και του ανάθεσε την επιμόρφωση του λαού, μέσα από θεατρικές παραστάσεις στις πόλεις αλλά και στην ύπαιθρο της Ισπανίας.
Δυστυχώς γι’ αυτόν βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, μια και ο γαμπρός του είχε εκλεγεί δήμαρχος Γρενάδας με το «Λαϊκό Μέτωπο» και σκόνταψε κι ο ίδιος, όπως και τρεις γενιές Ισπανών, στον ολοκληρωτισμό του στρατηγού Φράνκο. Τον Αύγουστο του 1936, οι σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος έκοψαν το νήμα της ζωής του ποιητή και τον μετέτρεψαν σ’ ένα παγκόσμιο σύμβολο, σε ηλικία μόλις 38 χρόνων! Το αιώνιο σύμβολο της ομορφιάς που κομίζει η τέχνη, καθώς αντικρούεται με την ασχήμια της βαρβαρότητας. Το χυμένο αίμα του στο φαράγγι του Βιθνάρ της Γρενάδας, όπου εκτελέστηκε, έβαψε ανεξίτηλα την ιστορία του πολιτισμού και δε στέγνωσε ποτέ.
Σήμερα ο ισπανικός λαός δοκιμάζεται σκληρά από τη λιτότητα (όπως και η χώρα μας τα τελευταία πέντε χρόνια), που έχει επιβάλει στην Ευρώπη ο πλούσιος βορράς και δη οι Γερμανοί. Ο νους και η καρδιά μας χτυπάει σ’ ολόκληρη τη δοκιμαζόμενη Ευρώπη κι ο Λόρκα είναι ένα από τα δυνατότερα σύμβολα τόσο της ισπανικής όσο κι ολόκληρης της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Δεν είναι άσχετο ότι η ναζιστική Γερμανία είχε υποστηρίξει στρατιωτικά τον στρατηγό Φράνκο, τον δολοφόνο του ποιητή!
Αρκεί να θυμηθούμε εδώ την ισπανική πόλη Γουέρνικα, που μετατράπηκε σε παγκόσμιο σύμβολο όταν την ισοπέδωσαν δολοφονώντας τον πληθυσμό της οι «ιπτάμενοι κόνδορες» του Χίτλερ, καθώς τη βομβάρδισαν από αέρος.
Μελετώντας δε τη ζωή πλήθους ανθρώπων της τέχνης, βλέπουμε ότι σε πολλές των περιπτώσεων διακόπηκε βίαια. Ας το κρατήσουμε αυτό μέσα μας, σήμερα που ο ναζισμός χτυπά ξανά και τη δική μας πόρτα… Έτσι ο θεατρικός ποιητής της Ισπανίας, αυτός που αποτύπωσε στο έργο του τη λαϊκή λογοτεχνία και παράδοση του τόπου του, όπως κάθε κλασικός ποιητής, είναι και παραμένει τραγικά επίκαιρος!
Ο Λόρκα τυχαίνει να είναι ένας από τους πιο αγαπημένους ποιητές του φίλου σκηνοθέτη και ηθοποιού Θωμά Καντιφέ. Οδηγώντας χρόνια τώρα το σκάφος του «Θεατρικού Περίπλου», το άραξε πολλές φορές στα φωτεινά λιμάνια του Λόρκα. Στα απάνεμα και ποιητικά λιμάνια του ισπανικού νότου, που ευωδιάζουν ανθούς πορτοκαλιάς, εκεί που η αγάπη του ποιητή λούζεται στα νερά του Γουανταλκιβίρ και τ’ άνθη παίρνουν ομορφιά απ’ το λευκό κορμί της!
Να θυμίσουμε εδώ τους πανέμορφους αυτούς σταθμούς του «Περίπλου». Πρώτος ο «Δον Περλιμπλίν» το 1993, πριν 21 χρόνια! Η πανέμορφη «Γέρμα» το 2000, με την συγκλονιστική Τάνια Μπατζόγλου στον ομώνυμο ρόλο. «Το σπίτι της Μπερνάτα Άλμπα» το 2003, με τη θαυμάσια ερμηνεία της Αθανασίας Κώστα στον κεντρικό ρόλο. Τον «Ματωμένο Γάμο» το 2006, το αριστούργημα του Λόρκα και μια απ’ τις κορυφαίες στιγμές του «Περίπλου», με την ιδιαίτερα συγκινητική ερμηνεία της Νίκης Βορρέα στο ρόλο της μάνας! Και ασφαλώς τη «Θαυμαστή Μπαλωματού» το 2012, με την Ελένη Αλμπαντάκη στον ομώνυμο ρόλο!
Ο Θεατρικός Περίπλους συναντά ακόμα μια φορά τον Ισπανό ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Μια ακόμα κατάθεση ψυχής, ένα ακόμα συγκινητικό αποτέλεσμα προστέθηκε στις πάμπολλες επιτυχίες της ομάδας, που αναβαθμίζει πολιτιστικά την πόλη μας τα τελευταία 25 χρόνια.
«Τα μάγια της πεταλούδας» είναι ένα ομολογουμένως δύσκολο έργο! Γραμμένο το 1919, απηχεί την πρωτόλεια δημιουργική πνοή του νεότατου και σχεδόν έφηβου Λόρκα. Το δροσερό πνεύμα της κωμωδίας αυτής, μας μεταφέρει σε ένα λιβάδι όπου ζουν και ερωτεύονται… σκαθάρια! Ξαφνικά, μέσα στη φωλιά τους, πέφτει μια τραυματισμένη λευκή πεταλούδα κι αναστατώνει τη ζωή τους. Μια πεταλούδα που μεταφέρει το πνεύμα του έρωτα αλλά μοιραία και του θανάτου, που τυχαίνει να είναι αιώνια συνυφασμένος με τον έρωτα!
Σε μια πρώτη βιαστική ανάγνωση το έργο, πέρα από τη διάχυτη ιλαρότητα που το διακατέχει, φαίνεται να μην υπόσχεται τίποτα άλλο. Όμως, μια προσεκτικότερη μελέτη φέρνει στην επιφάνεια όλες εκείνες τις σχέσεις που χαρακτηρίζουν τις μικρές και κλειστές κοινωνίες και μοιραία κάνει προβολή αυτών των σχέσεων σε κάθε κλειστή κοινωνία. Γράφε την κοινωνία του Ρεθύμνου…
Το ίδιο το έργο στην πραγματικότητα τυχαίνει μια κατάθεση ψυχής του ποιητή, που από μικρό παιδί αρέσκονταν να παρατηρεί τη φύση και να την προβάλει στην ανθρώπινη κοινωνία. Στο παράξενο αυτό έργο η φαντασία αγκαλιάζει αρμονικά την πραγματικότητα και τα συναισθήματα γίνονται τελικά πηγαία και αναγνωρίσιμα.
Ο Θωμάς μας προτείνει μια σύγχρονη ερμηνεία του έργου, περίπου 100 χρόνια μετά τη συγγραφή του! Μας μεταφέρει και μας προβάλει όλες τις καταστάσεις που θίγονται από αυτό σε σύγχρονο πλαίσιο, κρατώντας τον ιλαρό κόσμο του μυστηρίου και του παραμυθιού, που ανάγει κατευθείαν στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» του Σαίξπηρ, απ’ όπου ο Λόρκα αντλεί στοιχεία. Και η τοποθέτηση της παράστασης πάνω στο θερινό ηλιοστάσιο, έδεσε αρμονικά με το όλο σκηνικό. Η ίδια η σκηνοθετική πρόταση δείχνει ολοφάνερα ότι ο Θωμάς έχει να προτείνει ερμηνευτική άποψη για το εν λόγω κείμενο του Λόρκα. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αλλιώς, μια που στο αέναο ταξίδι του με τον Περίπλου συνάντησε πολλές φορές τον αγαπημένο του ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό να επαινέσω ιδιαίτερα τη θαυμάσια εικαστική πρόταση του Μίλτου Εμμανουήλ, σε ό,τι αφορά τα σκηνικά και τα κοστούμια του έργου. Ένα πανέμορφο κι άλλο τόσο λιτό και λειτουργικό σκηνικό, που περιγράφει με αδρές γραμμές τους χώρους του μαγεμένου δάσους, με την λιμνούλα του νερού να κυριαρχεί. Το δε ελαφρό αεράκι της βραδιάς βοήθησε τελικά να ενισχυθεί η φαντασία, καθώς σήκωνε και «φούσκωνε» τα λεπτά υφάσματα. Τα δε πανέμορφα κοστούμια και το μακιγιάζ των «εντόμων», διεγείρει τη φαντασία και τονίζει με πανέμορφες πινελιές το όλο σύνολο…
Ο φίλος μουσικός Αντώνης Ζαχαράκης για ακόμα μια φορά έκανε το θαύμα του, απογειώνοντας στ’ άστρα και στους εφτά ουρανούς το σκηνοθετικό εγχείρημα του Θωμά. Ο Αντώνης φαίνεται άριστος γνώστης της ισπανικής παράδοσης και κουλτούρας και το αποτυπώνει στη δική του μουσική πρόταση.
Η Μαρία Καντιφέ, υπογράφει τους πανέμορφους φωτισμούς, που κάνουν τον χώρο ονειρικό. Η Άννα Τζανιδάκη σε πολλαπλό ρόλο υπογράφει τη μετάφραση, το πρόγραμμα και την αφίσα και ερμηνεύει πειστικά τη «Σύλβια»! Η πάντα πανέμορφη Άννα, το δεξί χέρι του Θωμά!
Στο χειρισμό του ήχου η Εύη Καννά και στις φωτογραφίες ο Γιώργος Γαβαλάς, οι «συνήθεις ύποπτοι» και πάντα καλοί συνεργάτες του σχήματος!
Και έρχομαι τώρα στους ηθοποιούς που, ανεξάρτητα από την επιτυχία του τεχνικού μέρους μιας παράστασης, είναι τελικά αυτοί που την επωμίζονται! Στη δε παράσταση αυτή κατάφεραν να σηκώσουν το βάρος του συγγραφικού εγχειρήματος του Λόρκα όχι απλά με αξιοπρέπεια, αλλά με ιδιαίτερη επιτυχία.
Τη σκηνοθετική του άποψη μάλιστα ο Θωμάς την υπηρετεί κι ο ίδιος υποκριτικά ερμηνεύοντας, όπως το έχει κάνει και σε άλλα σκηνοθετικά του εγχειρήματα, ένα ρόλο στο έργο. Επί σκηνής μεταμορφώνεται πειστικά σε «Αφηγητής», στον αγαπημένο του ρόλο, και ζωγραφίζει πειστικά τον μεστό λόγο του Λόρκα, κερδίζοντας το κοινό απ’ τα πρώτα λεπτά της παράστασης!
Ονειρική η παρουσία της Ελένης Αλμπαντάκη, ως «Σκαθαρίνας του φεγγαριού», συνέχεια της επιτυχίας της στην «Μπαλωματού»! Σκέτη γλύκα οι κουτσομπόλες σκαθαρίνες Ειρήνη Καυκαλάκη (Δόνια Σκαθαρίνα) και Μάνια Καστανάκη (Μαυρομάντισσα), τους αξίζει κάθε ζεστός λόγος και έπαινος!
Καλές κι οι υπόλοιπες Σκαθαρίνες-Πυγολαμπίδες, που έφεξαν και έλαμψαν επί σκηνής! Η Λίτσα Τσικέλη, η συνάδελφος Στελίνα Φραντζεσκάκη, η Ιφιγένεια Κίκη κι η Μαρία Πέππα.
Συνεχίζει ακάθεκτος την ανοδική του πορεία στον «Περίπλου» ο Γιάννης Σταθάκης, προτείνοντάς μας τον ντροπαλό του Σκαθαράκο!
Ο Κώστας Μαμαλάκης, στο ρόλο του κακού Σκορπιού, με τα φωσφορίζοντα μάτια και το γυαλιστερό κεντρί, απέσπασε δίκαια το ενδιαφέρον του κοινού!
Η μεγάλη πρωταγωνίστρια της παράστασης ήταν ασφαλώς, πέρα από κάθε αμφιβολία, η Κοραλία Παλιεράκη, στο ρόλο της πανέμορφης λευκής πεταλούδας! Μας θύμισε την επιβλητική ερμηνεία της ως «Σούσα» το 2011, καθώς και τότε και τώρα γέμισε τη σκηνή με την αστραφτερή, λευκή παρουσία της!
Συγχαρητήρια σε όλους σας παιδιά! Πάντα με υγεία να υπηρετείτε τον πολιτισμό στην πόλη μας, ανοίγοντας δρόμους φωτεινούς σε ζοφερούς καιρούς! Δημιουργίες σαν τη δική σας μας φέρνουν το χαμόγελο και μας κάνουν αισιόδοξους ότι η άνοιξη θα επιστρέψει στην πατρίδα μας!
Κλείνοντας το παρόν σημείωμα θα κάνω από καρδιάς μια πρόταση στον φίλο μου τον Θωμά! Ας μην κατεβάσει τα «Μάγια της Πεταλούδας» αφήνοντας για το φθινόπωρο την συνέχιση των παραστάσεων στον «Περίπλου». Καλό είναι τέλη Αυγούστου η παράσταση να επαναληφθεί, αν φυσικά αυτό είναι εφικτό, για τη χαρούν επισκέπτες και ντόπιοι! Είναι κρίμα να μη διδαχτούν στην κυριολεξία Λόρκα όσο το δυνατόν περισσότεροι συμπολίτες μας και να μη γίνουν σε τελευταία ανάλυση γνώστες του γεγονότος ότι σ’ αυτή την πόλη εξακολουθεί να παράγεται πολιτισμός!
Γιώργης Καλογεράκης, δάσκαλος ειδικής αγωγής