Θα μπορούσαμε πολλά να γράψουμε αποτυπώνοντας τις εντυπώσεις μας από την παράσταση «Της Παναγιάς το Καταλόγι». Μια παραγωγή της Θεατρικής Ομάδας της Σύναξης Νέων της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, που παρουσιάζεται για μια ακόμα φορά σε τρεις παραστάσεις, κατόπιν παράκλησης πιστών. Μια απεικόνιση του θείου δράματος από την πλευρά της Παναγίας μας, όπως την δίνει η λαϊκή παράδοση από γενιά σε γενιά, αιώνες τώρα και όπως την σταχυολόγησε και πλούτισε με τη χαρισματική γραφίδα του ο καταξιωμένος μας λογοτέχνης Γιώργος Καλογεράκης.
Αυτά, όμως, που θα θέλαμε να γράψουμε, τα προείπε στην μεστή του αποφώνηση της εκδήλωσης, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. κ. Ευγένιος.
Μέσα σε λίγες γραμμές ο σεπτός Ποιμενάρχης μας έδωσε την πεμπτουσία της παράστασης, που είναι η αφύπνιση της παιδικής μνήμης. Ενώ δηλαδή οι φιλότιμοι διάκονοι της θεατρικής διαδικασίας επιτελούσαν με τόση αφοσίωση το αγαθό έργο τους, εμείς δεν αξιολογούσαμε παρουσίες, ερμηνείες και ό, τι συνθέτει μια παράσταση, με την κριτική ματιά του θεατή. Συνυπήρχαμε στη σκηνή καθώς είχαμε μεταβληθεί σε μικρά παιδιά που τυλιγμένα στο σάλι της γιαγιάς, ανασαίνοντας εκείνο το σπάνιο άρωμα του λεμονανθού στο πρόσωπό της, την ακούγαμε να μας απαγγέλει το θρήνο της Παναγιάς στο γλωσσικό της ιδίωμα που διαφέρει από τόπο σε τόπο.
Τώρα είναι Αγιά Σαρακοστή τώρα είναι άγιες Ημέρες
που λειτουργούν οι Εκκλησιές και ψέλνουν οι παπάδες
και λένε τ’ Άγιος ο Θεός και τ’ άγιο Ευαγγέλιο
όποιος τ’ ακούει σώζεται κι όποιος το λέει αγιάζει
κι όποιος το καλαφουγκραστεί Παράδεισο θα λάβει…
Με αυτό τον τρόπο η κάθε γιαγιά από τη Σμύρνη μέχρι την Κέρκυρα κι από τον Έβρο μέχρι τα Σφακιά, πότιζε τις αγνές παιδικές ψυχές με το νάμα της πίστης και τους έδινε το πνεύμα των Αγίων Ημερών δημιουργώντας τους θρησκευτικό συναίσθημα.
Στη φιλόξενη αίθουσα των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων, που ήταν κατάμεστη από κόσμο η ζεστή φωνή του Αναγνώστη Γιώργου Καλογεράκη ξεδίπλωνε μαγευτικά το λόγο και οι ερμηνευτές έδιναν τον καλύτερο εαυτό τους.
H Eλένη Καλλιάνη στο ρόλο της Παναγίας, ο Ιπποκράτης Βοζογλάνης (Χριστός) μα και οι άλλοι χαρισματικοί συμπολίτες μας σε ρόλους που στοιχειοθετούν το θείο δράμα.
Αϊ-Γιάννης: Μάρκος Πελαντάκης.
Άγιος Πέτρος – Νικόδημος: Σπυρίδων Ματθαίου.
Αρχάγγελος: Αργυρώ Μαρκίδη.
Γιούδας – Χαρκιάς – Άδης: Μανόλης Στεφανάκης.
Ιωσήφ: Νικόλαος Γαβαλάς.
Εκατόνταρχος: Ιωάννης Χατζηβασιλείου.
Αγιά Καλή: Μαρία Χνάρη.
Οβραίοι: Νικόλαος Γαβαλάς – Σπυρίδων Ματθαίου – Μάρκος Πελαντάκης.
Γυναίκες: Μορφούλα Καλλιάνη – Μαρία Μαραβελάκη – Αργυρώ Μαρκίδη – Μαρία Χνάρη.
Μαθητάδες: Ελευθέριος Περδικάκης – Παντελεήμων Τζαγκαράκης – Μιχαήλ Χνάρης.
Στρατιώτες: Αντώνιος Θερμιώτης – Νικόλαος Μαρκίδης.
Τα κοστούμια, ιδιαίτερα των γυναικών, τα σκηνικά που δημιουργούσαν την ατμόσφαιρα της εποχής η απέριττη σκηνοθεσία που τόνιζε τις λεπτομέρειες συνέβαλαν στην αρτιότητα της παράστασης που αξιολογεί η προσπάθεια και επιβραβεύει ο αγαθός σκοπός.
O Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας στάθηκε στην παράσταση που χρειάζεται συμπαράσταση. Αλλά αυτή είναι σίγουρα δεδομένη από την τοπική κοινωνία, που πλησιάζει με εμπιστοσύνη πια την Εκκλησία, χάρις στο αθόρυβο αλλά ουσιαστικό έργο που έχει να επιδείξει ο Ποιμενάρχης μας.
Και η Σύναξη Νέων και Φοιτητών που αναδεικνύεται σε μια πνευματική κυψέλη χάρις στους ακούραστους Πρωτ. Νικόλαο Νικηφόρο, Σωκράτη Ξενικάκη και Ιωάννη Κλειδή που είχαν την ευθύνη της οργάνωσης με τη συνεργασία του κ. Ελευθερίου Περδικάκη, αποτελεί ένα μέρος του έργου αυτού.
Ίσως σε μια άλλη παράσταση να δίναμε έμφαση σε κάποιες λεπτομέρειες γύρω από τις ερμηνείες και τα άλλα στοιχεία του έργου.
«Της Παναγιάς το Καταλόγι» όμως σαν κείμενο ανήκει στις διαχρονικές αξίες της Ελληνικής Γραμματολογίας. Κι αυτό είναι αρκετό για να κατατάξει τον Γιώργο Καλογεράκη στους εμπνευσμένους εκφραστές του λόγου, που τιμούν με το έργο τους τη λαϊκή παράδοση, φροντίζοντας για τη διατήρησή της.
Αυτό καταθέτουν και τα προηγούμενα πνευματικά πονήματα του «Σούσα», Άγιος Γεώργιος», «Τέσσερις Μάρτυρες» και τόσα άλλα. Ο Γιώργος Καλογεράκης τιμώντας και το λειτούργημα του δασκάλου, που επιτελεί, επιδιώκει να μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές το μεγαλείο του γλωσσικού μας πλούτου και καταπιάνεται με τη επίπονη διαδικασία της έκφρασης πάνω στο γνήσιο γλωσσικό μας ιδίωμα, ανασταίνοντας εποχές Κορνάρου και Χορτάτση. Αυτό που σίγουρα θα επισημάνει και θα εκτιμήσει ανάλογα ο ερευνητής του μέλλοντος.
Οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν μαζί του συνέβαλαν στο αποτέλεσμα, που επαινούμε σήμερα, γιατί έδωσαν στη σκηνική παρουσία τους κάτι από το περίσσευμα του ψυχικού τους πλούτου. Αυτό που κάνουν δοθείσης ευκαιρίας χρόνια τώρα. Για παράδειγμα, ο Μάρκος Πελαντάκης, βετεράνος πλέον της ερασιτεχνικής θεατρικής σκηνής δεν απουσιάζει από καμιά συλλογική προσπάθεια. Μας έχει δώσει πλήθος από συγκλονιστικές ερμηνείες και θεωρείται από τους συνιδρυτές της θεατρικής σκηνής της Σύναξης Νέων και Φοιτητών. Ο Μάρκος αναπνέει πνευματικά και ψυχικά πάνω στο θεατρικό σανίδι και αυτό φαίνεται από τη συνέπεια που δείχνει σαν να επρόκειτο για κύρια απασχόληση και όχι ερασιτεχνική ενασχόληση.
Ο Μάρκος Πελαντάκης δίνει τελικά υπόσταση στην κυριολεξία της λέξης ερασιτέχνης κι αυτό το αναγνωρίζει και το εκτιμά η τοπική κοινωνία.
Η Ελένη Καλλιάνη αποτελεί τη μεγάλη αποκάλυψη του ερασιτεχνικού θεάτρου. Αυτοδίδακτη στη θεατρική παιδεία, λειτουργεί με το βαθύ συναίσθημα που τη διακρίνει κι όπως από εμπειρία καταθέτω είναι μια αυθεντία σε τραγικούς ρόλους. Αυτή την αίσθηση μου έδωσε όποτε συνεργαστήκαμε στο θέατρο ή στο τηλεοπτικό πλατό.
Ο Νίκος Γαβαλάς, δάσκαλος επίσης, δίνει συνεχώς δείγματα της πολυτάλαντης φύσης του στο τραγούδι, στο ψαλτήρι, στο θέατρο. Πρόσφατα σε κείμενα Γιώργη Καλογεράκη, επίσης, τον απολαύσαμε ως βασιλιά Καρνάβαλο στην μεγάλη αποκριάτικη βραδινή παρέλαση των ομάδων. Αλλά ο Νίκος Γαβαλάς, προχθές το βράδυ, ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό στους ρόλους που ερμήνευσε στης Παναγιάς το Καταλόγι. Φυσική συνέπεια πηγαίου ταλέντου.
Η Μορφούλα Καλλιάνη, αλλά και ο Σπύρος Ματθαίου έχουν και στο παρελθόν δείξει τις εξαιρετικές τους ερμηνευτικές ικανότητες.
Από τις νέες παρουσίες θα μπω στον πειρασμό να επισημάνω την εξαιρετική σκηνική άνεση της Μαρίας Μαραβελάκη, που μας είχε εντυπωσιάσει και σε προηγούμενο έργο του Γιώργου Καλογεράκη, ενώ δεν μπορεί να μην επαινεθεί η εκκρηκτική από πάθος ερμηνεία του Μανόλη Στεφανάκη και στους τρεις ρόλους που ενσάρκωσε. Αναφέρομαι σε δυο θεατρικές παρουσίες πραγματική αποκάλυψη, όπως διαπιστώσαμε ανταλλάσοντας απόψεις, μετά την παράσταση, με κοινούς φίλους καθώς μοιραζόμαστε τις εντυπώσεις από το έργο.
Ανεξάρτητα από τις αναγκαίες προσωπικές αναφορές στο πλαίσιο του δικαίου όλοι οι συντελεστές ήταν εξαιρετικοί και άξιοι κάθε επαίνου.
Αυτό που μας συγκίνησε πέρα από την παράσταση ήταν η πρωτοβουλία του Σεβασμιοτάτου μας να αφιερώσει την παράσταση στη γιαγιά του, που αναφερόταν τις Άγιες Ημέρες κοντά στο Πάσχα, στο Θρήνο της Παναγίας.
Κι επειδή εκείνη λείπει στους Ουρανούς τη θέση της έδωσε ο Ποιμενάρχης μας στη μητέρα του συγγραφέα και σκηνοθέτη της παράστασης, τη σεβαστή δέσποινα των Περιβολίων κα Αικατερίνη Καλογεράκη, που παρακολουθούσε με βαθειά συγκίνηση τη νέα δημιουργία του γιου της.
Θα ήθελα να πω ένα ακόμα ευχαριστώ στο Γιώργο Καλογεράκη και στους εκλεκτούς συνεργάτες του. Δεν είναι μόνο για την πνευματική ευωχία που απόλαυσα, αλλά για την ευκαιρία να μιλήσω στη μικρή μου Εύα, που συνόδευα, για τη γοητεία και τον πλούτο της λαϊκής παράδοσης, με αφορμή την παράσταση που είχε μόλις παρακολουθήσει. Να της τονίσω τη σημασία του λαϊκού μας πολιτισμού, που μας κράτησε σαν έθνος όσοι κατακτητές κι αν πέρασαν όσα δεινά κι αν ταλαιπώρησαν την Ρωμιοσύνη. Να της μιλήσω για τη δική μου γιαγιά Ευαγγελία που μου μάθαινε, τέτοιες μέρες, το Θρήνο της Παναγιάς μας. Να της μιλήσω με την ευκαιρία της μνημόσυνης αναφοράς, για τη σιγουριά που μου έδινε η αγκαλιά της με την αξεπέραστη εκείνη ευωδιά του γιασεμιού και του λεμονανθού, που ακόμα μυρώνει τη μνήμη μου. Να της απαντήσω έτσι στην απορία της γιατί με συγκινεί τόσο ο Θρήνος της Παναγίας μας. Και να με καταλάβει…
