Με οδηγό το βιβλίο του γράφοντα, «Ρεθυμνιώτικο ποδόσφαιρο», του 1999, αλλά και με πληροφορίες και στοιχεία από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές (παράγοντες, ποδοσφαιριστές κ.ά.), γίνεται η παρουσίαση των πρώτων ποδοσφαιρικών σωματείων από το 1925-1940, σ’ ένα αφιέρωμα που μονάχα στα «Ρ.Ν.» θα μπορέσετε να βρείτε.
Η άντληση των στοιχείων αλλά και η τεκμηρίωση τους, «αλιεύτηκε» χρόνο με τον χρόνο, ούτως ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να το κρατήσει ως ένα μοναδικό συλλεκτικό τεύχος.
Στα λοιπόν 90 και πλέον χρόνια ποδοσφαιρικής δράσης στο Νομό Ρεθύμνου, ιδρύθηκαν περίπου 85 σωματεία, από τα οποία σήμερα μόλις τα 35 είναι ενεργά.
Τα πρώτα επτά σωματεία και οι πρωτεργάτες
1) Α.Ο. Ατρόμητος-Ατρόμητος Ρεθ. (1925-1983). Το 1925 με πρωτεργάτες τους Ανδρέα και Μανούσο Κλάδο, Γιάννη Τζέλησι, Δ. Μαρκουλάκη, Χαρ. Κουτσουράκη, Β. Φύκια κ.α., ιδρύθηκε το πρώτο Ρεθεμνιώτικο Σωματείο, με τους αναφερθέντες να είναι και ποδοσφαιριστές του.
Πρώτοι πρόεδροι και παράγοντές του ήταν οι: Μανούσος Χατζηγρηγόρης, Στέλιος Ψυχουντάκης (ο μετέπειτα δήμαρχος), X. Κουτσουράκης, Β. Δρανδάκης, Γ. Σηφάκης, Μ. Κούνουπας κ.α. ενώ ο Νίκος Γκαγκαουδάκης ήταν ο εκπρόσωπός του στο ΣΕΓΑΣ.
Στο πρώτο ανεπίσημο πρωτάθλημα που έγινε το 1929, ανάμεσα σε Ατρόμητο, ΑΟΡ-Εθνικό, Αχιλλέα, Άρη και Αραράτ, ισοβάθμησαν Ατρόμητος και ΑΟΡ, ενώ το 1930 ο Ατρόμητος ήταν πρωταθλητής.
Στις 24-5-1930 έγινε στο Ρέθυμνο στην πλατεία Αβέρωφ (Νομαρχίας), παρουσία του επισκόπου Κ. Τιμοθέου και Αρχών, το πρώτο μεγάλο φιλικό με τον ΟΦΗ, με την ομάδα του Ηρακλείου να κερδίζει 3-0, ενώ ήρθε στην πόλη μας με το ατμόπλοιο «Κανάρης».
Με τον Ατρόμητο αγωνίζονταν τα πρώτα χρόνια οι: Ι. Τζέλησις,, Γ. Πανταζής, Β. Φύκιας, Μ. και Α. Κλάδος, Ε. Μιχελάκης, Στ. Παπαδάκης, Χ. Κουτσουρακης, Β. Δαμβόγλου, Δ. Μαρκουλάκης, Κ. Ποθουλάκης, Ε. Μαραγκουδάκης, Ν. και Γ. Καραμανώλης, Ζιράρ, Γ. Ψύρρης, Κ. Δρανδάκης, Ι. Τζανιδάκης, Αρτήν Αρτινιάν, Ν. Γκαγκουδάκης, Β. Ουρανός, Μ. Μαγριπλής κ.ά.
Το 1983 ο Ατρόμητος συγχωνεύτηκε με τον Ρεθυμνιακό και ίδρυσαν την ΕΑΡ.
2) Εθνικός ή ΑΟΡ (1927-1935). Ιδρύθηκε το 1927 από τον ανθυπασπιστή Στρατολογίας και ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Τάσο Μεσθεναίο (από τους πρωτεργάτες του ρεθεμνιώτικου ποδοσφαίρου, χωρίς να υπάρχει μια οδός να φέρει τ’ όνομά του), μαζί μ’ άλλους Ρεθεμνιώτες και Αρμένιους ποδοσφαιριστές τους Παγδίκ, Ζιράρ, Αρτών κ.ά.
Πρώτος πρόεδρος τη ομάδας που το 1929 μετονομάστηκε από Εθνικό σε Αθλητικό Όμιλο Ρεθύμνου ή ΑΟΡ ήταν ο Μανούσος Χατζηγρηγόρης.
Το 1930 ο ΑΟΡ κέρδισε με 2-0 την Ιωνία Χανίων στο πρώτο μεγάλο του παιχνίδι με γκολ των Φραγκιαδάκη, Βασιλάκη, ενώ στις 24-6-1931 είχαμε ΟΦΗ-ΑΟΡ 2-2.
Από τους πρώτους ποδοσφαιριστές της ομάδας ήταν οι: Κ. Δρανδάκης, Γ. Κωστάκης, Β. Πανάγος, Τ. Μεσθεναίος, Μπαγκντίκ Πακογιάν, Ζιρράρ Μουχαμιάν, Γ. Τσικόγιας, Ελ. Δασκαλάκης, Χ. Κουτσουράκης, Λ. Χατζηαποστόλου, Γ. Ζαμπετάκης, Γ. Μπερνιδάκης, Γ. Βότζης, Λ. Χατζηαποστόλου, Λ. Σμπώκος, Θ. Σιμιτζής κ.ά.
Το 1931 ο ΑΟΡ αναδείχτηκε πρωταθλητής.
3) Αχιλλέας (1927-1933). Ιδρύθηκε από τους: δικηγόρο Μανόλη Τσιριμονάκη, Μανόλη Μερσηνία (που ήταν και ο πρώτος πρόεδρος), με λίγα χρόνια δραστηριότητας, αφού αποχώρησαν για τον ΑΟΡ οι βασικοί του παίχτες.
Με την ομάδα αγωνιζόταν οι: Κ. Πελτέκης, Αγ. Χατζηανδρέου, Μαν. Μερσηνίας, Αν. Τσακάλης, Κ. Χατζηκωνσταντίνου κ.α.
4) Άρης Περιβολίων (1928-Σήμερα Νο1 ενεργό). Ο Εργατικός Αθλητικός Όμιλος «Άρης» Περιβολίων ιδρύθηκε το 1928 από τους Παντελή Παντελιδάκη (πρώτο πρόεδρο), Βαγγέλη Τσουρλάκη μαζί μ’ άλλους Περβολιανούς.
Είναι το πρώτο «εν ενεργεία» σωματείο, που σήμερα 2015-16 με πρόεδρο τον Μαν. Βαρούχα και προπονητή τον Μιχ. Δεληγιαννάκη, αναδείχτηκε πρωταθλήτρια Α’ τοπικού. Έχει πάρει μέρος στη Γ’ ερασ. Κατηγορία και Δ’ εθνική, ενώ έχει κατακτήσει αρκετούς τίτλους μεταπολεμικά.
Στη φώτο του 1938 διακρίνονται οι πρώτοι ποδοσφαιριστές του.
Όρθιοι: Ι. Χατζηδάκης, Ι. Τζέλησις, Κ. Πεσβάντης, Δ. Λαγός, Κ. Γιακουμιδάκης, Περ. Βογιατζάκης, Δ. Στεργίου-Τατάκης.
Καθ.: Μιχ. Σιμιτζής, Γιακουμιδάκης (Ψαρός), Δ. Δελήμπασης, Ι. Παπαδάκης, Γ. Μαγνήσαλης.
5) Αραράτ-Αρμενική Ένωση (1929-1945). Ιδρύθηκε από Αρμένιους που ήρθαν στην πόλη μας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, σ’ ανάμνηση του Όρους Αραράτ, στο οποίο κάθισε η κιβωτός του Νώε.
Η ομάδα του Αραράτ το 1929
Όρθιοι: Αν. Ζωγράφος, Μπηνιατίδης, Μπερνιδάκης, Βότζης, Ζαμπετάκης, Αστίκ, Στ. Ζαχαριάδης
Καθ.: Γιάννης Σιμιτζής (ο μικρός), Κοκκινάκης, Αν. Κουκουβάγιας, Τσικόγιας, Χατζηαποστόλου, Αγκόπ, Γαρμπής, Ζιράρ, Πακογιάν. κ.α.
Το 1945 που οι Αρμένιοι επέστρεψαν στα μέρη τους, ο Σύλλογος διαλύθηκε.
6) Ένωση Πανόρμου (1930-40). Ήταν το πρώτο σωματείο που ιδρύθηκε σε χωριό, με μικρή δραστηριότητα.
7) Άφοβος Ατσιποπούλου (1930-1988). Στα πρώτα χρόνια της ομάδας αγωνιζόταν οι: Στ. Σταγάκης, Λευτ. Λιονής, Β. και Μ. Ροδινός, Κ. Τσίβης, Ν. Γάσπαρης, Μιχ. Παπατζανής (αναδείχτηκε ως κορυφαίος τερματοφύλακας της Κρήτης το 1931).
Η κορυφαία Ρεθεμνιώτικη 11άδα το 1930-31
Από το 1930-31 έχει ξεκινήσει ο θεσμός της ανάδειξης των διακριθέντων ποδοσφαιριστών σε κάθε χρονιά. Η πρώτη ρεθεμνιώτικη αθλητική εφημερίδα «Κρητικά Σπορ» των Κ. Παπαδάκη και Κ. Πελτέκη μετά από ψηφοφορία ανέδειξε την κορυφαία 11άδα του 1930-31 (εντός παρενθέσεως οι ψήφοι) που ήταν:
1. Αν. Κλάδος (56)
2. Δ. Μαρκουλάκης (52)
3. Ν. Βαρδαμίδης (8)
4. Τ. Μεσθεναίος (7)
5. Μανούσ. Κλάδος (5)
6. Χ. Κουτσουράκης (3)
7. Ζιράρ Μουχαμιάν (2)
8. Θ. Πανάγος (2)
9. Ασλάνης Κολυβάς (2)
10. Β. Φύκιας (2)
11. Παγδίκ Πατικιάν (2)
Την επόμενη χρονιά τα «Σπορ των Χανίων» ανέδειξαν τους κορυφαίους της Κρήτης, ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν οι ρεθεμνιώτες Παγδίκ και ο τερματοφύλακας του Άφοβου Μιχ. Παπατζανής.
Τα άλλα σωματεία
8) Α.Ο. Κεραυνός (1945-61)
9) Ν. Κεραυνός (1962-74)
10) Α.Ο.Ν. Κεραυνός (1975-Σ2)
11. ΠΑΣ Αστέρας (1945-62)
12) Ν. Αστέρας (1962-74)
13) ΑΟΝ Αστέρας (1975-Σ3)
14) Φωστήρας (1949-51)
15) Τίγρης (1949-51)
16) ΑΕΚ Καλλιθέας (1949-52)
17) Ρεθυμνιακός (1961-Σ4)
18) ΑΟ Ρεθύμνης (1967-83)
19) Α.Ο. Αποδούλου (1962-66)
20) Α.Ο. Επισκοπής (1962-Σ5)
21) Ολυμπιακός Πρινέ (1962-85)
22) Α.Ο. Μελάμπων (1962-Σ6)
23) Αρκάδι Αγγελιανών (1962-2012)
24) Α.Ε. Περάματος (1962-68)
25) Αστέρας Περάματος (1969-Σ7)
26) Α.Ο. Ρουμελί (1962-86)
27) Δόξα Πανόρμου (1962-84)
28) Ο.Φ. Αρμένων (1962-Σ8)
29) Ερμής Ζωνιανών (1962-Σ9)
30 Α.Ε. Μισιρίων (1962-66)
31) Αετός Ανωγείων (1963-Σ10)
32) Α.Ο. Σπηλίου (1972-Σ11)
33) Α.Ο. Γαράζου (1969-82)
34) Τάλως Γαράζου (1981-Σ12)
35) Α.Ο. Μελιδονίου (1970-74)
36) Τάλως Μελιδονίου (1980-Σ13)
37) Ταύρος Περιβολίων (1979-88)
38) Ποσειδώνας Γερανίου (1979-Σ14)
39) Α.Ο. Ψηλορείτης (1980-Σ15)
40) Α.Ο. Βενί (1982-2008)
41) Α.Ο. Λιβαδίων (1983-Σ16)
42) ΕΑΡ (1983-99)
43) Δόξα Αξού (1983-2010)
44) Α.Ο. Σκεπαστής (1983-92)
45) ΠΑΟ Αλφά (1983-Σ17)
46) Φλόγα Ρουστίκων (1983-Σ18)
47) Δόξα Πλατανιά (1983-Σ19)
48) Αστάλι Σισών (1984-98)
49) Πήγασος (1999-2007)
50) Α.Ο. Χουμερίου (1985-90)
51) Α.Ο. Αΐμονα (1985-89)
52) Αγρ. Αστέρας Σταυρωμένου (1986-98)
53) Φοίνικας (1986-Σ20)
54) Α.Ο. Κεραμέ (1986-93)
55) Ένωση Πανόρμου-Ρουμελί (1986-90)
56) Α.Ε. Αγκουσελιανών (1987-2004)
57) Α.Ο. Μαργαριτών (1987-Σ21)
58) Ένωση Ατσιπ.-Πρινέ (1988-Σ22)
59) Αναγέννηση (1988-92)
60) Ερασιτ. ΕΑΡ (1990-92)
61) Α.Ο. Ρουσσοσπιτίου (1991-99)
62) Α.Ο. Ελεύθερνας (1991-2007)
63) Α.Ο. Πανόρμου (1992-Σ23)
64) Α.Π.Σ. Καλονύκτι (1993-2013)
65) Α.Ο. Ασή Γωνιάς (1995-Σ24)
66) Α.Ο. Πηγής (1995-2014)
67) Πλάτανος Ακουμίων (1995-98)
68) Σύβριτος (1996-2009)
69) ΕΑΡ 2000 (1996-2007)
70) Α.Ο. Κρησσών (1996-2012)
71) Αίαντας (1997-2010)
72) Α.Ο. Αγ. Γαλήνης (1998-2007)
73) Κάλυβος (2002-Σ25)
74) Π.Σ. Ρέθυμνο (2002-Σ26)
75) Α.Ο. Κάτω Βαλσαμόνερου (2005-07)
76) Απόλλωνας (2005-Σ27)
77) ΑΓΟΔΑ (2006-Σ28)
78) Κράνα (2009-2013)
79) ΡΕΚΑΛ (2008-Σ29)
80) Επισκοπή Β’ (2010-Σ30)
81) Αστέρας Περάμ. (Γυναίκες) (2013-Σ31)
82) Ένωση Μυλοποτάμου (2015-Σ32)
83) ΝΕΑΡ (2015-Σ33)
84) Ν. Ζωνιανών (2015-Σ34)
85) Αστέρας Ρ. (Γυναίκ.) (2015-Σ35)
Φιλικό 1940 Ατρομήτου-Εγγλέζων
Λίγο πριν τον πόλεμο του 1940 βρέθηκε στο Ρέθυμνο ένα Εγγλέζικο καράβι και με την ευκαιρία αυτή δόθηκε φιλικό παιχνίδι στη Σοχώρα με τον Ατρόμητο. Δυστυχώς όμως αργότερα το βούλιαξαν οι Γερμανοί.
Στη φώτο 1 (πάνω) δίπλα με τους Εγγλέζους ναύτες διακρίνονται πριν τον αγώνα οι: Βασίλης (οδοντοτεχνίτης) Λευτ. Κορωνάκης, Σταμ. Παπαδάκης (με γραβάτα ο χορευτής), Λευτ. Χατζηαποστόλου, Μαν. Σταματάκης, Λευτ. Δασκαλάκης, Απ. Κουγιτάκης, Αντ. Καρινιωτάκης, Δ. Μασούρας, Πετράκης (του ΟΦΗ), Θ. Σιμιτζής, Αβαρντανιάν.
Κάτω: Γ. Μανιάτης, Θεοδόσης, Μαν. Βασιλάκης, Βαγ. Δρανδάκης (πρόεδρος), Β. Φραγκιαδάκης ή Γαλλιανός, Λυκ. Σμπώκος, Κ. Παπαδάκης, Γ. Φραγγελάκης και με καπέλο ο Άγγλος πλοίαρχος.
